Википедия

Жирмунский Виктор Максимович

Жирмунский Виктор Максимович (21 июля [2 августа] 1891, Санкт-Петербург — 31 ғинуар 1971, Ленинград) — СССР һәм Рәсәй тел белгесе һәм әҙәбиәт белгесе, филология фәндәре докторы, профессор, СССР фәндәр академияһы академигы (1966), Бавария, Британия (ағза-корреспонденты, 1962), Саксония һәм башҡа академияларҙың почетлы ағзаһы, бик күп университеттарҙың, шул иҫәптән Оксфорд университетының почетлы докторы (1966).

Жирмунский Виктор Максимович
Зат ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
 Совет Рәсәйе
 СССР
Тыуған көнө 21 июль (2 август) 1891[3][4][5]
Тыуған урыны Санкт-Петербург, Рәсәй империяһы[3][6][4]
Вафат булған көнө 31 ғинуар 1971({{padleft:1971|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:31|2|0}})[6][7][5] (79 йәш)
Вафат булған урыны Санкт-Петербург, РСФСР, СССР[6]
Ерләнгән урыны Комарово ҡасабаһы зыяраты[d]
Атаһы Максим Савельевич Жирмунский[d]
Хәләл ефете Нина Александровна Жирмунская[d]
Балалары Алексей Викторович Жирмунский[d] һәм Вера Викторовна Аствацатурова[d]
Һөнәр төрө антрополог, лингвист, тарихсы, диалектолог, әҙәби тәнҡитсе, университет уҡытыусыһы, историк литературы, учёный-литературовед, филолог
Эшмәкәрлек төрө тел ғилеме һәм әҙәбиәт ғилеме
Эш урыны Н. Г. Чернышевский исемендәге Һарытау дәүләт университеты
филологический факультет СПбГУ[d]
А. И. Герцен исемендәге Рәсәй дәүләт педагогия университеты
Институт лингвистических исследований РАН[d]
Пушкинский Дом[d]
Институт языкознания РАН[d]
Вопросы языкознания[d]
Уҡыу йорто Тенишевское училище[d]
историко-филологический факультет Санкт-Петербургского университета[d]
Ғилми исеме список действительных членов АН СССР[d] һәм профессор[d]
Ғилми дәрәжә филология фәндәре докторы[d]
Аспиранттар Адмони, Владимир Григорьевич[d], Наум Яковлевич Берковский[d], Десницкая, Агния Васильевна[d], Елеазар Моисеевич Мелетинский[d], Мурьянов, Михаил Фёдорович[d], Сергей Васильевич Тураев[d] һәм Михаил Борисович Мейлах[d]
Уҡыусылар Андроников, Ираклий Луарсабович[d], Наум Яковлевич Берковский[d], Мирра Моисеевна Гухман[d], Десницкая, Агния Васильевна[d], Добровольская, Юлия Абрамовна[d], Лихачёв Дмитрий Сергеевич[d], Надежда Яковлевна Мандельштам[d], Маслов, Юрий Сергеевич[d], Елеазар Моисеевич Мелетинский[d], Мурьянов, Михаил Фёдорович[d], Нерознак Владимир Петрович, Торсуев, Георгий Петрович[d] һәм Ефим Григорьевич Эткинд[d]
Ойошма ағзаһы ГДР фәндәр академяһы[d], Саксония фәндәр академияһы[d], Бавария фәндәр академияһы[d], Рәсәй Фәндәр академияһы һәм СССР Фәндәр академияһы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены Ленин ордены медаль Гёте
Изображение памятной доски
 Жирмунский Виктор Максимович Викимилектә

Немец һәм дөйөм диалектология, герман телдәре тарихы, грамматика теорияһы, төркиәт, немец һәм инглиз әҙәбиәте, сағыштырма әҙәбиәт ғилеме, эпос теорияһы белгесе; бер нисә эше немец немец телендә яҙылған һәм баҫылып сыҡҡан

Биографияһы

үҙгәртергә

Жирмунский Виктор Максимович табип-отоларинголог Моисей Савельевич Жирмунский ғаиләһендә тыуған. Әсәһе — Жирмунская Александра Яковлевна (ҡыҙ фамилияһы Малкиель, 1859-1945), Двинск ҡалаһындағы иң билдәле фабрикант һәм төҙөлөш подрядсыһы ғаиләһенән[8]. Инженер-химик Соломон Савельевич Жирмунскийҙың туған ҡустыһы.

Тенишев училищеһын һәм Император Санкт-Петербург университетын (1912) тамамлай. мәктәп йылдарында Жирмунскийҙың йорт уҡытыусыһы Г.Я.Красный-Адмони (1881—1970), шул саҡта ул Петербург университеты студенты, ә һуңынан билдәле юрист була.

Һарытау һәм Петроград университетында, А. И.Герцен исемендәге Педагогияинститутында уҡыта. Марра исемендәге тел һәм фекерләү институтында, СССР Фәндәр академияһының (Пушкин йорт) әҙәбиәт институтында эшләй, унда көнбайыш әҙәбиәте бүлеге етәксеһе. Ленинград университетында герман филологияһы кафедраһы профессоры ( 1956 йылдан).

Өс тапҡыр ҡулға алына (1933, 1935, 1941). 1949 йыда космополитизмға ҡаршы көрәш кампанияһы барышында йәһүд буржуаз национализмында ғәйепләнә һәм Ленинград дәүләт университетынан эштән бушатыла.

1957 йылда — СССР Фәндәр академияһының тел ғилеме институты һинд-европа телдәре секторы мөдире. 1939 йылдың 28 ғинуарынан алып СССР Фәндәр академияһы ижтимағи фәндәр бүлеге буйынса (герман филологияһы, Көнбайыш Европа әҙәбиәте) мөхбир ағзаһы, 1966 йылдың 1 июленән академик. 1957 йылдан «Литературные памятники» китаптар серияһы редколлегияһы составына инә. 1964 йылдан алып — «Вопросы языкознания» журналының баш мөхәррир урынбаҫары»; вафатына тиклем баш мөхәррир вазифаһын башҡарыусы итеп тәғәйенләнә.

Комарово зыяратында ерләнә

Ғаиләһе

үҙгәртергә
  • Беренсе ҡатыны — рәссам Жирмунская Татьяна Николаевна (ҡыҙ фамилияһы Яковлева, 1903—1999); геолог Н. Н. Яковлевтың ҡыҙы, П.Б.Струвеның ҡатынының туғаны[9] , Герд Александр Яковлевичтың ейәнсәре[10]
    • Улы — диңгеҙ биологы, академик . Жирмунский Алексей Викторович (1921—2000).
  • Икенсе ҡатыны (1946 йылдан) — әҙәбиәт белгесе һәм тәржемәсе Нина Александровна Сигал (1919—1991), билдәле скрипка педагогы Сигал Любовь Марковнаның туғаны (1897—1956).
    • Ҡыҙы — әҙәбиәт белгесе һәм филолог Аствацатурова Вера Викторовна (1947), культуролог А. Г. Аствацатуровтың ҡатыны; уларҙың улы — филолог һәм яҙыусы Андрей Аствацатуров.
    • Ҡыҙы — рәссам Александра Викторовна Жирмунская (1949).
  • Һеңлеһе — Жирмунская Раиса Максимовна (1893—1971), 1913 йылда , рәссам К. А. Жирмунскийға кейәүгә сыға. Беренсе донъя һуғышы ваҡытында Италияла йәшәй
  • Ике туған ағайҙары — филолог һәм сәнғәт белгесе Мирон Аркадьевич Малкиель-Жирмунский; музыкаль педагог, виолончелист Константин Исаакович Шапиро; журналист Блох Яков Ноевич; хирург Яков Иосифович Гальперн.[11][12] ике туған апайҙары — шағирә Блох Раиса Ноевна; Магдалина Исааковна Лосская (ҡыҙ фамилияһы Малкиель-Шапиро, 1905—1968), сиркәү тарихсыһы Лосский Владимир Николаевичтың ҡатыны (философ Н. О. Лосскийҙың улы) һәм дин белгесе һәм филолог Николай Лосскийҙың әсәһе.
  • Ҡыҙ туғаны — шағир, тәржемәсе, әҙәби тәнҡитсе Тамара Жирмунская.
  • Ир туғаны (әсәһе яғынан) — яҙыусы Юрий Николаевич Тынянов һәм филолог-романист Малкиель Яков Львович[13].

Фәнни эшмәкәрлеге

үҙгәртергә

Телсе

үҙгәртергә

Тел белгесе булараҡ, В. М. Жирмунский (башлыса герман телдәре материалында) грамматик төҙөлөш, грамматик вариативлык, аналитиклык һәм синтетизм проблемаларына зур иғтибар биргән  Ленинград грамматика мәктәптәренең иң күренекле вәкилдәренең береһе булып тора. Уның эшендә К. Леман һәм Б. Хайненың «грамматикализация теорияһының» төп нигеҙҙәре тураһында идеяларҙы алдан әйткән, ул XX быуаттың һуңғы ун йыллығында киң таралыш ала. Ул шулай уҡ фундаменталь немец диалектологияһы буйынса (социолингвистик күҙәтеүҙәр планында); бигерәк тә Рәсәй территорияһында немец диалектын өйрәнеү буйынсе ҙур өлөш индерә. 1930 йылдар аҙағында СССР территорияһындағы Жирмунскийҙың идиш диалекттары буйынса тикшеренеүҙәре баҫылып сыға[14].

Әҙәбиәт белгесе

үҙгәртергә

Әҙәбиәт ғилеме өлкәһендә В. М. Жирмунский А.Н.Веселовскийҙың компаративист мәктәбе традицияларын мираҫ итеп ала. Немец һәм төрөк фольклорын һәм эпосын сағыштырма өйрәнә, Гете, Байрон башҡа инглиз һәм немец әҙәбиәте классиктарын, шулай уҡ герман-рус әҙәби бәйләнештәр тарихын өйрәнеү менән шөғөлләнә.

Уның урыҫ шиғыры теорияһына индергән өлөшө ҙур — 1920 йылдарҙа ОПОЯЗ даирәһенең «формаль йүнәлештәре» менән яҡынлашып, уның проблематикаһы менән шөғөлләнә башлай. М.Л. Гаспаров эштәре барлыҡҡа килгәнгә тиклем Жирмунскийҙың иртә тикшеренүҙәре был өлкәлә иң мөһиме булып ҡала. Ахматова ижадының тикшеренеүсеһе булараҡ, Жирмунский акмеистарға ҡарата ҡулланылған «символизмды еңеп сығыусылар» билдәле формулаһын индерә.

Жирмунский тикшеренеүҙәрендә һуңғы йүнәлештәрҙең береһе - төрки халыҡтарының " Ҡырҡ батыр» эпик циклын өйрәнеү була, уның геройҙары Нуғай Урҙаһының бай шәхестәре йөҙөндә реаль прототиптарына эйә була. Был эштәр филологияла ғына түгел, ә тарихи фәндә лә ҙур өлөш булып тора.

Фән ойоштороусы

үҙгәртергә

В.М. Жирмунский шулай уҡ уңышлы фән ойоштороусыһы була; уның инициативаһы менән 1950 — 1960 йылдарҙа грамматика теорияһы, морфологик типология, аналитизм мәсьәләләре буйынса конференциялар үтәкәрелә һәм мәҡәләләр йыйынтығы баҫтырып сығарыла. Уның уҡыусылары араһында Петербургтан йәш быуындың тел белгестәре күп (мәҫәлән, Ю. С. Маслов, Г П. Торсуев, М.. Ф. Мурьянов); Жирмунскийҙа аспирантурала Н. Я Мандельштам уҡый.

Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре

үҙгәртергә

Санкт-Петербург — Петроград — Ленинградта адрестары

үҙгәртергә
  • 1909—1941, 1944—1951 — Ҡазан урамы, 33;[15]
  • 1951—1971 — Загородный проспект, 10. Загородный проспектының 10-сы йортонда «Был йортта 1951 йылдан 1971 йылға тиклем күренекле филолог академик Виктор Максимович Жирмунский йәшәгән һәм эшләгән» тексы менән 2001 йылда мемориаль таҡтаташ ҡуйыла (архитектор Т.Н. Милорадович)[16].

Төп эштәре

үҙгәртергә

Тере сағында баҫмалары

үҙгәртергә
  • Немецкий романтизм и современная мистика. СПб, 1914. 206 с. 2021 йыл 11 апрель архивланған. (вышла в октябре 1913). СПб, Аксиома. 1996. 39+230 с.
  • Религиозное отречение в истории романтизма. Материалы для характеристики Клеменса Брентано и гейдельбергских романтиков. М., 1919. 204+81 с.
  • Композиция лирических стихотворений. Пб., Опояз. 1921. 107 с. 2021 йыл 11 апрель архивланған.
  • Поэзия Александра Блока. Пб, Картонный домик. 1922. 103 с.
  • Валерий Брюсов и наследие Пушкина. Опыт сравнительно-стилистич.исследования. Пб, Эльзевир. 1922. 104 с.
  • Рифма, её история и теория. Пб, Академиа. 1923. 337 с. 2021 йыл 11 апрель архивланған.
  • Байрон и Пушкин. Из истории романтической поэмы. Л., Academia. 1924. 336 с. 2 000 экз.
  • Введение в метрику. Теория стиха. Л., Academia. 1925. 288 с.
  • Вопросы теории литературы. Статьи 1916—1926. Л., Academia. 1928. 358 с, 3 200 экз. 2021 йыл 11 апрель архивланған.
  • Национальный язык и социальные диалекты. Л., Гослитиздат. 1936. 297 с.
  • Развитие строя немецкого языка. М.-Л., Изд-во АН. 1936. 82 с.
  • Гёте в русской литературе. Л.,Гослитиздат. 1937. 674 с., 5 300 экз. 2021 йыл 11 апрель архивланған.
  • История немецкого языка: Учебник. Л., Учпедгиз, 1938. 280 с. Изд.2-е. Л., Учпедгиз, 1939. Изд.3-е. М., изд. ин. лит. 1948. Изд.4-е. М., изд. ин. лит. 1956. Изд.5-е. М., Высш.школа, 1965. 408 с.
  • Узбекский народный героический эпос. (в соавт. с Х. Т. Зарифовым) М., Гослитиздат. 1947. 520 с.
  • Введение в изучение «Манаса». Кыргызский народный героический эпос. Фрунзе, 1948. 112 с. 2 000 экз (дсп).
  • Немецкая диалектология. М.-Л., Изд-во АН. 1956. 636 с.
  • Эпическое творчество славянских народов и проблемы сравнительного изучения эпоса. М., Изд-во АН. 1958. 145 с.
  • Сказание об Алпамыше и богатырская сказка. М., ИВЛ. 1960. 335 с.
  • Народный героический эпос. Сравнит.-ист.очерки. М.-Л., Гослитиздат. 1962. 435 с.
  • Огузский героический эпос и «Книга Коркута» // Книга моего деда Коркута: Огуз. героич. эпос / Сост. В. М. Жирмунский и А. Н. Кононов. М.; Л., 1962.
  • О Диалектологическом атласе тюркских языков Советского Союза // ВЯ. 1963. № 6.
  • Драма Александра Блока «Роза и крест». Лит.источники. Л., Изд-во ЛГУ. 1964. 108 с., 3 600 экз.
  • Введение в сравнительно-историческое изучение германских языков. М.-Л., Наука. 1964. 316 с., 2 300 экз.
  • О некоторых вопросах лингвистической географии тюркских диалектов //Тюркологический сборник: К 60-летию А. Н. Кононова. М., 1966.
  • Заметки о подготовке «Диалектологического атласа тюркских языков СССР» // ВЯ. 1971. № 4.

Үлгәндән һуңғы баҫмалары

үҙгәртергә
  • Очерки по истории классической немецкой литературы. Л., ХЛ. 1972. 495 с.
  • Творчество Анны Ахматовой. Л., Наука. 1973. 184 с.
  • Тюркский героический эпос. Избр.труды. Л., Наука. 1974. 727 с.
  • Теория стиха. Л., Сов.писатель. 1975. 664 с (в этом посмертном издании собраны все основные ранние труды В. М. Жирмунского по стиховедению)
  • Общее и германское языкознание: Избр.тр. Л., Наука. 1976. 695 с.
  • Теория литературы. Поэтика. Стилистика: Избр.тр. Л., Наука. 1977. 407 с.
  • Байрон и Пушкин; Пушкин и западные литературы: Избр.тр. Л., Наука. 1978. 423 с. — 25 000 экз.
  • Сравнительное литературоведение: Восток и Запад. Избр.тр. Л., Наука. 1979. 493 с.
  • Гёте в русской литературе: Избр.тр. Л., Наука. 1981. 560 с., 3 000 экз.
  • Из истории западноевропейских литератур: Избр.тр. Л., Наука. 1981. 304 с., 15 000 экз.
  • Введение в литературоведение: Курс лекций. СПб, Изд-во СПбГУ. 1996. 438 с., 3 000 экз. М., 2004 (изд. 2)
  • Поэтика русской поэзии. СПб, «Азбука-классика», 2001. 496 с., тир.7000 экз. ISBN 5-352-00020-6
  • Начальная пора. Дневники. Переписка. М., Новое литературное обозрение, 2013. ISBN 978-5-4448-0096-6

Иҫкәрмәләр

үҙгәртергә
  1. ↑ Record #7532525 // VIAF (билдәһеҙ) — [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
  2. ↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 Жирмунский, Виктор Максимович (урыҫ) // Писатели современной эпохи: Био-библиографический словарь русских писателей XX века / под ред. Б. П. Козьмин — М.: 1928. — Т. 1. — С. 129—130. — 287 с.
  4. ↑ 4,0 4,1 Мелетинский Е. М. Жирмунский // Краткая литературная энциклопедия (урыҫ) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 2.
  5. ↑ 5,0 5,1 Жирмунский Виктор Максимович // Литераторы Санкт-Петербурга. ХХ век (урыҫ) / под ред. О. В. Богданова
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Жирмунский Виктор Максимович // Большая советская энциклопедия (урыҫ): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  7. ↑ Wiktor Maximowitsch Schirmunski // Энциклопедия Брокгауз (нем.)
  8. ↑ Надгробный памятник А. Я. Жирмунской (1859—1945) на Преображенском еврейском кладбище
  9. ↑ Корней Иванович Чуковский. Чуковский К. И. Дневник. 1901—1969 Т 2. — ОЛМА Медиа Групп, 2003. — 672 с. — ISBN 9785948500331.
  10. ↑ АСТВАЦАТУРОВ, ЖИРМУНСКИЕ и др.- семьи Петербурга-Ленинграда. Дата обращения 21 сентября 2018.
  11. ↑ Филолог-славист Михаил Константинович Шапиро (род. 1939, сноска 1) (Michael Shapiro); на русском языке была опубликована книга его брата Исаака Константиновича Шапиро (род. 1931) «Эдокко: История иностранца, выросшего в военной Японии» (КоЛибри, 2010; «Edokko: Growing Up a Foreigner in Wartime Japan»)(недоступная ссылка)
  12. ↑ Guide to the Yakov Malkiel Papers: Виктор Жирмунский до 1966 года состоял в переписке с Яковом Малкиелем, который также переписывался с проживающей в Италии сестрой Жирмунского Раисой и с семьёй другого кузена — Константина Шапиро.
  13. ↑ Статья «Ю. Н. Тынянов» в Электронной Еврейской Энциклопедии
  14. ↑ Жирмунский Виктор Максимович в Электронной Еврейской Энциклопедии; Жирмунский В. М. О некоторых вопросах еврейской диалектографии // Язык и мышление. Т. 9. Минск, 1940.
  15. ↑ Весь Петербург - Весь Петроград (1894 - 1917), Весь Ленинград (1922 - 1935); интерактивное оглавление.
  16. ↑ История объекта: Загородный пр., дом 10

Әҙәбиәт

үҙгәртергә
  • Берков П. Н. В. М. Жирмунский как литературовед (к 70-летию со дня рождения) // «Русская литература», 1961, № 3;
  • Путилов Б. Н. В. М. Жирмунский как фольклорист // «Советская этнография», 1962, № 1;
  • Проблемы сравнительной филологии. Сборник статей к 70-летию чл.-корр. АН СССР В. М. Жирмунского, М.-Л., 1964;
  • Виктор Максимович Жирмунский. М.-Л., 1965 (Материалы к биобиблиографии учёных СССР. Сер. литературы и языка. Вып. 5);
  • Жирмунский Виктор Макисмович // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  • Филология. Исследования по языку и литературе: Памяти акад. В. М. Жирмунского. Л., 1973;
  • Лихачёв Д. С. В. М. Жирмунский — свидетель и участник литературного процесса первой половины XX в. // Жирумунский В. М. Теория литературы. Поэтика. Стилистика. Л., 1977;
  • Виктор Максимович Жирмунский (1891—1971): биобиблиографический указатель. СПб., 1991;
  • Михайлов А. В. Ранние книги В. М. Жирмунского о немецком романтизме // Филологические науки. 1994, № 2;
  • Язык, литература, эпос (к 100-летию со дня рождения акад. В. М. Жирмунского) / отв. ред. акад. Д. С. Лихачёв. СПб., Наука, 2001;
  • Академик В. М. Жирмунский. 3-е изд. СПб., 2001;
  • Материалы конференции, посвящённой 110-летию со дня рождения академика В. М. Жирмунского. СПб., 2001;
  • Распоряжение Администрации Санкт-Петербурга от 31.08.2001 N 717-ра об установке мемориальной доски В. М. Жирмунскому.
  • Белобратов А. В. В. М. Жирмунский и русская германистика // Русская германистика. М., 2004. Т. 1;
  • Светозарова Н. Д. Фольклорно-диалектологические экспедиции В. М. Жирмунского и его «Архив немецкой народной песни» // Русская германистика. М., 2006. Т. 2;
  • Жирмунский В. М. Начальная пора: Дневники. Переписка. — М.: Новое литературное обозрение, 2013. — 400 с. — 1000 экз. — ISBN 978-5-4448-0096-6.

Һылтанмалар

үҙгәртергә
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Жирмунский_Виктор_Максимович&oldid=1250918» битенән алынған