Миндеш

Миндеш (рус. Миндишево) — Башҡортостандың Салауат районындағы ауыл, Ишембай ауыл Советы (Салауат районы) на ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 304 кеше. Почта индексы — 452499, ОКАТО коды — 80247815002.

Ауыл
Миндишево башҡ. Миндеш
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Салауат районы
Ауыл биләмәһе	Ишембай ауыл Советы
Координаталар	54°56′37″ с. ш. 57°58′43″ в. д.
Халҡы	↘304 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	452499
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 247 815 002
ОКТМО коды	80 647 415 106
Миндишево

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Малаяҙ): 37 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Ишембай): 1 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Кропачево): 8 км

Миндеш ауылы Йүрүҙән йылғаһы ҡушылдығы Оло Берҙәш йылғаһы буйында, район үҙәгенән көньяҡ‑көнбайышҡа 37 км һәм Кропачёво тимер юл станцияһынан көньяҡҡа табан 8 км алыҫлыҡта урынлашҡан.

Тарихы

Миндеш ауылында Ҡыр-Көҙәй башҡорттары йәшәй һәм улар Ҡыр-Көҙәй улусына ҡарай.

Ауылға XVIII быуаттың 1-се яртыһында Себер даруғаһы Ҡыр-Көҙәй улусы башҡорттары үҙ ерҙәрендә нигеҙ һала. Тәүге төпләнеүсе Миндеш Миңлебаев исеме менән аталған.

Миндеш ауылына 1770 йылдың 25 майында Петербург Фәндәр Академияһы академигы П. С. Паллас килгән һәм былай тип яҙған: «…уже в сумерки приехал в башкирскую деревню Миндиш, лежащую над ручьем Бирдеш, текущем в Юрюзань».

1772 йылда миндештәр Польша Барҙар конфедерацияһы күтәрелешен баҫтырыуҙа ҡатнашҡан.

Миндеш ауылы 1773—1775 йылдарҙағы Крәҫтиән һуғышы буйынса билдәле. 1774 йылда Салауат Юлаев Миндеш ауылы эргәһендә ҡулға алынған.

1795 йылда Миндеш ауылындағы 30 йортта 198 кеше йәшәгән.

Биләмә берәмектәренә инеүе

Теркәү йылы	Улус, ауыл советы	Өйәҙ, кантон, район	Губерна, Республика	Дәүләт
1757	улусы	Троицк өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй Империяһы
1816	-се йорт	8-се Башҡорт кантоны	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1834	-се йорт	8-се Башҡорт кантоны	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1847	-се йорт	8-се Башҡорт кантоны, Өфө өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1859	-се йорт	8-се Башҡорт кантоны, Өфө өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1895	улусы	Өфө өйәҙе	Өфө губернаһы	Рәсәй империяһы
1920	Нәсибаш улусы	Мәсәғүт кантоны	Автономлы Башҡорт ССР-ы	РСФСР
1926	Нәсибаш улусы	Мәсәғүт кантоны	Автономлы Башҡорт ССР-ы	СССР
1935	Ишембай ауыл советы	Малаяҙ районы	Башҡорт АССР-ы	СССР
1941	Ишембай ауыл советы	Салауат районы	Башҡорт АССР-ы	СССР
1990	Ишембай ауыл советы	Салауат районы	Башҡортостан Республикаһы	Рәсәй Федерацияһы

Ауылдың XIX быуаттың икенсе яртыһындағы үҫеше

1865 йылда Миндеш исеме менән иҫәпкә алынған ауылдың 45 йортонда — 250 кеше йәшәгән. Малсылыҡ, игенселек, умартасылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. Мәсете булған.

Ауылдың XX быуаттағы үҫеше

Миндеш ауылында башланғыс мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер‑акушерлыҡ пункты, клуб бар.

Халыҡ һаны

Миндеш ауылында башҡорттар йәшәй (2002).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	340
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	374
1959 йыл 15 ғинуар	355
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	284
2002 йыл 9 октябрь	304
2010 йыл 14 октябрь	304	153	151	50,3	49,7

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Билдәле кешеләре

• Рәхмәтуллин Рим Хөрмәт улы (4 июль 1940 йыл) — ғалим-нефтсе, хужалыҡ, дәүләт, партия һәм комсомол органдары эшмәкәре. 1983—1987 йылдарҙа КПСС-тың Өфө ҡала комитетының беренсе секретары. Техник фәндәр кандидаты (1980). Ике «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры, Өфө ҡалаһы Октябрь районының почётлы гражданы. Мәскәүҙә йәшәй.
• Зарипов Илнар Булат улы — Миндеш ауылы егете Салауат районы данын яҡланы. 2020 йылдың йәйендә Ҡыйғы районының Йыланлы ауылы эргәһендә, Лаҡлы ауылының Ыласынташ ҡаяһы ҡаршыһында, Әй йылғаһы буйындағы яланда үткән «Ҡош юлы» башҡорт бард фестивалендә 2-се урын яуланы. Башҡорт дәүләт университетының Физика һәм математика институтында ситтән тороп уҡый. Өфөлә Мәжит Ғафури исемендәге Башҡорт академия драма театрында тауыш операторы булып эшләй.
• Ризим Самих улы Хажиев - Рәссам, скульптор, 200-ләп картина, 20-нән артыҡ графика әҫәре авторы </ref>

Тарихи фотодокументтар

1908 йылда Миндештә урыҫ яҙыусыһы, тәржемәсе, фотограф, географ һәм этнограф М. А. Круковский булып, ауыл кешеләрен фотоға төшөргән. 1911 йылда Круковскийҙан Музейға Көньяҡ Урал буйлап ҙур фотоһүрәттәр йыйынтығы (382 фото) килә, унда ошо төбәктең бөтә этник төрлөлөгө күрһәтелә.(колл. № 1919). Круковский башҡорттарҙы фотоға төшөрөүҙә ауырлыҡтарға осрай, башҡорттар йыш ҡына фотоға төшөүҙән баш тарта, быны исламда кешеләрҙең һүрәттәрен төшөрөүҙе тыйыу менән аңлата. Шуға күрә Круковский Өфө мөфтөйөнән «фәнни маҡсатта» фотоға төшөрөргә рөхсәт ала.:

Башкиры не хотели сниматься и относились к моим попыткам недоверчиво. Даже враждебно. Когда я выходил на улицу, вся деревня пряталась в избах, из боязни попасть в аппарат. Только в щели дверей и в окнах видны были крайне любопытные, жадные взгляды.

Миндеш ауылы башҡорто. М. А. Круковский фотоһы, 1908 йыл

Миндеш ауылы башҡорто. М. А. Круковский фотоһы, 1908 йыл

Миндеш ауылы башҡорто. М. А. Круковский фотоһы, 1908 йыл

Миндеш ауылының башҡорт ҡатын-ҡыҙы. М. А. Круковский фотоһы, 1908 йыл

Миндеш ауылының башҡорт ҡатын-ҡыҙы. М. А. Круковский фотоһы, 1908 йыл

Урамдары

• Еңеү урамы (рус.  Победы (улица)
• Шайморатов урам (рус.  Шаймуратова (улица)
• Мәктәп урам (рус.  Школьная (улица)
• Хажиев урам (рус.  Хажиева (улица)
• Йәшел урам (рус.  Зелёная (улица)
• Бәрҙәш урам (рус.  Бирдяша (улица)

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

Тауҙар:

Йылғалар:

Шишмәләр:

Ялан-бесәнлектәр:

Таусыҡтар, түбәләр:

Башҡа урын-ер атамалары:

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Көҙәй

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана. Кн. 9. Уфа: Китап, 2001, 153—154 с. — 304 с. — ISBN 5—295—02843—7 (рус.)

Һылтанмалар

• Миндеш // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• Илнар Зарипов. «Ҡош юлы» башҡорт бард фестивалендә 2-се урын
• Рим Рахматуллин: «В Уфе мне нравится всё…»
• Генеалогия и архивы. История д. Миндишево 2019 йыл 17 июль архивланған.