Түбәнге Иванай

Түбәнге Иванай (рус. Нижнеиванаево) — Башҡортостандың Балтас районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 314 кеше. Почта индексы — 452990, ОКАТО коды — 80208816001.

Ауыл
Түбәнге Иванай Үрге Иванай
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Балтас районы
Координаталар	55°57′22″ с. ш. 55°59′41″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 208 816 001
ОКТМО коды	80 608 416 101
Түбәнге Иванай

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	314	166	148	52,9	47,1

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек мариҙар (96 %) йәшәй.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Иҫке Балтас): 7 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Көйөҙе): 76 км

Тарихы

Иванай — был төбәктә иң тәүге мари ауылдарының береһе. Мариҙар 7149 йылдың 15 июнендәге (1641) һәм 1710 йылдың 25 декабрендәге керҙәщләк килешеүе буйынса Танып улусының Ҡырғыҙ-Унлар түбәһе башҡорттарынан ҡуртымға алынған ерҙәрҙә йәшәй. 1710 йылдың 25 декабрендә ауылда 75 ир-ат теркәлгән була.

1795 йылда ике типтәр старшинаһына бойоһонған ике ауыл күрһәтелгән. Беренсе ауылда 1784 йылда, IV ревизия мәғлүмәттәре буйынса, халыҡ исемлеге юҡ, тик V ревизияға ярашлы, был ауылда 19 кеше теркәлгән, икенсе ауыда 1784 йылда 156 кеше, 1795 йылда — 188 кеше. Өҫкө һәм аҫҡы ауылдар тип исемдәре айырып күрһәтелмәгән.

1834 йылда беренсе ауылда 170 ир-егет барлығы теркәлгән. 1859 йылда Үрге Иванайҙа 56 ихата-хужалыҡ булған, 288 кеше йәшәгән, Түбәнге Иванай ауылында — 255 кеше (48 йорт) йәшәгән.

Түбәнге Иванай ауылында урта мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер-акушерлыҡ пункты, клуб бар.

Билдәле шәхестәре

• Калитов Георгий Ғәйниәхмәт улы (7.09.1952—22.11.2021) — Башҡортостан Республикаһының халыҡ рәссамы (2012), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (1987), Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1995).

Һылтанмалар

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А.З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978–5–295–04683–4 (рус.)