Буранғол (Дәүләкән районы)

Буранғол (рус. Бурангулово) — Башҡортостандың Дәүләкән районындағы ауыл. Ҡыҙрас ауыл Советы биләмәһенә инә. 2010 йылдың 14 октябрендә халыҡ һаны 309 кеше булған.. Почта индексы — 453412, ОКАТО коды — 80222825002.

Село
Буранғол рус. Бурангулово
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Дәүләкән районы
Сельсовет	Ҡыҙрас ауыл Cоветы
Координаталар	54°17′40″ с. ш. 54°30′31″ в. д.
Нигеҙләнгән	1741
Беренсе мәртәбә телгә алынған	1795
Халҡы	↗309 кеше (2010)
Милли состав	башҡорттар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453412
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 222 825 002
ОКТМО коды	80 622 425 106
ГКГН номеры	0518083
Буранғол

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	309	160	149	51,8	48,2

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Дәүләкән): 55 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Ҡыҙрас): 5 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Дәүләкән): 55 км

Тарихы

Район үҙәгенән һәм Дәүләкән тмиер юл станцияһынан төньяҡ‑көнбайышҡа табан 55 км алыҫлыҡта, Асылыкүлгә ҡойоусы Шарлама йылғаһы буйында, Асылыкүл тәбиғи паркында урынлашҡан. Ауылға Ҡазан даруғаһы Ҡыр‑Ҡанлы улусы башҡорттарының аҫаба ерҙәрендә 1741 йылда керҙәшлек килешеүе буйынса Себер даруғаһы Ҡара‑Табын улусы башҡорттары нигеҙ һала. Тәүге төпләнеүсенең исеме менән аталған, уның улдары Күсәк һәм Өмөтбай Буранғоловтар билдәле. 1795 йылда 24 йортта 88 кеше йәшәгән, 1865 йылда 93 йортта — 591 кеше. Ауыл халҡы малсылыҡҡ, игенселек, умартасылыҡ менән шөғөлләнгәндәр, балыҡ тотҡандар, күмер үртәгәндәр. Мәсет булған. 1906 йылда тирмән, тимерлек, бакалея кибете теркәлгән. Халҡы: 1906 йылда — 865 кеше; 1920—884; 1939—544; 1959—412; 1989—311; 2002—306; 2010—309 кеше. Башҡорттар йәшәй (2002). Башланғыс мәктәп (Ҡыҙрас урта мәктәбе филиалы), фельдшер‑акушерлыҡ пункты, клуб бар

Урамдары

Исемдәре:

• Урал урамы (рус.  Уральская (улица))
• Мәктәп урамы (рус. Школьная (улица))

Халыҡ ижады информаторҙары

• «Ғәни сауҙагәр менән вәзир» әкиәтен 1959 йылда Буранғол ауылында йәшәүсе Муллағолова Зөһрәнән (1888 йыл—?) Ф.Бураншина яҙып алған. «Башҡорт халыҡ ижады / Әкиәттәр» 4-се китапҡа һәм Әхмәт Сөләймәновтың «Аҡмулланы биргән мең ҡәүеме фольклоры» I томына ингән.
• «Асылыкүл» риүәйәтен Рәмилә Буранғолова яҙып ала, информатор билдәһеҙ."Башҡорт халыҡ ижады 2-се том" һәм Ә.Сөләймәноатың «Аҡмулланы биргән мең ҡәүеме фолклоры» I том ингән.
• «Им-том. Ҡайраҡ булғанды имләү» 1989 йылда Мөхәмәтйәнова Талия Абдулла ҡыҙынан (1939 йылғы) Р.Ә.Солтагәрәева яҙып алған. «Башҡорт халыҡ ижады / Йола фольклоры» I том ингән.

Билдәле шәхестәре

• Әхмәтғәлиев Арыҫланғәле Әхмәтғәли улы (? 1907 йыл — 1 апрель 1943 йыл) — Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, ҡыҙылармеец, 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының 313-сө кавалерия полкы уҡсыһы
• Әһлиуллина (Иҫәнғолова) Ямал Ислам ҡыҙы (15 сентябрь 1910 йыл—?) — педагогик хеҙмәт ветераны, «1941—1945 йылдарҙа Бөйөк Ватан һуғышында фиҙәкәр хеҙмәте өсөн» миҙалы менән бүләкләнгән.
• «Ҡаңны-Төркәй» легендаһын (2-се версияһы) 1964 йылда Буранғол ауылында йәшәүсе Абдрахман Әбделмәновтан (1886 йылғы) М. М.Сәғитов яҙып алған. Башҡорт халыҡ ижады 2-се том һәм Ә.Сөләймәноатың «Аҡмулланы биргән мең ҡәүеме фолклоры» I томға № 15 ингән.

Тәбиғәт ҡомартҡылары

• Шарлама
• Асылыкүл

Видеояҙмалар һәм матбуғатта

• Буранғол ауылы
• YouTube сайтында Видео Асылыкүл — Башҡортостандың — иң ҙур күле
• YouTube сайтында Видео Шарлама (Буранғол ауылы эргәһендә)
• «Ватандаш» Сәрүәр Сурина «Башҡорт аҫалы балаҫы»

Һылтанмалар

• Буранғол (Дәүләкән районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 15 март 2022)
• Асфандияров А.З «История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий» стр.471 2022 йыл 27 март архивланған.
• А.М.Хәкимйәнова, Р.Ғ.Мөхәмәтғәлин. «Дәүләкән ынйылары». — Өфө: «Эшлекле династия», 2008 й. — С. 339—340-сы б.б..
• Әхмәт Сөләймәнов. «Аҡмулланы биргән мең ҡәүеме фольклоры» I том. — Өфө: «Аэрокосмос и ноосфера», 2006 й. — С. 146—148-се б.б..
• А.Казанцев. «История населённых пунктов Давлекановского района». — Өфө: «Издательские решения. По лицензии Ridero», 2021 й. — С. 36—37 б.б..
• Институт истории, языка и литературы. «История башкирских родов/Минг». — Өфө: «Китап», 2016 й. — С. 94—95 б.б..
• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7.
• Әхмәт Сөләймәнов, Розалия Солтәнгәрәеева. «Башҡорт халыҡ ижады» Йола фольклоры I том. — Өфө: «Китап», 1995 й. — С. 78-сө.
• «Давлеканово ТV» Телевидение. Видео/Ҡыҙрас ауыл Советы/ Буранғол, Ҡыҙрас. Сапай ауылдары
• «Давлеканово ТV» Тлевидение. Видео. Ҡыҙрас ауыл Советы