Юлдаш (Ишембай районы)

Мәләүез районындағы Юлдаш ауылы менән бутамаҫҡа

Ауыл
Юлдашево башҡ. Юлдаш
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан Республикаһы
Муниципаль район	Ишембай районы
Ауыл биләмәһе	Скворчиха ауыл советы (Ишембай районы)
Координаталар	53°19′19″ с. ш. 56°01′31″ в. д.
Беренсе мәртәбә телгә алынған	1786
Элекке исеме	Түбәнге-Юлдаш, Юлдаш 2-се
Халҡы	↘16 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453227
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 231 870 010
ОКТМО коды	80 631 470 136
Юлдашево

Юлдаш (рус. Юлдашево) — Башҡортостандың Ишембай районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 16 кеше. Төп халҡы- башҡорттар. Скворчиха ауыл Советы составына инә. Почта индексы — 453227, ОКАТО коды — 80 231 870 010.

Тарихы

Юлдаш исеме 1786 йылдағы Өфө наместниклығы картаһында Ағиҙел йылғаһының уң ярында осрай.

Элегерәк (XIX быуатта) Түбәнге Юлдаш йәки 2-се Юлдаш ауылы тип йөрөтөлә. Ағиҙел йылғаһының һул ярындағы бүлендек ауыл- Үрге Юлдаш (хәҙер Мәләүез районы).

Ауыл Тәлтем‑Юрматы улусы старшинаһы Юлдаш Ҡотлин исемен йөрөтә. 1774 йылда йәшәгән урыны тураһында бер документта былай тиелә: «Стәрлетамаҡ пристане артында һәм Воскресенский заводы янында йәшәүсе» Юлдаш Ҡотлин пугачевсы була. Уның улдары һәм ейәндәре билдәле: өлкән улы Бикбулат Юлдашев (1744—1822), уның балалары: Йәрмөхәмәт, Мөхәмәтшариф, Мөхәмәтйән; Кесе улы — Ғөбәйҙулла (1762—1813).

Исмәғил Солтанморатов — элекке 12-се Башҡорт полкының һалдаты, 1840 йылда тере була.

Малсылыҡ — ауыл халҡының төп шөғөлө. 395 кеше 720 ат, 431 һыйыр, 66 һарыҡ һәм 575 кәзә тотҡан, 160 умарта тотҡан. Иген үҫтереү тәүге аҙымдарын яһаған. 1842 йылда 600 бот ужым һәм 1944 бот яҙғы иген сәсәләр.

Ауылдың үҫешен түбәндәге һандар дәлилләй: 1795 йылда 35 ихатала 274 кеше йәшәгән. 55 йылдан һуң 47 йорттың һәр береһенә 10,5 кеше тура килә. 1920 йылда бында 311 кеше һәм 66 йорт хужалығы булған. Бында Ҡурғашлы йылғаһында рус кешеләре дүрт һыу тирмәне тота. Ауылдың элекке урыны Ҡурғашлы йылғаһы буйлап өҫтәрәк, был урынды «Иҫке йорт» тип йөрөтәләр.

Бында революцияға тиклем үк рус-башҡорт училищеһы була, башланғыс мәктәп 1990-сы йылдарға тиклем эшләй. 1920-се йылдарҙа ул Юлдаш ауыл Советы үҙәге була.

Легенда

«Кәмә тау»— был Ағиҙел йылғаһы буйында, ярҙан 100 м ситтәрәк, Ишембай районы Юлдаш ауылына яҡын ерҙә ятҡан тау. Унда боронғо ҡурған бар. Ҡурған — 15×10 м ҙурлығында, бейеклеге 1,2 м булған оҙон ҡалҡыулыҡ. Кәмә тау тураһында ерле халыҡ түбәндәге риүәйәтте һөйләй: «Был урынға башҡорттарҙың ихтилалы ваҡытында хан ҙур кәмә менән килгән. Кәмәлә хан талап йыйған байлыҡ булған. Халыҡ уны уратып алған, байҙы үлтергән, ә кәмәне таштар һәм ер менән ҡаплап, күмгән, шулай итеп, ошо ҡалҡыулыҡ барлыкка килгән. Башҡорттар был ҡалҡыулыҡты һуңыраҡ ҡаҙып ҡарайҙар, кәмәгә тиклем ҡаҙыйҙар, әмма ул тәрәнгәрәк китә. Төндәрен был ҡурғандан ат сыға имеш».

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	16	9	7	56,3	43,8

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

Ауыл Ҡурғашлы йылғаһының яры буйында урынлашҡан.

Алыҫлығы:

• Район үҙәгенә тиклем (Ишембай): 15 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Скворчиха): 15 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Салауат): 9 км.

Урамдары

Урам исеме:

• Тау арты урамы рус. улица Загорная)

Иҫтәлекле урындар

• Бөйөк Ватан һуғышы ваҡытында Юлдаш һәм Михайловка ауылынан фронтта һәләк булған яугирҙәргә иҫтәлекле һәйкәл.

• Башҡортостан республикаһын булдырыу өсөн көрәштә әүҙем ҡатнашҡан педагог Әлимғолов Арыҫланбәк Арыҫланғәли улына иҫтәлекле стела.

Билдәле шәхестәр

• Дауытов Вилләр Йомағол улы (1.01.1933—30.11.2007, Өфө), башҡорт журналисы, партия, дәүләт һәм йәмәғәт эшмәкәре, Башҡорт АССР-ының мәҙәниәт министры. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре.
• Әлмөхәмәтова Гөлшат Әмин ҡыҙы ((20.01.1946 — 28.09.2009)- башҡорт журналисы, дәүләт эшмкәре, 1969—1971 ВЛКСМ-дың Мәләүез район комитетынң икенсе секретаре. 1985 йылдан Ишембай ҡалаһының мәҙәниәт бүлеге мөдире, 1993—2000 — Ишембай ҡалаһы башлығының социаль мәсьәләләр буйынса урынбаҫары. Азамат Әлмөхәмәтовтың (хәҙер Йәнбирҙин) әсәһе.
• Сәйетов Эрнст Миңләхмәт улы (2.06. 1936,Өфө — 4 марта 2004, Өфө) — Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған рәссамы (1999), Башҡорт АССР-ының халыҡ рәссамы (1990)
• Юлдаш Ҡотлин — (18-се быуаттың икенсе сиреге—1800 йылдан һуң) — Емельян Пугачёв етәкселегендәге 1773—1775 йылдарҙағы Крәҫтиәндәр һуғышында ҡатнашыусы, Тельтем—Юрматы улусы старшинаһы, Көньяҡ Уралда күмер ятҡылығын табыусы.
• Дауытов Нәғим Яҡшығол улы (12 декабрь 1921 йыл — 1986 йыл) — 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһы яугиры, сержант. Педагог. I дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985). Ишембай районы Юлдаш ауылында тыуа.

Һылтанмалар

• Юлдашево на портале «Генеалогия и Архивы»
• «Налог Белешмәһе» системаһында Юлдаш (Ишембай районы) ауылы
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 129. — ISBN 978-5-295-04683-4.