Википедия:Төшөрмәләр

Төшөрмәләр Википедияла сығанаҡтарҙы документлаштырыу һәм өҫтәмә мәғлүмәт биреү ысулы булып тора, һәм уны дөйөм төшөрмәләр концепцияһы менән бутарға ярамай. Был ҡулланма сығанаҡтарҙан өҙөмтәләр килтереү бүлегендә ҡаралған темаға ла ҡағылмай.

Төшөрмәләрҙе түбәндәге осраҡтарҙа ҡулланалар:

• абруйлы сығанаҡҡа библиографик һылтаныу;
• башҡа абруйлы сығанаҡҡа һылтаныу;
• өҫтәмә мәғлүмәт биреү.

Төшөрмә яһау өсөн төрлө ҡалыптар ҡулланыла, улар мәҡәлә эсенә ҡуйыла, шулай уҡ {{Иҫкәрмәләр}} ҡалыбы менән айырым бүлек итеп тә сығарыла. Төшөрмәне һәр һөйләмгә ҡуйыуҙың кәрәге юҡ, сөнки был төшөрмә тотош абзацтың сығанағын күрһәтә. Түбәндә төшөрмә ҡуйыу миҫалдары бирелә.

Ҡулланыу

<ref> тегының төп идеяһы шунда: ул ҡуйылған текст төшөрмә сифатында бүлеккә индерелә, бүлек <references /> тегы менән билдәләнә (йә {{иҫкәрмәләр}} ҡалыбы менән). Тегтың урынына уның тәртип һаны рәүешендә төшөрмә тамғаһы ҡуйыла.

Әгәр биткә <references /> тегын йә {{иҫкәрмәләр}} ҡалыбын ҡуйырға онотһағыҙ, төшөрмәләр биттең иң ахырына ырғытыла. Уларҙы унда ҡалдырырға ярамай.

Мөхәррирләү панеле төймәһен йә мөхәррирләү яланы аҫтындағы тиҙ ҡуйыу панелен файҙаланып, төшөрмәләрҙе тиҙ яһарға була, тегтар ҙа автоматик ҡуйыла.

Был биттә төшөрмәләр ҡулланылған — ошо һөйләмдең ахырында . «Төҙәтергә»гә баҫып, был биттең сығанаҡ тексын ҡараһағыҙ, ошо төшөрмәнең нисек яһалыуын күрерһегеҙ.

Иҫкәрмәләр

Төшөрмәләргә миҫал

Викитекст	Һөҙөмтә
По данным науки, Солнце большое<ref>''Иванов И. И.'' Солнце. — М. : Наука, 2005. — С. 23.</ref>. А вот Луна — не такая большая<ref>''Сидоров В. В.'' Размер Луны // Наука и жизнь : журнал. — 1973. — № 5.</ref>. == Примечания == {{примечания}}	По данным науки, Солнце большое. А вот Луна — не такая большая.

Төшөрмәне ҡабатлау

  Ҡайһы берҙә бер үк мәҡәләнең бер нисә урынында бер төшөрмәне ҡабатлау кәрәк була. Төшөрмәнең тексы төшөрмәләр исемелегендә күп тапҡыр ҡабатланмаһын өсөн уға уникаль исем биреп, ҡабатланған урындарҙа шул исемде ҡулланыларға була. Төшөрмәгә исем биреү өсөн <ref> тегының исем параметры ҡулланыла: <ref name="исем">, уны ҡабатлағанда <ref> тегының ҡыҫҡа формаһы ҡулланыла: <ref name="исем"/>.

Киләһе миҫалда бер үк сығанаҡтан ике тапҡыр өҙөмтә бирелә:

Викитекст	Һөҙөмтә
Это пример многократных ссылок на одну и ту же сноску<ref name="multiple">Текст сноски, который многократно используется.</ref>. Такие ссылки полезны, например, для приведения разных цитат из одного и того же источника. Для того, чтобы делать многократные ссылки, необходимо использовать пустые теги ref со слешем в конце<ref name="multiple" />. == Примечания == {{примечания}}	Это пример многократных ссылок на одну и ту же сноску. Такие ссылки полезны, например, для приведения разных цитат из одного и того же источника. Для того, чтобы делать многократные ссылки, необходимо использовать пустые теги ref со слешем в конце.

Төшөмәләрҙе һәм аңлатмаларҙы айырыу

Ҡайһы берҙә төшөмәләрҙе ике йәки бер нисә исемлеккә бүлеү — мәҫәлән, төшөмәләр исемлегенә һәм аңлатма биргән комментарийҙарға айырыу кәрәк була. Бындай осраҡта <ref>тегының group параметрын ҡулланырға була.

Викитекст	Һөҙөмтә
Текст<ref group="комментарий">пояснение</ref><ref group="ссылка">ссылка</ref> == Примечания == '''Комментарии''' {{примечания|group=комментарий}} '''Источники''' {{примечания|group=ссылка}}	Текст Ҡалып:Fake heading Комментарийҙар Сығанаҡтар

Ошолай айырыу ысулы менән төшөрмәләрҙе төшөрмәләргә ойоштороу мөмкин, бының өсөн {{ref+}} ҡалыбы ярҙамға килә (ентеклерәк - уның документацияһында).

«Иҫкәрмәләр» бүлегендә төшөрмәләр тексын биреү

{{иҫкәрмәләр}} ҡалыбының документацияһын ҡарағыҙ.

Ҡалып файҙаланмайынса

Ябай төшөрмә

Ябай төшөрмәне ҡулланыу өсөн сығанаҡ код:

Викитекст	Конечный результат
<poem> Мороз и солнце; день чудесный! Ещё ты дремлешь, друг прелестный…<ref name="pushkin" /> </poem> == Примечания == <references> <ref name="pushkin">Стихотворение А. С. Пушкина.</ref> </references>	Мороз и солнце; день чудесный! Ещё ты дремлешь, друг прелестный… ИҫкәрмәләрҠалып:Fake heading

Төшөрмәләрҙе төркөмләү

Викитекст

Һөҙөмтә

<poem> На заре<ref name="zarya" group="А" /> ты её не буди<ref name="budit" group="А" />, На заре она сладко<ref name="sladko" group="Б" /> так спит…<ref name="spit" group="Б" /><ref name="fet" group="В" /> </poem> == Примечания == '''Группа сносок «А»''' <references group="А"> <ref name="zarya">Заря — свечение неба перед восходом и после заката Солнца.</ref> <ref name="budit">Будить — выводить кого-либо из сна в состояние бодрствования.</ref> </references> '''Группа сносок «Б»''' <references group="Б"> <ref name="sladko">Сладко — в значении «приятно».</ref> <ref name="spit">Спать — находиться в состоянии сна.</ref> </references> '''Группа сносок «В»''' <references group="В"> <ref name="fet">Стихотворение А. А. Фета.</ref> </references>

На заре ты её не буди, На заре она сладко так спит… Ҡалып:Fake heading Группа сносок «А» Группа сносок «Б» Группа сносок «В»

Иҫкәрмәләр һәм әҙәбиәт исемлеге

  Төшөрмәне «Иҫкәрмәләр» бүлегендә әҙәбиәт исемлегендәге сығанаҡҡа гипертекслы һылтанма итеп ҡуйыу өсөн (бындай һылтанмалар берәүҙән артыҡ булһа һәм улар бер-береһенән, мәҫәлән, биттең һаны менән айырылһа), {{sfn}} ҡалыбын йә уның аналогтарын ҡулланып була. Бының өсөн сығанаҡҡа ҡуйылған {{публикация}}, {{китап}}, {{мәҡәлә}} йә {{cite web}} ҡалыбына ref параметрын өҫтәйҙәр. Параметрҙың билдәһе итеп авторҙың фамилияһы алына.

Бер сығанаҡтың бер битенә һылтанырға кәрәк булһа, авторҙың фамилияһын, нәшер ителеү ваҡытын (буш булмаһа, мотлаҡ параметр) һәм биттең һанын күрһәтеп, {{sfn}} ҡалыбын ҡуйырға кәрәк:

Позже этот факт получил объяснение{{sfn|Иванов|1985|с=13}}.

== Примечания ==
{{примечания}}

== Литература ==
* {{книга
| автор = Иванов И. И.
| заглавие = О необходимости всего сущего
<!-- другие необходимые параметры шаблона «книга» -->
| год = 1985
| ref = Иванов
}}

Мөхәррирләнеүсе тексты һаҡлағас, {{sfn}} ҡалыбы урынында төшөрмә тамғаһы сыға, «Иҫкәрмәләр» бүлегендә авторҙың фамилияһы, нәшерләү йылы һәм биттең һаны менән гипертекст барлыҡҡа килә. Төрткөнө төшөрмә тамғаһына баҫып сиҡылдатһаң, текст «Иҫкәрмәләр»ҙәге гипертексҡа күсә, уға баҫһаң, текст әҙәбиәт исемлегендә буяулы сығанаҡ атамаһына күсә.

{{sfn0}} ҡалыбы сығанаҡҡа һылтанманы төшөрмә яһамайынса яһай (икенсе бер төшөрмәләге сығанаҡҡа һылтанма яһарға кәрәк булғанда уңайлы).

Тағы ла {{arf}} һәм {{f+}}{{f-}} ҡалыптарын ҡулланырға мөмкин улар {{sfn}} ҡалыбынан башҡараҡ төрлө эшләй.

Стиль буйынса тәҡдимдәр

• Төшөрмәләрҙә эске һылтанмаларҙы ҡәҙимгесә эшләп була, мәҫәлән: Википедия.
• Төшөрмәгә һылтанманы алдағы тексҡа бушлыҡ ҡалдырмайынса йәки юлды бүлмәйенсә терәтеп ҡуйыу кәрәк.
• Текста <ref> һәм </ref> араһында библиографик һылтанмаларҙы форматлауға тәғәйенләнгән ҡалыптарҙы ҡулланалар, ҡарағыҙ: Википедия:Ҡалыптар/Библиография. Һылтанманы ҡалыпһыҙ йыйыу уңайлыраҡ булһа, уны ҡулланмағыҙ.
• {{иҫкәрмәләр}} ҡалыбы ярҙамында яһалған иҫкәрмәләр һаны 10-дан ашһа, улар автоматик рәүештә баҫаналарға бүленә. Бағаналарҙың рәүешен үҙгәртергә кәрәк булһа, ҡалыпҡа параметрҙар бирергә була, ҡарағыҙ: Ҡалып:Иҫкәрмәләр#Бағаналарҙың киңлеге.
• ВК:Мәҡәләләрҙең биҙәлеше ҡағиҙәһенә ярашлы, бүлектәрҙең баш атамаларына төшөрмә ҡуйылмай.

Текста төшөрмә тамғаһының урыны

Төшөрмә тамғаһы ул ҡараған һүҙҙең йә текстың артынса уҡ ҡуйыла. Төшөрмә һөйләмгә ҡараһа, тамғаһы һөйләм аҙағына, йә берәй өлөшөнә ҡараһа, шул өлөш тамамланған ергә ҡуйыла. Ҡағиҙәне лә үтәргә һәм контексты ла иғтибарҙа тоторға кәрәк.  

Төшөрмә тамғаһының тыныш билдәләренә ҡарата урыны

  Типографика ҡағиҙәләренә ярашлы, төшөрмә тыныш билдәһе менән йәнәш килһә, уны тыныш билдәһе (өтөр, нөктәле өтөр, ике нөктә, тире, нөктә) алдынан ҡуйырға кәрәк; нөктә ҡыҫҡартма һүҙҙеке булһа, ул, әлбиттә, төшөрмә тамғаһы алдында ҡала:   Ҡалған осраҡтарҙа - һорау һәм өндәү билдәһе, ябылған тырнаҡ билдәләре торһа, уларҙың артынан килә.   Иҫкәрмә йәйә/тырнаҡ эсендәге һуңғы һүҙгә йә һүҙбәйләнешкә ҡараһа, төшөрмә тамғаһы ябылған йәйә/тырнаҡ алдынан ҡуйыл, ә тотош һөйләмгә йә ҙур тексҡа ҡараһа, йәйәнән/тырнаҡтан һуң ҡуйыла:   Дизайнер Артемий Лебедев билдәләүенсә, төшөрмә тамғаһының тыныш билдәһе өҫтөндә тороуы матур күренә. Википедияла үҙеңә бындай биҙәлеш ысулын тоҡандырырға була, уның өсөн көйләүҙәреңдә «Төшөрмәләргә һылтанмаларҙы тыныш билдәләренең өҫтөнә ҡуйырға, ә алдына түгел (ошо.[1], ошо түгел[1].)» гаджеты тапҡырына сәүкә ҡуйырға кәрәк.

Төшөрмәләрҙең биҙәлешендәге хаталар

Төшөрмәнең атамаһы тулыһынса һандарҙан тора алмай, юғиһә хата барлыҡҡа килә.

Буш ара, идара итеүсе символдар һәм "$%'+=\> символдар индерелмәйенсә тик символдарҙан ғына торған төшөрмәләрҙең атамаһы тырнаҡһыҙ булырға мөмкин: ASCII. Ләкин тырнаҡһыҙ атамала башҡа тамғалар осраһа, <ref> тегында name параметры эшшәмәйәсәк.

Ҡабатлау булмаған төшөрмәләргә бер үк исем биреү хатаһы йыш осрай.Бының һөҙөмтәһендә был төшөрмәләрҙең тексы төшөрмәләр исемлегенә эләкмәй, яраҡһыҙ башҡа төшөрмәләргә йүнәлә. Бындай осраҡтарҙы асыҡлау юлы ҡаралмаған.

Төшөрмәләрҙә атама урыны буш ҡалдырылған осраҡтар ҙа була. Википедия панелендәге <ref></ref> конструкцияһын ҡулланғанда уға атама менән төшөрмәнең тексын ҡуйыу талап ителә. Атама урынын буш ҡалдырыу ҙур хата түгел, ул күҙгә бәрелмәй. Ҡайһы бер ҡатнашыусылар name параметрын алып ташламай һәм төҙәтеүенең һөҙөмтәһен ҡарамай, был да бирелгән төшөрмәне сит төшөрмәләргә илткән текстың йәшенеп ҡалыуына сәбәп була.

Sfn ҡалыбын төшөрмә эсендә ҡулланыу ҙа хаталаныуға килтерә.

Төшөрмәләрҙә сығанаҡтарға һылтанмалар

Веб-сайттарға, яңылыҡтар төркөмдәренә, таратыу исемлектәренә, яңылыҡтарға, китаптарға, мәҡәләләргә, юридик документтарға, фильмдарға, компьютер уйындарына, теле- һәм радиотапшырыуҙарға һ.б. һылтанмаларҙы яраҡлы ҡалыптарҙың берәйһе ярҙамында ҡуйыу дөрөҫөрәк булыр, ул ҡағиҙәләргә ярашлы биҙәүҙе еңелләштерә. Һылтанмалар һәм өҙөмтәләр тураһында ентеклерәк: Википедия:Сығанаҡтарға һылтанмалар һәм Википедия:Ҡалыптар/Библиография.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• {{иҫкәрмәләр}}
• {{subst:footnotes}}
• Төшөрмәләр һәм тыныш билдәләре — фекер алышыуҙар:
  • Википедия:Форум/Архив/Правила/2008/ВП:СН и нормы сочетания знака сноски со знаками препинания
  • Википедия:Форум/Архив/Правила/2010/07#Противоречивые рекомендации по оформлению сносок
• {{comment}}
• Википедия:Ҡалыптар/Библиография

Һылтанмалар

• 7.0.5 ГОСТ Р—2008. Стандарттары буйынса мәғлүмәттәр системаһын, нәшриәт һәм китапхана эше. Һылтанмалар библиография. Төҙөү ҡағиҙәләре һәм дөйөм талаптар (2009 йылдың 1 ғинуарынан ғәмәлгә индереү.)