Силәбе операцияһы

Көнсығыш фронт ; Рәсәйҙә Граждандар һуғышы
	Иркутск (1917) • Иностранная интервенция • Чехословацкий корпус (Барнаул • Нижнеудинск • Прибайкалье) •Иркутск (1918) • Казань (1) • Казань (2) • Сембер • Сызрань и Самара • Ижевск и Воткинск • Пермь (1) • ; Урыҫ армияһының яҙғы һөжүме • (Ырымбур • Уральск) • Чапанная война • ; Көнсығыш фронтының контрһөжүме ; (Боғорослан • Бәләбәй • Сарапул-Воткинск • Өфө) • Пермь (2) • Златоуст • Екатеринбург • Силәбе • Лбищенск • Тобол • Петропавловск • Уральск и Гурьев • ; Бөйөк Себер Боҙ походы ; (Омск • Новониколаевск • Красноярск) • ; Иркутск (1919) • ; Партизанское движение (Алтай • Омское восстание • Минусинск • Центр.Сибирь • Забайкалье) • Голодный поход • Ҡарағош яуы • Восстание Сапожкова • Западно-Сибирское восстание

	Силәбе операцияһы
Төп конфликт: Рәсәйҙә Граждандар һуғышы
Дата	17 июль – 4 август 1919 йыл
Урыны	Урал
Нәтижә	Ҡыҙыл Армия Силәбене һәм Көньяҡ Уралдың башҡа ҡалаларын яулап ала
Ҡаршы тороусылар
Ҡалып:23px РККА	Аҡтар хәрәкәте
Командирҙар
Ҡалып:23px М. Н. Тухачевский	К. В. Сахаров
Ҡаршы тороусы көстәр
5-се армия ; 32 мең штык һәм ҡылыс; 100 орудие; 713 пулемёт	Көнбайыш армияһы ; 27,6 мең штык һәм ҡылыс; 110 орудий; 345 пулемёт
Юғалтыуҙар
11 мең кеше	15 мең әсир
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Силәбе операцияһы — 1919 йылдың июль — авгусында РККА-ның Көнсығыш фронты 5-се армияһының Көнбайыш армияһы көстәренә ҡаршы һөжүм операцияһы. Көнсығыш фронты контрһөжүменең бер өлөшө.

Уңышлы тамамланған Златоуст һәм Екатеринбург операцияларынан һуң Ҡыҙыл армияһының 17 июлдә һөжүме башлана. Аҡ гвардиясылар ғәскәрҙәре ҡыҙылдарҙың һөжүмен Сыбаркүл — Иртәш рубежыда тотҡарларға тырышалар, әммә 20 июлдә РККА-ның 5-се армияһы рубежды өҙөп үтә һәм Силәбегә һөжүмен башлай.

Аҡтарҙың планы буйынса, улар ғәскәрҙәрен үҙгәртеп ҡоралар һәм ҡыҙылдарҙы ҡалаға хәйлә менән алып инеү һәм шунда уларҙы ҡамау һәм тар-мар итеү өсө,н төп көстәрҙе Силәбе аръяғына йүнәлтәләр. 24 июлдә ҡыҙылдар Силәбегә инәләр, ә иртәгәһенә аҡтар контрһөжүмгә күсәләр. Аҡ ғәскәрҙәр ике төркөм менән һөжүм итә — төньяҡтан (С. Н. Войцеховский командованиеһы аҫтында, 20 мең кеше) һәм көньяҡтан (командующийы В. О. Каппель, 10 мең кеше). Войцеховский төркөмө Силәбе — Екатеринбург тимер юлын киҫеп үтә һәм 5-се армияның тылына сыға. Әммә ҡыҙылдарҙың 26-сы уҡсылар дивизияһы Каппель төркөмөнөң һөжүменән артҡа сигенмәй һәм ҡамауҙың ҡулсаһы ябылмай ҡала. 26-сы дивизия Каппелдең төркөмөн тотоп торған саҡта, 5-се армияның ҡалған частары үҙгәртеп ҡоролалар һәм 3-сө армия частары менән берлектә төньяҡтан килеп еткән Войцеховский төркөмөн ҡыйраталар. 4 августа 24-се уҡсылар дивизияһы партизандар менән берлектә Троицк ҡалаһын биләйҙәр, ә 5-се армияның төп көстәре Силәбенән 25 — 30 км көнсығышыраҡ ятҡан рубежға сыға.

Уңышлы үткәрелгән операциянан һуң РККА-ның ғәскәрҙәре бөтә Уралды биләйҙәр һәм Себергә, Төркөстанға һөжүм итеү мөмкинлеген алалар.

Сығанаҡтар

Бадиков Р. А. Челябинская операция 1919 года в военной биографии красного начдива Генриха Христофоровича Эйхе // Вестник Пермского университета. Серия: История. 2016. № 3 (34). С. 99-107.
Гражданская война и иностранная интервенция в СССР. М., 1983
Сахаров К. В. Белая Сибирь. Мюнхен, 1923.
Переиздание в сборнике: Восточный фронт адмирала Колчака. Центрполиграф. Москва. 2004. ISBN 5952409598.
Переиздание в сборнике: Гражданская война в России: Катастрофа Белого движения в Сибири. Транзиткнига, Terra Fantastica. 2005.