Һарғай (Ишембай районы)

Һарғай/Һарғай
	Ауыл
	Һарғай/Һарғай
Ил	Рәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Ишембай районы
Координаталар	53°41′04″ с. ш. 56°37′08″ в. д.HGЯO
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 231 850 007
ОКТМО коды	80 631 450 126
	Картаны күрһәтергә/йәшерергә Һарғай/Һарғай

Һарғай (рус. Саргаево, ) — Башҡортостандың Ишембай районындағы ауыл (ауыл исеме Рәүҙәк йылғаһының уң ҡушылдығы булған Һарғай гидронимынан алынған). 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 64 кеше^[1]. Маҡар ауыл Советы составына инә. Почта индексы — 453232, ОКАТО коды — 020260000670.

Тарихы

XIX быуат аҙағында башҡорт ауылы (Мөхәмәтшарип) барлыҡҡа килә, ул тәүге күскенселәр: Һарғай йәки Мөхәмәтшарип исемдәре менән атала. 1920 йылда 51 ихатала 253 кеше йәшәгән^[2].

Хәҙерге осор

2021 йылда «Урындағы башланғыстарҙы яҡлау» программаһы сиктәрендә Ишембай районы Һарғай ауылындағы юл участкаһы төҙөкләндерелде. Ҡасандыр Һарғай ауылы бөтөп барған ауылдар исемлегендә булған. Һуңғы йылдарҙа урамдар төҙөкләндерелә, яңы йорттар ҡалҡа. Урындағы халыҡ әйтеүенсә, асфальт юл йәштәрҙе тыуған яҡҡа ҡайтарыу, бәләкәй эшҡыуарлыҡты үҫтереүгә лә тос өлөш индерәсәк^[3]. Ауылда мәктәп юҡ, балалар Маҡар урта мәктәбендә интернатта ятып уҡыйҙар. Клуб бар, бер шәхси пилорама эшләй.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	64	30	34	46,9	53,1

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

Ауыл Советы үҙәгенән урындағы әһәмиәткә эйә, оҙонлоғо 5,1 км булған Маҡар-Һарғай ҡаты япмалы юл килә.

Алыҫлығы:^[4]

Район үҙәгенә тиклем (Ишембай): 65 км
Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Маҡар): 7 км
Яҡындағы тимер юл станцияһы (Стәрлетамаҡ): 64 км.

Урамдары

Урам исеме^[5]:

Үҙәк урам рус. улица Центральная)

Иҡтисады

Туризм.
Малсылыҡ, умартасылыҡ.

Иҫтәлекле урындары

Ыласынташ тауы (русса «Орлиный камень») — шулай аталған, сөнки алыҫтан ҡанаттарын йәйгән Бөркөткә оҡшаған.
Геологияла һарғай свитаһыы термины бар, ауыл исеме буйынса аталған.
Яҡында Рәүҙәк йылғаһы бар. Ауыл эргәһендә геологик тау тоҡомдарының ярығы бар, экспедициялар үткәрелә^[6].
Һарғай ауылы эргәһендәге Ҡайнауыҡ шишмәһе дауалау-һауыҡтырыу сифатына эйә.

Һылтанмалар

Саргаево (Мухаметшарипово) на портале «Генеалогия и Архивы»
Закон о границах, статусе и административных центрах муниципальных образований в Республике Башкортостан N 126-з от 17 декабря 2004 года
Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан 2016 йыл 4 март архивланған.
Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 131. — ISBN 978-5-295-04683-4.
«Налог Белешмәһе» системаһында Һарғай ауылы
Яңылыҡтар-БСТ(недоступная ссылка)

Иҫкәрмәләр

↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 131. — ISBN 978-5-295-04683-4.
↑ Яңылыҡтар-БСТ(недоступная ссылка)
↑ Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.
↑ «Налог Белешмәһе» системаһында Һарғай ауылы
↑ «УФА» :: Ежемесячный столичный журнал

[1] Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)

[2] Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 131. — ISBN 978-5-295-04683-4.

[3] Яңылыҡтар-БСТ(недоступная ссылка)

[ATU-4] Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.

[5] «Налог Белешмәһе» системаһында Һарғай ауылы

[6] «УФА» :: Ежемесячный столичный журнал

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]