Иҫке Соҡор

Иҫке Соҡор (рус. Старочукурово) — Башҡортостан Республикаһының Тәтешле районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны 101 кеше булған. ОКАТО коды — 80250820004.

Ауыл
Иҫке Соҡор рус. Старочукурово
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Тәтешле
Ауыл советы	Бүл-Ҡайпан
Координаталар	56°19′55″ с. ш. 55°39′59″ в. д.
Халҡы	↘101 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	452839
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 250 820 004
ОКТМО коды	80 650 420 116
ГКГН номеры	0659848
Иҫке Соҡор

Ауылға нигеҙҙе Ирәкте ырыуы башҡорттары һалған.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	101	47	54	46,5	53,5

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек башҡорттар (98 %).

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Тәтешле): 17 км
• Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Мәмәтәй): 4 км

Ауыл тарихы

Ауыл Уҫы даруғаһы Ирәкте улусы башҡорттары ерҙәрендә нигеҙ һалынған, 1737 йылдан алып Соҡор исеме менән билдәле. Шулай уҡ Ирәкте, Ерем исемдәре лә бар. Был ирәкте башҡорттарының төп биләмәһе. Хатта Ирәкте тип аталған осраҡтар ҙа бар. Ерем исеме менән дә билдәле булған. Бында аҫабалар ғына йәшәй ине. Ревизия һәм халыҡ иҫәбен алыу материалдары ошо хаҡта һөйләй. 1795 йылда бында 165 башҡорт иҫәпләнә, 1816 йылда — 190, 1834 йылда — 219, 1859 йылда — 325, 1870 йылда — 348, 1920 йылда — 588.

Башҡорт энциклопедияһы, 2002 йылда ауылда башланғыс мәктәп (Иҫке Ҡайпан урта мәктәбе филиалы), фельдшер‑акушерлыҡ пункты, клуб, Ғәли Соҡорой музейы, мәсет бар, тигән мәғлүмәт бирә.

Ҡыҙыҡлы факттар

Батша хөкүмәтенең башҡорттарҙың ирекле подданныйлыҡ шарттарын боҙоуы уларҙың асыҡ ҡораллы сығыш тыуҙырған ризаһыҙлығын тыуҙыра. Башҡорт ихтилалдары (1735—1740) ваҡытында төньяҡ улустар — ғәйнә, уран, ҡыр-танып, балыҡсы ырыуҙары башҡорттары менән бер рәттән ирәкте ырыуы аҫабалары ла көрәш алып бара. 1738 йылда 450 баш күтәреүсе башында Соҡор ауылы кешеһе Мортаза Хәлимов тора. Крәҫтиәндәр һуғышында бөтә Ирәкте улусының 352 йорт-хужалығы кешеләре ҡатнаша.

Билдәле шәхестәр

• Әсән хан — башҡорт ханы.
• Ғәли Соҡорой (Мәхәммәтғәли Ғәбдессалих улы Кейеков)— башҡорт шағиры, мәғрифәтсеһе.
• Кейеков Ғарифулла Ғәли улы — башҡорт шағиры.
• Кейековтар — башҡорт дворян нәҫеле.
• Шәриф Кейеков — 1773-1775 йылдарҙағы Крәҫтиәндәр һуғышында ихтилалды баҫтырыусы.

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)  (Тикшерелеү көнө: 8 ғинуар 2021)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.

Һылтанмалар

• Иҫке Соҡор // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 8 ғинуар 2021)