Камчия (биосфера ҡурсаулығы)

Камчия
Камчия
Категория МСОП — категория МСОП Ia: строгий природный резерват[d] (Ҡәтғи тәбиғи резерват)
Төп мәғлүмәт
Майҙаны	849,75 гектар
Нигеҙләнгән ваҡыты	30 июнь 1951
Урынлашыуы
	43°01′12″ с. ш. 27°30′00″ в. д.HGЯO
	Камчия
	Камчия Викимилектә

Камчия биосфера ҡурсаулығы (болг. Биосферен Резерват Камчия) — Болгарияның төньяҡ яры буйында ЮНЕСКО-ның элекке биосфера ҡурсаулығы һәм Камчия йылғаһы тамағындағы һыубаҫар туғайҙарҙы үҙ эсенә ала. Ҡасандыр күпкә ҙурыраҡ майҙанды биләгән һыубаҫар туғайлы урмандарын һаҡлау маҡсатында 1951 йылда нигеҙ һалына, һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре 1200 гектар тәшкил итә. Ҡурсаулыҡ ҡырағай урманды интенсив ағас ҡырҡыуҙан һәм дренаждан һаҡлай, ул XX быуат уртаһына тиклем юҡҡа сығарылған тиерлек була. Варна ҡалаһынан көньяҡҡа табан 25 км алыҫлыҡта урынлашҡан һәм уның тирәләй Иҫке Оряхово, Шкорпиловци һәм Близнаци ауылдары урынлашҡан.

Биосфера ҡурсаулығы 2017 йылда статусын юғалта^[1].

География

Ҡурсаулыҡтың төп майҙаны— 842,1 гектар (буфер зонаһы менән 230 гектар^[2]), шуларҙың 764-е урманлы, ә ҡалған 78,1-е урманһыҙ (34,5 гектар болондар, 0,4 гектар каналдар, 3,3 гектар соҡорҙар, 21,8 гектар һаҙлыҡлы урмандар, 9,9 гектар һаҙлыҡтар һ.б.). Ҡурсаулыҡтың оҙонлоғо 40 км һәм ҡайһы бер райондарҙа киңлеге 5 км-ға етә. Йылғаның түбәнге ағымындағы «Лоноз» урманы бөтә Европала уның иң яҡшыһы булып тора . Ҡурсаулыҡта йылға буйы урманы ҡалдыҡтары,екән үҫкән йылға буйҙары һәм ҙур булмаған сөсө һыулы, ҡамышлы һаҙлыҡтары, һөрөнтө ерҙәр (элекке Иҫке Оряхов һаҙлығы), ҡом өйөмдәре менән пляж һәм диңгеҙ бухтаһы бар.

Флораһы

Урмандарҙа ҡорос ағасы, ҡайын, ябай имән, саған һәм ерек (ағас), смилакс, ҡыҙыл тал, палиурус күпләп үҫә^[2]^[3].

Фаунаһы

Ҡурсаулыҡ ҡоштар өсөн төп урын булып тора, бында уларҙың 200-гә яҡын төрө бар, уларҙың һигеҙе юҡҡа сығыу ҡурҡынысы аҫтында тора һәм Халыҡ-ара хайуандар һәм үҫемлектәр ассоциациаһының Ҡыҙыл китабына индерелгән. Биләмәлә ҡаңғылдаҡ аҡҡоштар ҡышлау өсөн уңайлы шарттар бар һәм Болгарияла уртаса ҙурлыҡтағы тумыртҡалар һәм һирәк осрай торған ярым муйынлы балғабаштар өсөн иң мөһим үрсеү урыны булып тора^[4]. Төбәк шулай уҡ төп миграция үҙәге булып тора, унда 60 000 йәки унан да күберәк аҡ ҡауҙы ҡурсаулыҡ өҫтөнән һәр көҙ осоп үтә^[2].

Йылғала 25 төр балыҡ теркәлгән, уларҙың етеһе Халыҡ-ара хайуандар һәм үҫемлектәр ассоциациаһының Ҡыҙыл китабына индерелгән, шул иҫәптән ҡырағай карп, ябай карп, энәле балыҡ.

Биосфера ҡурсаулығындағы имеҙеүселәр үҙ эсенә европа косулы, ҡырағай сусҡа, урман һыуһары һәм төлкөгә^[2]. Шулай уҡ күп кенә һөйрәлеүселәр һәм амфибиялар бар, шул иҫәптән европа һаҙлыҡлы ташбаҡаһы, һыу менән һәм һары төйөрлө^[2]. Шулай уҡ бында ваҡ имеҙеүселәрҙең 25 төрө йәшәй, шул иҫәптән йылға удраһы, МСОП-тың Европа Ҡыҙыл исемлегенә инә.

Тирә-яҡ мөхит һәм бысраныу

Ҡурсаулыҡтан Камчия йылға тамағы күренеп тора. Уның көньяҡ ҡыяһы әлеге ваҡытта ҡурсаулыҡҡа әйләндерелгән, һәм ташларға мөмкин булғандың күбеһе ҡурсаулыҡ ярына китәсәк

Ҡурсаулыҡтағы бысраныуҙарҙың күп өлөшө Камчия йылғаһына төшкән йөкләнеш һәм бысратыусы матдәләр менән бәйле. Ҡасандыр туристарҙан ҡалған сүп-сар урындағы властар өсөн ҙур проблема булып торған. Башлыса кешеләргә ҡурсаулыҡҡа инергә мөмкинлек биргән күпер арҡаһында. Һуңыраҡ ул юҡ ителә, ә сүп-сар проблемаһы кәмей, әммә, әлегә тиклем йылға тамағынан ҡурсаулыҡ пляжына кисеп сығырға мөмкин булғанлыҡтан, проблема тулыһынса хәл ителмәй. Ярға даими рәүештә сүп-сар һәм сәнәғәт бысрағы төшә, уларҙың күбеһе Варна портынан йәки пляж һыҙығын айыра күрше Камчия курортынан килә.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

Европала һәм Төньяҡ Америкала бөтә донъя биосфера резерваттары селтәре

Иҫкәрмәләр

↑ 23 new sites added to UNESCO’s World Network of Biosphere Reserves (билдәһеҙ). UNESCO (14 июнь 2017). Дата обращения: 26 май 2019. Архивировано 14 июнь 2017 года.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 MAB Biosphere Reserves Directory- Kamchia (билдәһеҙ). ЮНЕСКО. Дата обращения: 26 май 2019. Архивировано 23 май 2008 года.
↑ BirdLife IBA Factsheet BG045: Kamchia Complex (билдәһеҙ). BirdLife International. Дата обращения: 26 май 2019. Архивировано 2 ғинуар 2009 года.
↑ BirdLife IBA Factsheet BG045: Kamchia Complex (билдәһеҙ). BirdLife International. Дата обращения: 26 май 2019. Архивировано 2 ғинуар 2009 года.

[U2017-1] 23 new sites added to UNESCO’s World Network of Biosphere Reserves (билдәһеҙ). UNESCO (14 июнь 2017). Дата обращения: 26 май 2019. Архивировано 14 июнь 2017 года.

[UNESCO-MAB_Biosphere_Reserves_Directory-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 MAB Biosphere Reserves Directory- Kamchia (билдәһеҙ). ЮНЕСКО. Дата обращения: 26 май 2019. Архивировано 23 май 2008 года.

[BirdLife_IBA_Factsheet-3] BirdLife IBA Factsheet BG045: Kamchia Complex (билдәһеҙ). BirdLife International. Дата обращения: 26 май 2019. Архивировано 2 ғинуар 2009 года.

[BirdLife_IBA_Factsheet2-4] BirdLife IBA Factsheet BG045: Kamchia Complex (билдәһеҙ). BirdLife International. Дата обращения: 26 май 2019. Архивировано 2 ғинуар 2009 года.

[1]

[2]

[3]

[4]