Сыбаркүл (күл, Силәбе өлкәһе)
Сыбаркүл — Силәбе өлкәһенең Сыбаркүл районындағы күл. Уның янында Сыбаркүл ҡалаһы ҡалҡып сыҡҡан[2].Күлдең майҙаны 19,8 км², бассейны майҙаны — 169 км²[2]. Күлдең атамаһы башҡорт теленән ингән, сыбар (разношёрстный, пёстрый) аңлата.[3].Быны күлдең өҫтө ваҡ тулҡынлы булып тороуы менән дә, төбөндәге батҡаҡтың төрлө төҫтә булыуы менән дә, урауҙар менән сыбарланып тороуы менән дә аңлаталар.
| Сыбаркүл | |
 | |
| Илдәрҙә объекттың бассейны | Рәсәй |
|---|---|
| Бассейн майҙаны | 169 км² |
| Дәүләт |
 Рәсәй[1] |
| Административ-территориаль берәмек | Сыбаркүл |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 320 метр |
| Оҙонлоҡ | 6 km |
| Киңлек | 4 km |
| Вертикаль тәрәнлеге | 12 метр |
| Майҙан | 19,8 км² |
| Күләме | 0,154 гектометр кубический |
 | |
 Сыбаркүл Викимилектә | |
Күлдә күп һанлы урман менән ҡапланған утрауҙар бар.Ярымутрауҙар — Крутик, Марьин, Сосновый, Семерик, Букаевка һәм бер нисә утрау (арал) — Голец, Кораблик, Копейка, Два Брата (два острова), Липовый[4][5]. Күл буйында ял йорттары, шифаханалар бар.
Көньяҡ Уралда Сыбаркүл тигән күлдәр бер нисә, быныһы - иң ҙуры һәм Сыбаркүл күлдәр системаһына исем биргән.
Көньяҡ Урал тауының көнсығышҡа ҡараған итәгендә 319,9 метр бейеклектә урынлашҡан[4]Һыу кимәле күтәрелеүе 1,25 метрҙан ашмай, ноябрь баштарында туңа, май баштарында асыла. Һыуы яуым-төшөм, төбөнән сыҡҡан шишмәләр иҫәбенә тулылана[6]. Минералләшеүе — литрына 0,3679 грамм.
Күлгә Еловка, Кудряшевка, Ҡондорша йылғалары ҡоя [4]. Күлдән Ҡойылға ағып сыға (Обь бассейны). В озере и на берегу есть действующие источники с родниковой водой.
Сыбаркүлдә төрлө балыҡ күп, шуға бында йылдың ҡайһы ваҡытында ла балыҡсыларҙы күрергә була.
Метеорит
үҙгәртергә
|
| |
Фрагменты метеорита, обнаруженные учеными Уральского федерального университета на льду озера Чебаркуль после взрыва
| ||
2013 йылдың 15 февралендә күлгә метеорит төшә[7].
Метеорит ямғырынан ярҙан саҡрым ярым алыҫлыҡта боҙҙа 8 метр диаметрлы уйым барлыҡҡа килә. Полиция был тирәне уратып ала[8].2013 йылдың 16 февралендә килгән МЧС водолаздары һыу төбөндәге ҡалын батҡаҡ аҫтында бер ни ҙә таба алмай[9].
16 февралдә Сыбаркүлгә Ураль федераль университетынан Метеориттар буйынса Рәсәй Фәндәр академияһы йүнәлтеүе буйынса киләләр[10] Полиция ебәрмәй тороуға ҡарамаҫтан[10][11][12], Ларионов төркөмө уратылған зонанан тышта 53 метеорит һынығы табалар[10][13][14]. Артабан водолаздар күл төбөндә ҙур киҫәк һәм вағыраҡтарын таба.
2013 йылдың 16 октябрендә күлдән 570 кг тартҡан иң ҙур метеорит киҫәген күтәрәләр, ул Силәбенең Крайҙы өйрәнеү музейында һаҡлана [15].
Шулай уҡ ҡара
үҙгәртергә- Кунашак (метеорит)
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ 2,0 2,1 Озеро Чебаркуль. Государственный водный реестр. Дата обращения: 15 февраль 2013. Архивировано 26 февраль 2013 года.
- ↑ Главный портал города Чебаркуля
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Лист карты N-41-37 Миасс. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1986 год. Издание 1997 г.
- ↑ Карта бите N-41-37-B. Масштаб: 1 : 50 000.
- ↑ [ Чебаркуль (озеро)] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
- ↑ Кисә иртәнсәк Силәбе өлкәһе өҫтөндә метеорит шартлаған. Уның күк йөҙөн яҡтыртып осон үткәнен Башҡортостан халҡы ла күргән. 2016 йыл 9 март архивланған.
- ↑ На озере Чебаркуль упали метеориты. ГУ МВД России по Челябинской области. Дата обращения: 15 февраль 2013. Архивировано 26 февраль 2013 года. 2013 йыл 6 март архивланған.
- ↑ Водолазы не нашли обломков метеорита в озере Чебаркуль 2013 йыл 18 февраль архивланған.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 На поиски обломков метеорита собирают большую экспедицию из ученых, студентов и туристов Но самый главный уже могли вывезти «черные копатели» (20 февраль 2013). Дата обращения: 5 март 2013. Архивировано 9 март 2013 года. 2013 йыл 23 апрель архивланған.
- ↑ [=http://ria.ru/science/20130217/923384188.html#ixzz2LCAEh2vk Сыбаркүл янында метеорит фрагменттары табыла]. РИА Новости (17 февраль 2013). Дата обращения: 20 февраль 2013.
- ↑ Пресс-конференция "Угроза из космоса: готовы ли ей противостоять земляне". РБК (18 февраль 2013). Дата обращения: 19 февраль 2013. Архивировано 26 февраль 2013 года. 2013 йыл 21 февраль архивланған.
- ↑ Охота за метеоритом. Интерфакс (19.02.13 12:39). Дата обращения: 20 февраль 2013.
- ↑ Елена Сидоренко. «Уже сделали химический анализ». ВЗГЛЯД.РУ (18 февраль 2013). Дата обращения: 20 февраль 2013. Архивировано 26 февраль 2013 года.
- ↑ Водолазы подняли из озера Чебаркуль фрагмент метеорита массой 4,8 кг. mail.ru (27 сентябрь 2013). Дата обращения: 27 сентябрь 2013. 2013 йыл 27 сентябрь архивланған.
Топографик карталар
үҙгәртергә- Лист карты N-41-37 Миасс. Масштаб: 1 : 100 000. Состояние местности на 1986 год. Издание 1997 г.
Сығанаҡтар
үҙгәртергә- [ Чебаркуль (озеро)] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
- Чебаркуль, озеро. Naurale.com. Дата обращения: 15 февраль 2013. Архивировано 26 февраль 2013 года.