Сыуаш Нуғаҙағы

Сыуаш Нуғаҙағы
	Ауыл
	Сыуаш Нуғаҙағы; cыу. Чӑваш Нукасак
Ил	Рәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Ауырғазы районы
Ауыл советы	Нуғаҙаҡ
Координаталар	54°06′44″ с. ш. 56°18′32″ в. д.HGЯO
Милли состав	сыуаштар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 205 828 010
ОКТМО коды	80 605 428 141
	Картаны күрһәтергә/йәшерергә Сыуаш Нуғаҙағы

Сыуаш Нуғаҙағы (рус. Чувашский Нагадак) — Башҡортостандың Ауырғазы районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 408 кеше^[1]. Почта индексы — 453499, ОКАТО коды — 80205828005.

Географик урыны

Район үҙәгенә тиклем (Талбазы): 30 км
Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Татар Нуғаҙағы): 2 км
Яҡындағы тимер юл станцияһы (Төкөн): 8 км

Тарихы

Сыуаш Нуғаҙағыға XVIII быуат уртаһында керҙәшлек килешеүе буйынса Нуғай даруғаһы Меркет‑Мең улусы башҡорттарының аҫаба ерҙәрендә Нуғаҙаҡ исеме менән яһаҡлы сыуаштар нигеҙ һала. Ауылға күрше Татар Нуғаҙаҡ ауылы, Өфө губернаһынан күсеп килеүселәр, сыуаштар һәм татарҙар менән бергә нигеҙ һалына. Быуат аҙағында ауылда 383 кеше иҫәпләнгән. 1865 йылда 45 йортта 568 кеше иҫәпкә алынған. Беренсе совет халыҡ иҫәбен алыу ваҡытында ауылда 325 кеше йәшәгән^[2].

Игенселек, умартасылыҡ, сана яһау менән шөғөлләнгәндәр. 1906 йылда сиркәү, 2 мәктәп, тимерлек, шарап һәм 2 бакалея кибете, мөгәзәй иҫәпкә алынған; улус идараһы урынлашҡан. Шөғөлдәр араһында ылаусылыҡ булған. 20‑се йылдарҙан алып хәҙерге исемен йөрөтә^[3].

Борон ауыл сыуаш һәм татар ауылдарына бүленгән. Бәләкәй Нуғаҙаҡ 19 быуат аҙағында һәм Толмачевка 1911 йылда унан айырылып сыға.

Этимологияһы

Ауыл исеме «нуғай» этнонимынан алынған, сөнки төбәктә Нуғай татарҙарының йәйләүҙәре урынлашҡан.

Иҡтисады

«Салауат» крәҫтиән-фермер хужалығы» яуаплылығы сикләнгән йәмғиәте эшләй.

Транспорт

87 километрлыҡ Ҡарламан — Мораптал тимер юлы һыҙығының тиер юлы платформаһы. Стәрлетамаҡҡа, Өфөгә, Ҡарлыманға тиклем көн һайын ҡала яны бәйләнеше бар^[4]. Шулай уҡ Талбазы менән Стәрлетамаҡҡа сығыу урыны булған күрше Татар Нуғаҙаҡ ауылы аша Ғафури районының Аҡкүл ауылына тиклем асфальт юл һәм Өфөгә сығыу урыны булған грунтлы юл (йәй көнө еңел автомобилдә йөрөү өсөн яраҡлы, өлөшләтә ҡырсынташ һибелгән) бар.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	408	213	195	52,2	47,8

Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, күпселек милләт - сыуаштар (100 %)^[5].

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Урамдары

Болон урамы (рус. Луговая улица)
Йәштәр урамы (рус. Молодежная улица)
Күл урамы (рус. Озерная улица)
Урал урамы (рус. Уральская улица)
Үҙәк урам (рус. Центральная улица)^[6]

Видеояҙмаларҙа

Жемчужина Нагадака
YouTube сайтында Видео Ансамбль "Араскал" СДК Нагадак на празднике "День чувашского языка" .
YouTube сайтында Видео Ансамбль "Араскал" руководитель Иван Степанов д Чувашский Нагадак
YouTube сайтында Видео Пасха 2021

Иҫкәрмәләр

↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 57. — ISBN 978-5-295-04683-4.
↑ Сыуаш Нуғаҙағы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ - Яндекс.Расписания [1]
↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)
↑ Госсправка сайтында урамдар исеме

Һылтанмалар

Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 57. — ISBN 978-5-295-04683-4..

Сығанаҡтар

	Портал «Башҡортостан ауылдары»
	Башҡортостан Республикаһы Законы (№ 22-з, 16 июль, 2008 йыл.) Викикитапханала
	Проект «Башҡортостан ауылдары»

[1] Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)

[2] Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 57. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[3] Сыуаш Нуғаҙағы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[Яндекс-4] - Яндекс.Расписания [1]

[справочник-5] Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)

[6] Госсправка сайтында урамдар исеме

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

Һанлы танытмалар
Ауыл
Сыуаш Нуғаҙағы cыу. Чӑваш Нукасак
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Ауырғазы районы
Ауыл советы	Нуғаҙаҡ
Координаталар	54°06′44″ с. ш. 56°18′32″ в. д.^HGЯO
Милли состав	сыуаштар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 205 828 010
ОКТМО коды	80 605 428 141
Картаны күрһәтергә/йәшерергә Сыуаш Нуғаҙағы