Башҡортостан халҡы

Башҡортостан халҡы

«Башкортостанстат» мәғлүмәттәре буйынса 2010 йылдың 1 ғинуарына ҡарата, Башҡортостан Республикаһының халҡы 4 065 993 кеше тәшкил итә. Халыҡ тығыҙлығы — 28,4 кеше/км² (2010).

Демография

үҙгәртергә

Тыуым-үлем һандары

үҙгәртергә
Халыҡ иҫәбе
1926[1]1928[2]1959[3]1970[4]1979[5]1989[6]1990[7]
2 665 8362 759 0003 341 6093 818 0753 848 6273 950 4823 941 321
1991[7]1992[7]1993[7]1994[7]1995[7]1996[7]1997[7]
3 962 2823 987 8844 022 1504 037 1784 062 6224 084 4734 098 089
1998[7]1999[7]2000[7]2001[7]2002[8]2003[7]2004[7]
4 107 7904 117 5454 119 8104 115 1764 104 3364 102 2744 092 312
2005[7]2006[7]2007[7]2008[9]2009[9]2010[10]2011[7]
4 078 8074 063 4094 050 9894 052 7314 057 2924 072 2924 072 085
2012[11]2013[12]2014[13]2015[14]2016[15]
4 064 2454 060 9574 069 6984 071 9874 071 064



Тыуым (1000 кешегә)
1970[16] 1975[16] 1980[16] 1985[16] 1990[16] 1995[16] 1996[16] 1997[16] 1998[16]
16,6 16,5 17,6 19,9 16,1 11,2 11,0 10,7 10,8
1999[16] 2000[16] 2001[16] 2002[16] 2003[17] 2004[17] 2005[17] 2006[17] 2007[18]
10,0 10,1 10,4 11,1 11,1 11,2 10,8 11,1 12,7
2008[18] 2009[18] 2010[18] 2011[19] 2012[20] 2013[21] 2014[22]
13,4 13,7 14,0 13,7 14,5 14,6 14,9

Ҡалып:СмертностьРегионы

Ҡалып:ЕстественныйПриростРегионы

Ҡалып:ПродолжительностьЖизниРегионы

Халыҡтың 27 проценты Өфөлә һәм Өфө районында йәшәй (2002)[23]. Халыҡ иң иркен торған төбәктәр араһында — Йылайыр (3 кеше/км²), Белорет (3,7 кеше/км²) һәм Бөрйән (4 кеше/км²) райондары. Халыҡ иң тығыҙ урынлашҡан төбәктәр иҫәбендә Өфө (37 кеше/км²), Ҡырмыҫҡалы (30 кеше/км²), Шишмә (29 кеше/км²) һәм Туймазы (27 кеше/км²) райондары[24].

2010 йыл мәғлүмәттәренә ярашлы:

  • Ҡала халҡы — 2 435 319 кеше,
  • Ауыл халҡы 1 630 973 кеше;
  • Ҡала халҡы өлөшө — 59,8 процент;
  • Ауыл халҡы өлөшө 40,2 процент.


Халыҡ иҫәбе, мең кеше.
Йылдар Ҡала халҡы Ауыл халҡы Бөтәһе
1989 й. 2550,7 1429,8 3950,5
2002 й. 2626,6 1477,7 4104,3
2007 й. 2415,0 1636,0 4051,0
2010 й. 2461,5 1610,6 4072,1


Тыуым (1000 кешегә)
Йылдар Башҡорттар Урыҫтар Татарҙар Бөтәһе
1979 й. 17,9 15,4 18,3 17,2
1985 й. 22,1 16,0 23,8 19,9
1987 й. 26,0 16,7 19,9 20,9
1989 й. 23,5 13,7 18,7 17,8
1990 й. 21,8 12,2 16,9 16,1
1991 й. 20,2 11,1 15,2 14,6
1993 й. 14,9 9,1 11,6 11,6

Бөтә Рәсәй күрһәткестәренә ҡарағанда, Башҡортостанда йәштәр халыҡтың тосораҡ өлөшөн тәшкил итә (18%, Рәсәй буйынса дөйөм һан – 16%); оло йәштәге халыҡ өлөшө дөйөм ил күрһәткестәренә ҡарата түбәнерәк (тейешлесә 19 һәм 21%). Шул уҡ ваҡытта, халыҡ дөйөм алғанда олоғая бара.

2006 йылда ғүмер оҙонлоғо Башҡортостанда бөтә Рәсәйгә ҡарата бер йылға оҙағыраҡ ине (тейешлесә 67,5 һәм 66,6 йыл)[23].

Халыҡтың милли составы

үҙгәртергә

2002 йылғы Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алғанда, Башҡортостан халҡының милли составы түбәндәгесә булып сыҡты:

Милләт 2002 һаны,
кеше
(барлыҡ халыҡ иҫәбенән өлөшө, %)
Урыҫтар 1 490 715 (36,3 %)
Башҡорттар 1 221 302 (29,76 %)
Татарҙар 990 702 (24,14 %)
Сыуаштар 117 317 (2,86 %)
Марийҙар 105 829 (2,6 %)
Украиндар 55 249 (1,3 %)
Мордвалар 26 020 (0,6 %)
Удмурттар 22 625 (0,6 %)
Белорустар 17 117 (0,4 %)
Әрмәндәр 8784
Немецтар 8250
Үзбәктәр 5145
Әзербайжандар 5026
Керәшендәр 4510
Ҡаҙаҡтар 4092
Тажиктар 2939
Йәһүдтәр 2367
Латыштар 1508
Грузиндар 1341
Вьетнамдар 1204
Чечендар 1195
Молдавандар 1069
Гректар 1038
Милләтен күрһәтмәгәндәр 4366

Һаны 1 меңдән ашыу булған халыҡтар күрһәтелгән

Башҡортостанда барлығы 100-ҙән ашыу милләт йәшәй.

Милләттәрҙең республика буйынса таралышы
(2002 халыҡ иҫәбе мәғлүмәте)

үҙгәртергә
 
Муниципаль берәмектәр буйынса башҡорттар өлөшө
 
Муниципаль берәмектәр буйынса урыҫтар өлөшө
 
Муниципаль берәмектәр буйынса татарҙар өлөшө
 
Муниципаль берәмектәр буйынса сыуаштар өлөшө
 
Муниципаль берәмектәр буйынса марыйҙар өлөшө
  • Башҡорттар


  • Урыҫтар


  • Татарҙар


  • Сыуаштар


  • Марыйҙар

Халыҡ һаны үҙгәреше

үҙгәртергә
Халыҡ һаны үҙгәреше(кеше, халыҡ иҫәбен алған ваҡытта) 19392002 й.
Йыл Барлығы Башҡорттар Урыҫтар Татарҙар Сыуаштар Марыйҙар Мордва Удмурттар Украиндар
1939 й. (17 ғинуар) 3 158 969 671 188 1 281 347 777 230 106 892 92 289 57 826 25 103 92 289
1959 й. (15 ғинуар) 3 336 289 737 711 1 418 147 768 566 109 970 93 902 43 582 25 388 83 594
1970 й. (15 ғинуар) 3 814 926 892 248 1 546 304 944 505 126 638 109 638 40 745 27 918 76 005
1979 й. (17 ғинуар) 3 844 280 935 880 1 547 893 940 446 122 344 106 793 35 900 25 906 75 571
1989 й. (12 ғинуар) 3 943 113 863 808 1 548 291 1 120 702 118 509 105 768 31 923 23 696 74 990
2002 й. (9 ғинуар) 4 104 336 1 221 302 1 490 715 990 702 117 317 105 829 26 020 22 625 55 249


Ҡала халҡының милли составы

үҙгәртергә
Ҡала халҡының милли составы (кеше, халыҡ иҫәбен алған ваҡытта)) 2002 й.
Административ берәмек Барлығы Башҡорттар Урыҫтар Татарҙар Сыуаштар Марыйҙар Мордва Удмурттар Украиндар Иҫкәртмә
Башҡортостан 4 104 336 1 221 302 1 490 715 990 702 117 317 105 829 26 020 22 625 55 249
Өфө ҡ. 1 049 479 154 928 530 136 294 399 10 586 9 616 3 975 811 17 772 5 556 белорус, 2 822 әрмән, 2 219 немец, 2 082 йәһүд, 2 075 әзербайжан
Ағиҙел ҡ. 18 721 7 806 2 771 6 681 142 771 36 263 96
Баймаҡ ҡ. 17 223 12 015 3 980 882 34 8 2 7 57 87 әрмән, 36 ҡаҙаҡ, 35 үзбәк
Бәләбәй ҡ.
буйһ.ТП м-н бергә
85 836 9 427 40 298 20 282 10 261 332 1 649 168 1 978 216 белорус, 213 үзбәк, 196 немец
Белорет ҡ.
буйһ. ТП м-н бергә
85 247 14 775 60 926 7 122 144 463 105 42 591 173 чечен, 158 әрмән, 146 белорус
Бөрө ҡ. 39 992 4 345 22 802 7 683 98 4 268 17 107 236 118 әрмән
Благовещен ҡ. 32 989 6 352 20 977 3 308 178 1 404 46 39 218 134 әрмән
Дәүләкән ҡ. 23 860 5 255 11 241 4 786 271 13 258 5 1 430 239 немец, 110 әрмән
Дүртөйлө ҡ. 29 984 6 715 2 908 19 444 68 480 23 43 108
Ишембай ҡ. 70 195 19 964 36 257 10 436 756 65 254 26 760 418 немец, 235 белорус, 202 әзербайжан, 157 үзбәк, 143 грек
Күмертау ҡ.
буйһ. ТП м-н бергә
69 792 11 426 42 975 9 007 2 781 52 507 28 1 827 139 ҡаҙаҡ, 136 әрмән, 122 үзбәк
Межгорье ҡ. 19 082 4 980 10 715 1 633 79 44 62 25 598 116 белорус
Мәләүез ҡ.
буйһ.ТП м-н бергә
63 217 17 142 31 540 9 513 2 689 81 339 12 1 062 117 әзербайжан, 116 әрмән, 104 белорус
Нефтекама ҡ.
буйһ.ТП м-н бергә
129 740 36 033 37 773 39 606 421 12 173 159 1 493 847 212 әрмән, 194 белорус, 188 немец
Октябрьский ҡ. 108 647 14 235 44 382 40 306 2 105 1 342 1 069 233 1 807 462 әрмән, 273 белорус, 272 таджик, 208 үзбәк
Салауат ҡ. 158 600 28 062 87 266 32 214 3 481 394 1 260 61 3 069 637 белорус, 335 немец, 267 әрмән, 226 үзбәк
Сибай ҡ. 60 144 29 315 23 282 5 357 306 72 139 29 583 132 ҡаҙаҡ, 123 белорус
Стәрлетамаҡ ҡ. 264 362 41 208 131 479 60 779 13 997 541 4 964 110 6 661 692 немец, 649 әзербайжан, 621 белорус 560 әрмән, 345 үзбәк
Туймазы ҡ.
буйһ. ТП м-н бергә
98 544 24 894 27 310 40 225 1 787 1 603 331 44 918 389 немец, 179 әрмән, 178 белорус, 147 әзербайжан
Учалы ҡ. 40 145 21 535 11 318 6 334 100 40 41 26 263
Яңауыл ҡ. 27 909 11 990 4 627 7 760 55 1 059 12 2 067 71


Тел белеү

үҙгәртергә

2002 йылға ҡарата, Башҡортостан халҡының 96,4 %-ы урыҫ телен, 25,75 %-ы башҡорт телен, 34%-ы татар телен белә.[25].

Башҡортостан Республикаһының дәүләт телдәрен белеү
(2002 йылғы халыҡ иҫәбе)[26]
Урыҫтар Башҡорттар Татарҙар Сыуаштар Марыйҙар Украиндар Мордва Удмурттар Башҡалар
Башҡорт теле[27] 14765 912204 109799 9126 3548 556 323 2921 3629
Урыҫ теле[28] 1481250 1135714 955368 114001 100308 54974 25835 20662 м/ю
башҡа телдәрҙе белеү[27]:
Инглиз теле 61833 36667 42146 1661 1241 1936 317 295 3228
Ҡаҙаҡ теле 300 2162 1792 63 94 35 11 2486
Мари (ялан-көнсығыш мари) теле 1396 3126 1512 164 88605 39 27 432 104
Немец теле 1396 15198 17373 1080 1053 1022 259 101 4374
Сыуаш теле 2400 1909 2207 91050 331 80 353 12 146
Татар теле 21519 449207 859748 22345 27330 1197 919 8623 5981
Удмурт теле 270 1336 495 8 217 10 9 19102 28
Украин теле 4285 417 538 81 54 19726 46 6 566
Француз теле 4119 2127 2966 88 196 131 15 9 322
 
Башҡортостанда ауыл советтары һәм ҡала округтары буйынса күпселекте тәшкил иткән телдәр

Сығанаҡтар

үҙгәртергә
  • Янгузин Р.З. Этнический состав населения Башкортостана (по итогам Всероссийской переписи населения 2002 й.) - Уфа: Китап, 2007, 124 стр, ISBN 978-5-295-04114-3
  • Давлетшина З.М. Татарское население Башкортостана: этнодемографическое исследование. Уфа: Гилем, 2001. ISBN 5-7501-0235-1


Һылтанмалар

үҙгәртергә
  1. Всесоюзная перепись населения 1926 года. М.: Издание ЦСУ Союза ССР, 1928. Том 9. Таблица I. Населённые места. Наличное городское и сельское население. Дата обращения: 7 февраль 2015. Архивировано 7 февраль 2015 года.
  2. Статистический справочник СССР за 1928 г.
  3. Всесоюзная перепись населения 1959 года. Дата обращения: 10 октябрь 2013. Архивировано 10 октябрь 2013 года.
  4. Всесоюзная перепись населения 1970 года. Численность наличного населения городов, поселков городского типа, районов и районных центров СССР по данным переписи на 15 января 1970 года по республикам, краям и областям. Дата обращения: 14 октябрь 2013. Архивировано 14 октябрь 2013 года.
  5. Всесоюзная перепись населения 1979 г.
  6. Всесоюзная перепись населения 1989 года. Архивировано 23 август 2011 года.
  7. 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 7,14 7,15 7,16 7,17 Численность постоянного населения на 1 января (человек) 1990-2010 года
  8. Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Архивировано 3 февраль 2012 года.
  9. 9,0 9,1 1.5. Численность населения республики Башкортостан по муниципальным образованиям на 1 января 2009 года
  10. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
  11. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. Дата обращения: 31 май 2014. Архивировано 31 май 2014 года.
  12. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). Дата обращения: 16 ноябрь 2013. Архивировано 16 ноябрь 2013 года.
  13. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2014 года. Дата обращения: 13 апрель 2014. Архивировано 13 апрель 2014 года.
  14. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Дата обращения: 6 август 2015. Архивировано 6 август 2015 года.
  15. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2016 года и в среднем за 2015 год. Дата обращения: 27 март 2016. Архивировано 27 март 2016 года.
  16. 16,00 16,01 16,02 16,03 16,04 16,05 16,06 16,07 16,08 16,09 16,10 16,11 16,12 5.13. Рождаемость, смертность и естественный прирост населения по регионам Российской Федерации
  17. 17,0 17,1 17,2 17,3 4.22. Рождаемость, смертность и естественный прирост населения по субъектам Российской Федерации
  18. 18,0 18,1 18,2 18,3 4.6. Рождаемость, смертность и естественный прирост населения по субъектам Российской Федерации
  19. Коэффициенты рождаемости, смертности, естественного прироста, браков, разводов за январь-декабрь 2011 года
  20. Коэффициенты рождаемости, смертности, естественного прироста, браков, разводов за январь-декабрь 2012 года
  21. Коэффициенты рождаемости, смертности, естественного прироста, браков, разводов за январь-декабрь 2013 года
  22. Коэффициенты рождаемости, смертности, естественного прироста, браков, разводов за январь-декабрь 2014 года
  23. 23,0 23,1 Социальный атлас российских регионов 2021 йыл 24 июль архивланған.
  24. Башкортостан занимает первое место в ПФО по численности населения — БАШИНФОРМ.ru 2021 йыл 25 ғинуар архивланған.
  25. Том 4 — «Национальный состав и владение языками, гражданство». 6. Владение языками (кроме русского) населением отдельных национальностей по республикам, автономной области и автономным округам Российской Федерации 2012 йыл 26 ғинуар архивланған.
  26. Владение языками (кроме русского) населением отдельных национальностей Республики Башкортостан 2008 йыл 22 ноябрь архивланған.
  27. 27,0 27,1 Владение языками (кроме русского) населением отдельных национальностей Республики Башкортостан. Архивировано 22 ноябрь 2008 года. 2008 йыл 22 ноябрь архивланған.
  28. Население Республики Башкортостан по владению русским языком. Архивировано 22 ноябрь 2008 года. 2008 йыл 22 ноябрь архивланған.