Акира Куросава

	Акира Куросава
	黒澤明
Тыуған көнө	23 март 1910
Тыуған урыны	Ота, Токио, Япония империяһы
Вафат көнө	6 сентябрь 1998 (88 йәш)
Вафат урыны	Сэтагая, Токио, Япония
Гражданлығы	Япония
Һөнәре	кинорежиссёр, сценарист, продюсер
Карьераһы	1943—1993
IMDb	ID 0000041
	Акира Куросава Викимилектә
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Акира Куросава (япон. 黒澤明Куросава Акира^?, 23 март 1910 йыл, Токио — 6 сентябрь 1998 йыл, Токио) — Японияла ижад итеүсе кинорежиссёр, сценарист һәм продюсер. Кино тарихында иң йоғонтоло кинорежиссёр булып иҫәпләнә: 57 йыллыҡ ижади ғүмерендә 30 фильм төшөрә.

Биография һәм фильмдары

Бала сағы

Исам һәм Сима Куросава ғаиләһендә Акира Куросава һигеҙенсе кинйә бала була. Бала саҡта уҡ үҙенең сәнғәт менән мауығыуын аңлай. 1928 йылда «Ника-тэн» күргәҙмәһендә күрһәтелгән «Сэйбуцу» рәсеме ҡаҙаныштарының юғары нөктәһе була. Колледжға уҡырға керә алмайса, 20 йәштән уҙғас, PCL «Photo Chemical Laboratories» исемле билдәле ярон фирмаһында режиссёр Кадзиро Ямамото ярҙамсыһы булып эшләй башлай.

Ете йыл ассистент булып эшләгәс, фильм төшөрөүҙә ҡатнашырға мөмкинлек ала. «Гений дзюдо» (япон. 姿三四郎Сугата Сансиро:^?, 1943) картинаһы өсөн сценарийҙы үҙе яҙа. Фильмда XIX быуатта илдә дзюдо үҫеше тураһында бик йөкмәткеле итеп һөйләнә.

Һүңырыҡ тиҫтәләгән фильмдар төшөрә.

Куросава 1998 йылдың 6 сентябрендә Токионың Сэтагая районында 88 йәшендә инсульттан вафат була. Уның яҡын дуҫы Коидзуми төшөргән «Ямғырҙан һуң» (япон. 雨あがるАмэ агару^?) фильмына сценарий — уның һуңғы эше.

«Расёмон»

Куросава 1950 йылда «Расёмон» (яп. 羅生門Rasho: mon) фильмы сыҡҡандан һуң халыҡ-ара билдәлелек һәм танылыу ала. Төп ролдә Тосиро Мифунэ һәм Симура Такаси) яңы япон әҙәбиәте классигы Рюноскэ Акутагаваның «Расёмон ҡапҡалары» һәм «В чаще» хикәйәләре буйынса «дзидайгэки» жанрында төшөрөлә (феодаль Япония яугирҙары тураһында фильмдар — самурай). Бөтә донъя тәнҡитселәренең фекерҙәре изге теләктә була. Куросаваның халыҡ-ара экранға сығыуы Венеция кинофестивалендә был фильмдың триумфы тип иғлан ителә, унда фильм «Алтын арыҫлан» төп призына (был премияны алған европалы булмаған тәүге фильм) һәм 1952 йылда йылдың иң яҡшы сит ил фильмын төшөрөү тантанаһында махсус «Оскар»ға лайыҡ була. Ентекле планлаштырылған һәм фәлсәфәүи мәғәнә менән тулған был фильм тамашасыны үткәндәргә лә, киләсәккә лә алып бара, феодаль Японияла көс ҡулланыу һәм үлтереү тураһында бөтөнләй икенсе күҙлектән һөйләй.

«Идиот»

1951 йылда Куросава япон киностудияһы Shochiku өсөн икенсе фильм төшөрә (беренсеһе — «Скандал») фильмы). Фильм Фёдор Достоевскийҙың «Идиот» романының шул уҡ исемдәге япон киноапплитацияһы була. Фильмдың төп нөсхәһе ике өлөштән һәм экран ваҡытының һуңғы 265 минутынан торорға тейеш була. Фильм тулыһынса студияла төшөрөлә (режиссер теләге буйынса). Ләкин киноға төшөргәндән һуң студия фильмды бик оҙаҡ ҡарай һәм режиссерҙы яңынан төҙәтергә һәм фильмды 166 минутҡа тиклем ҡыҫҡартырға мәжбүр итә.

Һуңыраҡ Акира Куросава фильм тураһында былай ти:

Мин төшөргән бөтә фильмдарҙан миңә йышыраҡ ошо хаҡта һөйләнеләр… Мин "Идиот"ты "Расёмон"дан күпкә алдараҡ яһарға теләнем. Бәләкәй саҡтан уҡ рус әҙәбиәтенә ғашиҡ булдым, Достоевскийҙың иң яҡшыһы икәнен аңланым һәм оҙаҡ ваҡыт был китаптан иҫ киткес фильм төшөрә алырмын, тип уйланым. Достоевский әле лә минең иң яратҡан яҙыусым. Ул берҙән-бер — мин инанам — кеше йәшәйеше тураһында дөрөҫ яҙған яҙыусы.^[1]

«Жить»

1952 йылда Куросава Л. Н. Толстойҙың «Иван Ильичтың үлеме» хикәйәһенән илһам алған «Йәшәргә» фәлсәфәүи драмаһын сығара^[2]. Сюжетта Токио бюрократының үлемесле ауырыуы һәм уның тормоштағы һуңғы маҡсаты тураһында бәйән ителә. Фильм йәмәғәтселек һәм тәнҡитселәр тарафынан яҡшы ҡабул ителгән һәм әлегә тиклем тарихта иң яҡшы драматик фильмдарҙың береһе булып ҡала^[3]^[4]. Фильмды төшөрөү тамамланғандан һуң, фильм 1953 йылда «Алтын бүре» премияһына лайыҡ була.

2007 йылда «Жить» фильмының ремейкы төшөрөлә һәм 2007 йылдың 9 сентябрендә «Асахи» телеканалында күрһәтелә. Фильмды төшөрөү авторҙары фильмдың акцияһын 2007 йылдарға күсерә һәм сюжет һыҙығын үҙгәртә.

«Семь самураев»

«Расёмон» көнсығыш мистика тойғоһо менән һуғарылғанда, сираттағы халыҡ-ара хит « Ете самурай» (яп. 七人の侍 Ситинин но Самурай?, 1954), кинорежиссерҙың көнбайыш йәмғиәте һәм уның мәҙәниәте менән мауығыуы тураһында һөйләй. Асылда, Куросаваның 1950-се йылдарҙағы ҙур ҡаҙаныштарының береһе булып көнсығыш һәм көнбайыш мәҙәниәттәре традицияларын ҡулланыу сиктәрен юйған фильмдар төшөрөү стилен эшкәртеү һәм юғары һәм популяр мәҙәниәт элементтарын берләштереүҙе үҙләштереү тора. Атап әйткәндә, көнбайыш әҙәбиәте уға илһам сығанағы булып тора.

Фильм күп осраҡта Акира Куросаваның ысынлап та популяр япон жанрында "дзидайекиэҙы һынап ҡарарға, уны мәғәнәһе буйынса ла, формаһы буйынса ла мауыҡтырғыс итергә теләүе арҡаһында барлыҡҡа килә. Башта ул самурай тормошоноң бер көнө тураһында кино-притча төшөрөргә, геройҙың ритуаль үҙ-үҙенә ҡул һалырға тейеш булған кискә тиклем бөтә ғәмәлдәрен күҙәтергә теләй.

Куросава кәрәкле нюанстарҙы етерлек кимәлдә яҡшы белмәйем, тип иҫәпләп, бындай материалды үҙ ҡулына алырға ҡыйыулығы етмәй. Был сюжет өҫтөндә эшләү барышында ул үлтерелгән феодаль лордтарҙың береһенә ҡараған ауылдың талаусыларҙан һаҡланыу өсөн бер нисә нарон (һуғышсы) яллауы осрағына юлыға һәм фильмды ошо тарихҡа нигеҙләргә ҡарар итә. Фильмды төшөрөүгә әҙерлек ваҡытында Куросава ундағы һәр мөһим персонаждың ентекле биографияһын һәм тасуирламаһын яҙа — ниндәй кейем кейеүе, нисек һөйләүе, ниндәй ризыҡҡа өҫтөнлөк биреүе һ.б.

«Я живу в страхе»

Куроаваның һуңғы фильмдары иҫ киткес уңыш яулай. 1955 йылда ул һуғышҡа ҡаршы «Мин ҡурҡыуҙа йәшәйем» драмаһын төшөрә. Фильмға сценарийҙы Куросава Синобу Хасимото, Хидэо Огуни һәм Фумио Хаясака менән бергә яҙған. Төп ролдәрҙе быға тиклем бер нисә тапҡыр Куросаваның фильмдарында уйнаған Такаси Симура һәм Тосиро Мифунэ башҡаралар.

«Трон в крови»

1957 йылда Уильям Шекспирҙың «Макбет» мотивтары буйынса «Трон в крови» тип аталған тарихи-фәлсәфәүи драмаһы сыға. Куросава 1940 йылдар аҙағында уҡ «Макбет» мотивтары буйынса фильм төшөрөргә уйлай. 1948 йылда Джордж Орсон Уэллстың "Макбет"ы сыға һәм Куросава постановканы бер нисә йылға кисектереп торорға ҡарар итә.

Фильмдың сюжеты Шекспир трагедияһының ваҡиғалар рәтенән әллә ни алыҫ китмәй. Билдәләп үтергә кәрәк, төп герой Васидэу Такэтоки (Тосиро Мифунэ уйнаған роль) Макбет кеүек кире персонаж түгел, ә ҡатыны Асадзи (Исудзу Ямада уйнай) Леди Макбетҡа ҡарағанда кире эмоциялар уята.

Картинаның художество саралары күп осраҡта театр традициялары йоғонтоһо менән байытыла, ләкин был тышҡы стилләштереүҙә лә, сәхнәләрҙең һәм персонаждарҙың ентекләп тасуирланыуында ла, актерлыҡ оҫталығында ла сағыла. Төп геройҙар образына сумыр өсөн Куросава Тосиро Мифунэ менән Исудзу Ямаданан театр битлектәренең фотоһүрәттәрен өйрәнеүҙәрен һорай.

«На дне»

Шул уҡ йылда, «Тәхет ҡанлылыҡта» («Трон в крови») фильмы сыҡҡандан һуң, Куросава Максим Горькийҙың «На дне» пьесаһын шул уҡ исемдә экранлаштыра. Ундағы хәл-ваҡиғаларҙы Эдо осорондағы Японияға күсерә. Фильм 1957 йылдың 17 сентябрендә прокатҡа сыға. Батша Рәсәй ысынбарлығын феодаль Япония ысынбарлығына алмаштырыу Куросаваның спектаклде ҡайтанан эшкәрткәндә алған берҙән-бер азатлығы; юғиһә, фильм бөтә ерҙә лә тиерлек төп нөсхә сығанағы тексы буйынса тура килтереп эшләнә. Дональд Ритчи фекеренсә, постановканың иң фундаменталь яңылығы булып режиссерҙың интерпретацияһы тора: Куросава фильмды трагик түгел, ә күпкә ирониялы интонацияла ҡуя, социаль драмаға сатирик ҡағылыш бирә^[5].

«Три негодяя в скрытой крепости»

Горький пьесаһын киноға төшөргәндән һуң, Куросава сценарий яҙып «Три негодяя в скрытой крепости» нәфис фильмын төшөрә. Фильм уның киң экранлы TohoScope форматында төшөрөлгән тәүге эше була, артабан бер нисә фильмда уны ҡулланыуын дауам итә.

Джордж Лукас «Три негодяя в скрытой крепости» фильмының «Звёздные войны» циклы сюжетын төҙөүгә йоғонтоһон билдәләй (атап әйткәндә, С-3ПО һәм R2-D2 роботтары менән Таэхем һәм Матаситиити крәҫтиәндәре араһындағы параллелгә күрһәтә, ә 2008 йылда Японияла «Һуңғы принцесса» тип аталған фильмдың ремейкы сыға.

«Плохие спят спокойно»

1960 йылда Куросаваның социаль йәһәттән иң киҫкен фильмдарының береһе — «Плохие спят спокойно» фильмдарының береһе сыға^[6] . Атаһының үлеме өсөн үс алыусы егет — төп ролде Тосиро Мифунэ башҡара. Йәш егет Коити Ниси атаһының үлеме өсөн үс алыу теләге менән яна. Егеттең атаһын үҙ-үҙенә ҡул һалырға ҙур ер компанияһы вице-президенты мәжбүр иткән булған. Енәйәттә ғәйепләнеүселәрҙе төрмәгә ултыртыу маҡсатында Ниси башҡа кешеләрҙең документтарын ҡуллана (Ниси — уның ысын исеме), шул уҡ компанияла сәркәтип итеп яллана, вице-президент Ивабути һәм Ивабутиҙың улының ышанысына инә, хатта ҡыҙы Ёсикоға өйләнә. Фильмдың сюжеты Шекспирҙың "Гамлеты"н хәтерләтә. Ләкин Виктор Распопин, әгәр фильм Гамлетты күҙ уңында тотһа, был «Шекспирҙың проблемаларын тиҫкәрегә әйләндереү, сөнки Гамлеттың көсө — уның көсһөҙлөгөндә, ә Нисиҙың көсө — асыуында тора» тип яҙа^[7].

«Телохранитель»

1961 йылда Куросава төшөргән «Телохранитель» фильмы тарихи факттарға нигеҙләнгән картина булып тора. Ундағы хәл-ваҡиғалар XIX быуат уртаһында, Мэйдзи революцияһы алдынан, Японияла бара. Ҙур булмаған ҡалала ике гангстер ырыуы урындағы халыҡты ҡурҡыта. Ҡылыс, хәйләкәрлек һәм интрига ярҙамында үҙен Кувабатакэ Санджуро (Тосиро Мифунэ уйнай) тип танытҡан самурай (ronin) ике банданы бер-береһенә ҡаршы ҡуя һәм бер-береһен юҡ итергә мәжбүр итә. Иҫән ҡалған һәм өҫтөнлөк иткән банда ағзаларының береһен үлтерә. Ҡалала тыныслыҡ урынлаша, самурай уны ташлап китә. Фильмдың сюжеты — Дэшиель Хэмметттың ике детектив романының адаптацияһы: «Быяла асҡыс» («Стеклянный ключ») (1931; шул уҡ исемле фильм бар) һәм «Ҡанлы уңыш» («Кровавая жатва») (1929). Серджио Леоненың көнбайыш спагеттиһы «За пригоршню долларов» (1964) «Телохранитель» сюжетын ҡабатлай. Сюжеттан тыш, Леоне Куросаванан фильм төшөрөүҙең күп алымдарын үҙләштерә. Авторлыҡ хоҡуҡтарын боҙоу буйынса суд процесы һөҙөмтәһендә ремейкты төҙөүселәр Куросаваға фильмды ҡуртымға алыу өсөн 100 мең доллар һәм 15 процент йыйым түләргә, шулай уҡ Японияла, Көньяҡ Кореяла һәм Тайваньда таратыу хоҡуғынан баш тартырға мәжбүр булалар. Төп ролдә Брюс Уиллис менән «Герой-одинокий» фильмы шулай уҡ «Телохранитель» сюжетын ҡабатлай, ләкин «ҡоро хоҡуҡ» ваҡытындағы гангстер боевигына яраҡлаштырыла.

«Отважный самурай»

«Ҡыйыу Самурай» — Акира Куросаваның 1962 йылда төшөргән фильмы. Тосиро Мифунэ йәш, тәүәккәл, ләкин шул уҡ ваҡытта хәүефһеҙ яугирҙар төркөмөнә ярҙамға килгән күпте күргән самурайҙы уйнай. Үҙ ырыуындағы яманлыҡтарҙы һәм ҡапма-ҡаршылыҡтарҙы баҫтырырға ярҙам итә. Шуның менән уларҙың ысын самурай тураһындағы яйға һалынған фекерҙәрен үҙгәртә.

Әҙәби әҫәрҙәрҙе экранлаштырыу

Куросава әҙәбиәт менән мауығыуы һөҙөмтәһендә әҙәби әҫәрҙәр буйынса бер нисә фильм төшөрә: Дэшиль Хаммәттең «Кровавая жатва» романы буйынса («Телохранитель», 1961), Достоевскийҙың «Идиот» (1951), Горькийҙың «На дне» пьесаһы (1957). Шекспирҙың трагедиялары «Макбет» һәм «Король Лир» «Трон в крови» (1957) һәм «Ран» (1985) самурай фильмдарын төшөрөүгә этәргес була.

Ауыр ваҡыттар

Көнбайышта композиция һәм сюжеттар эшләү оҫтаһы булараҡ билдәлелек яулап, Куросава тыуған илендә лә шул тиклем юғары баһаланмай. Уның иң ауыр мәле 1970-се йылдар башында була. Ул проекттарын финанслау ҡыйынлыҡтарынан һәм «Трамвай тәгәрмәстәре тауышы аҫтында» («Под стук трамвайных колёс») (どですかでんDo-desu-ka-den?, 1970) фильмының уңышһыҙлыҡҡа осрауынан һуң үҙ-үҙенә ҡул һалырға маташа. «Трамвай тәгәрмәстәре тауышы аҫтында» Куросаваның беренсе төҫлө фильмы булыуына ҡарамаҫтан, ул ҡара-аҡ төҫтә сыға һәм 40 минутҡа ҡыҫҡартыла.^{[сығанаҡ 5420
көн күрһәтелмәгән]}

«Дерсу Узала»

Величайшему кинорежиссёру Акира Куросава в память о создании фильма «Дерсу Узала».
Памятник в Арсеньеве, Приморский край.

Дерсу Узала (яп. デルス・𞚀ザーラ, Dărusu Uza: ra?) — Акира Куросаваның В. К. Арсеньев әҫәрҙәре буйынса 1975 йылда «Мосфильм» студияһында төшөрөлгән совет-япон нәфис фильмы. Режиссерҙың беренсе фильмы япон телендә түгел һәм шул уҡ ваҡытта уның 70 мм ҙур форматлы берҙән-бер фильмы.

Фильмдың сюжеты ғалим һәм яҙыусы, Алыҫ Көнсығыштың билдәле сәйәхәтсеһе һә тикшеренеүсеһе Владимир Арсеньевтың « По Уссурийскому краю» һәм «Дерсу Узала» китаптарына нигеҙләнгән, шулай уҡ уның Уссури өлкәһенә сәйәхәте һәм тайга һунарсыһы Дерсу Узала менән дуҫлығы тураһында һөйләй, уның ғәжәйеп сифаттарына Арсеньев һоҡлана. Хәүефле мажаралар менән тулы Уссури тайгаһы буйлап сәйәхәттәре фильмдың сюжет нигеҙен тәшкил итә, ләкин хикәйәләүҙең мәғәнәһе сюжеттан күпкә артығыраҡ.

Фильм 1975 йылда Мәскәү кинофестиваленең төп призын һәм Кино сәнғәте һәм фәндәр академияһының «Оскар» премияһын, шулай уҡ төрлө илдәрҙең башҡа күп кенә наградаларын яулай. Төрлө һораулама һөҙөмтәләре буйынса фильм кино тарихында төшөрөлгән иң бөйөк фильмдар исемлегендә йыш осрай.

Һуңғы фильмдары

Шул ваҡыттан алып Куросаваның яңы фильмдары оҙайлы өҙөклөктәр менән сыға, ләкин бик яҡшы ҡабул ителә. «Яугир күләгәһе» («Тень воина») (影武者?, 1980) һәм «Ран» (乱?, 1985) һоҡландырғыс һәм шул уҡ ваҡытта тәрән самурай эпостарына әүерелә. Артабанғы эштәре: «Сны» фильмы (яп. 夢 Юме?, 1990) иҫ киткес визуаль эҙмә-эҙлелеккә эйә һәм кешенең тышҡы донъя менән мөнәсәбәттәренә йоғонто яһаусы һигеҙ бәләкәй романдан тора, һәм «Август Рапсодияһы» (яп. 八月の狂詩曲Hachigatsu no rapusodi?, 1991) фильмы Нагасакиҙы атом бомбаһына тотоуға һәм был ваҡиғаға төрлө быуындарҙың мөнәсәбәте темаһына арналған.

«Ещё нет»

1993 йылда Куросава үҙенең һуңғы «Ещё нет» (まあだだだよMa: da yo?) тигән һуңғы фильмын төшөрә. Фильм тамашасыны Икенсе донъя һуғышы ваҡытына алып бара һәм быуындарҙың әхлаҡи яуаплылығы һәм бәйләнеше тураһында һөйләй. Фильмдың сюжеты япон профессоры, академик һәм яҙыусы Хяккэн Утиды (1889—1971) тормошона нигеҙләнгән һәм студенттар һәм уларҙың элекке уҡытыусыһы араһындағы мөнәсәбәттәргә бәйле.

Фильм башында немец теле профессоры, китаптары килем килтерә башлағанлыҡтан, тулыһынса әҙәбиәткә иғтибарҙы йүнәлтеү маҡсатында, уҡытыуҙы ҡалдырырға ҡарар итә. Үҙе әйтеүенсә, ул уҡытырға ярата, ләкин «ике ҡуянды эҙәрлекләһәң, береһен дә ҡыуып етмәҫһең». Был хәл Икенсе донъя һуғышы башланыр алдынан була. Фильмдың төп темаһы — элекке студенттар менән мөнәсәбәттәре, улар уны «саф алтын — ысын профессор» тип иҫәпләп, уның тураһында хәстәрлек күреүҙәрен дауам итәләр. Профессор бер нисә уңышһыҙлыҡҡа тарый, унан сығырға элекке уҡыусылары ғына ярҙам итә. Бынан тыш, улар йыл һайын профессорҙың тыуған көнөнә арналған «Ещё нет» байрамын ойоштора. Байрамдың исеме профессорҙың әле иҫән булыуын һәм башҡа донъяға барырға әҙер булмауын аңлата, унда йәшенеү-эҙләү уйынына аллюзия бар.

Вафаты

Могила Акиры Куросавы

Куросаваның һуңғы эше уның уҡыусыһы һәм яҡын дуҫы Такаси Коидзумиҙың «Ямғырҙан һуң» (雨あがるAme agaru?) фильмының сценарийы була, унда Акира Куросава продюсер сифатында сығыш яһай. Фильмдың сценарийы Сюогоро Ямамотоның шул уҡ исемле ҡыҫҡа романына нигеҙләнгән.

Куросава 1998 йылдың 6 сентябрендә Токионың Сэтагая районында инсульттан 88-се йәшендә вафат була. Камакурала Аньё-ин ғибәҙәтханаһында ерләнгән.

Ғаиләһе

Ҡатыны Ёко Ягути (27 август 1921 йыл — 1 февраль 1985 йыл), актриса.

Маҡтаулы исемдәдәре һәм башҡа бүләктәре

Мәҙәниәт ордены.
Почётлы Легион д’хоннэйр (Франция) кавалеры.
«Италия Республикаһы алдындағы ҡаҙаныштары өсөн» орденының Ҙур тәреһе кавалеры (Италия).
«Италия Республикаһы алдындағы ҡаҙаныштары өсөн» орденының бөйөк офицеры (Италия).
Халыҡтар дуҫлығы ордены (12 март 1991, СССР) — Советтар Союзы менән Япония араһындағы мәҙәни бәйләнештәрҙе үҫтереүгә ҙур шәхси өлөшө өсөн.
Асахи премияһы (1965).
Рамон Магсайсай премияһы (1965).
Фукуока Азия мәҙәни премияһы (1990).
1994 йылда Куросава Киото премияһына лайыҡ була.
Токионың почетлы гражданы (1996).

Танылыуы

Акира Куросава үҙенең фильмдары кеүек донъяла танылыу яулай.

Көнсығыш һәм Көнбайыш традицияларын яҡынайтыу уның төп ҡаҙанышы булып тора. Ул үҙенән һуң быға тиклем булмаған киноматографик мираҫ ҡалдыра. 1994 йылда Киото премияһына лайыҡ була. 1991 йылдың 12 мартында СССР Президенты Указы нигеҙендә «СССР һәм Япония араһындағы мәҙәни бәйләнешкә кереткән өлөшө өсөн» «Халыҡтар Дуҫлығы ордены» менән наградлана.

2004 йылдан Токио Халыҡ-ара кинофестивалендә уның исемендәге премия булдырылған.

Куросава мираҫы

2010 йылдың 20—22 июнендә XXXII Мәскәү халыҡ-ара кинофестивале сиктәрендә «Наследие Акиры Куросавы в контексте российской и мировой культуры» тигән халыҡ-ара фәнни конференция үткәрелә.^[8].

Иҫкәрмәләр

↑ The Idiot (билдәһеҙ) (недоступная ссылка — история). Masters of Cinema. Дата обращения: 9 сентябрь 2007. Архивировано 25 август 2011 года. 2011 йыл 8 август архивланған.
↑ Ikiru at tcm.com — Turner Classic Movies
↑ Ikiru at Rottentomatoes.com (билдәһеҙ). Rotten Tomatoes. Дата обращения: 18 октябрь 2008.
↑ Empire Features
↑ Donald Richie. The Films of Akira Kurosawa. — Third edition. — Berkley, Los Angeles, London: Univetsity of California Press, 1998. — С. 125—133. — ISBN 0-520-22037-4.
↑ Р. Н. Юренев. Одинокий всадник в тумане / Акира Куросава. М.: Искусство, 1977.
↑ Распопин, Виктор. Злые спят спокойно (Чем хуже человек, тем лучше он спит) (билдәһеҙ) (25 июль 2002). Дата обращения: 9 июнь 2009.
↑ Новостное сообщение от 16 апреля 2010 года на официальном сайте XXXII ММКФ (Тикшерелеү көнө: 29 апрель 2010)

Әҙәбиәт

Donald Richie. The Films of Akira Kurosawa. — Third edition. — Berkley, Los Angeles, London: University of California Press, 1998. — ISBN 0-520-22037-4.
Юткевич С. И. Маски Акиры Куросавы // Шекспир и кино. — М.: Наука, 1973. — С. 114—121.
Акира Куросава. Вступит. статья Р. Н. Юренева. М., «Искусство», 1977. 288 с.; 23 л.ил. (Мастера зарубежного кино)
Desser, David. Eros Plus Massacre (билдәһеҙ). — Indiana University Press (инг.)баш., 1988. — ISBN 978-0-253-20469-1.
Ҡалып:Cite video
Ҡалып:Cite video
Fellini, Federico. Federico Fellini: Interviews (билдәһеҙ) / Bert Cardullo. — University Press of Mississippi, 2006. — ISBN 978-1-57806-885-2.
Galbraith, Stuart, I. V. The Emperor and the Wolf: The Lives and Films of Akira Kurosawa and Toshiro Mifune (инг.). — Faber and Faber, Inc., 2002. — ISBN 978-0-571-19982-2.
Godard, Jean-Luc. Godard on Godard (билдәһеҙ) / Tom Milne. — Da Capo Press (инг.)баш., 1972. — ISBN 978-0-306-80259-1.
Goodwin, James. Akira Kurosawa and Intertextual Cinema (билдәһеҙ). — The Johns Hopkins University Press (инг.)баш., 1993. — ISBN 978-0-8018-4661-8.
Goodwin, James. Perspectives on Akira Kurosawa (билдәһеҙ). — G. K. Hall & Co. (инг.)баш., 1994. — ISBN 978-0-8161-1993-6.
High, Peter B. The Imperial Screen: Japanese Film Culture in the Fifteen Years' War, 1931–45 (инг.). — The University of Wisconsin Press (инг.)баш., 2003. — ISBN 978-0-299-18134-5.
Kurosawa, Akira. Something Like an Autobiography (билдәһеҙ). — Vintage Books (инг.)баш., 1983. — ISBN 978-0-394-71439-4.
Kurosawa, Akira. Yume wa tensai de aru (A Dream Is a Genius) (билдәһеҙ). — Bungei Shunjū (инг.)баш., 1999. — ISBN 978-4-16-355570-6.
Kurosawa, Akira. Akira Kurosawa: Interviews (билдәһеҙ) / Bert Cardullo. — University Press of Mississippi, 2008. — ISBN 978-1-57806-996-5.
Ҡалып:Cite video
Ҡалып:Cite video
Martinez, Delores P. Remaking Kurosawa: Translations and Permutations in Global Cinema (инг.). — Palgrave Macmillan, 2009. — ISBN 978-0-312-29358-1.
Mellen, Joan. Voices from the Japanese Cinema (билдәһеҙ). — Liveright Publishing Corporation (инг.)баш., 1975. — ISBN 978-0-87140-604-0.
Mellen, Joan. The Waves at Genji's Door (билдәһеҙ). — Pantheon Books (инг.)баш., 1976. — ISBN 978-0-394-49799-0.
Mellen, Joan. Seven Samurai (BFI Classics) (билдәһеҙ). — British Film Institute, 2002. — ISBN 978-0-85170-915-4.
Morrison, James. Roman Polanski (Contemporary Film Directors) (инг.). — University of Illinois Press, 2007. — ISBN 978-0-252-07446-2.
Nogami, Teruyo. Waiting on the Weather (билдәһеҙ). — Stone Bridge Press (инг.)баш., 2006. — ISBN 978-1-933330-09-9.
Peckinpah, Sam. Sam Peckinpah: Interviews (билдәһеҙ) / Kevin J. Hayes. — University Press of Mississippi, 2008. — ISBN 978-1-934110-64-5.
Prince, Stephen. The Warrior's Camera: The Cinema of Akira Kurosawa (инг.). — 2nd, revised. — Princeton University Press, 1999. — ISBN 978-0-691-01046-5.
Ray, Satyajit. Our Films Their Films (билдәһеҙ). — Orient Blackswan (инг.)баш., 2007. — ISBN 978-81-250-1565-9.
Richie, Donald (инг.)баш. The Films of Akira Kurosawa (билдәһеҙ). — Third, Expanded and Updated. — University of California Press, 1999. — ISBN 978-0-520-22037-9.
Richie, Donald. A Hundred Years of Japanese Film (билдәһеҙ). — Kodansha, 2001. — ISBN 978-4-7700-2682-8.
Ҡалып:Cite video
Sato, Tadao. Currents in Japanese Cinema (билдәһеҙ). — Kodansha, 1987. — ISBN 978-0-87011-815-9.
Ҡалып:Cite video
Tirard, Laurent. Moviemakers' Master Class: Private Lessons from the World's Foremost Directors (инг.). — Faber and Faber Ltd., 2002. — ISBN 978-0-571-21102-9.
Ҡалып:Cite video
Yoshimoto, Mitsuhiro. Kurosawa: Film Studies and Japanese Cinema (билдәһеҙ). — Duke University Press (инг.)баш., 2000. — ISBN 978-0-8223-2519-2.

Һылтанмалар

	Акира Куросава Викимилектә
	Акира Куросава Викияңылыҡтарҙа

Акира Куросава (инг.) Internet Movie Database сайтында
Биография, фильмография режиссёра Акира Куросава 2005 йыл 1 ноябрь архивланған.
Akira Kurosawa News and Information
Оцифрованные документы из архива Акиры Куросавы (яп.)
Интервью с Акирой Куросавой, 1963 год 2013 йыл 16 июнь архивланған.

[MOC-1] The Idiot (билдәһеҙ) (недоступная ссылка — история). Masters of Cinema. Дата обращения: 9 сентябрь 2007. Архивировано 25 август 2011 года. 2011 йыл 8 август архивланған.

[2] Ikiru at tcm.com — Turner Classic Movies

[RTfresh-3] Ikiru at Rottentomatoes.com (билдәһеҙ). Rotten Tomatoes. Дата обращения: 18 октябрь 2008.

[4] Empire Features

[5] Donald Richie. The Films of Akira Kurosawa. — Third edition. — Berkley, Los Angeles, London: Univetsity of California Press, 1998. — С. 125—133. — ISBN 0-520-22037-4.

[yur-6] Р. Н. Юренев. Одинокий всадник в тумане / Акира Куросава. М.: Искусство, 1977.

[7] Распопин, Виктор. Злые спят спокойно (Чем хуже человек, тем лучше он спит) (билдәһеҙ) (25 июль 2002). Дата обращения: 9 июнь 2009.

[8] Новостное сообщение от 16 апреля 2010 года на официальном сайте XXXII ММКФ (Тикшерелеү көнө: 29 апрель 2010)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]