Туҡтағол (Баҡалы районы)

Туҡтағол (рус. Тактагулово) — Башҡортостандың Баҡалы районындағы ауыл. Туҡтағол ауыл Советының административ үҙәге. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 409 кеше. Почта индексы — 452655, ОКАТО коды — 80207861001.

Ауыл
Тактагулово башҡ. Туҡтағол
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Баҡалы районы
Ауыл биләмәһе	Туҡтағол ауыл Советы
Координаталар	55°13′25″ с. ш. 54°11′43″ в. д.
Беренсе мәртәбә телгә алынған	1610
Халҡы	↘409 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	452655
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 207 861 001
ОКТМО коды	80 607 461 101
ГКГН номеры	0520778
Тактагулово

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Баҡалы): 34 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Туймазы): 112 км

Туҡтағол ауылы Сөн ҡушылдығы Маты йылғаһы буйында район үҙәгенән көнсығышҡа 34 километрҙа һәм Туймазы тимер юл станцияһынан төньяҡҡа 112 километрҙа урынлашҡан.

Тарихы

Ҡазан даруғаһы Ҡырғыҙ улусы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә 1610 йылда Туҡтағол ауылына нигеҙ һалған.

1755 йылда керҙәшлек килешеүе менән яһаҡ татарҙары күсеп ултырған, һуңғараҡ улар типтәрҙәр ҡатламына күскән.

XIX быуаттың 1-се яртыһында шулай уҡ мишәрҙәр ҙә иҫәпкә алынған. 1795 йылда 313 кеше, 1865 йылда 161 хужалыҡта — 829 кеше йәшәгән.

Малсылыҡ, игенселек, умартасылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. 2 мәсет, училище, һыу тирмәне булған.

1906 йылда Туҡтағол ауылында 2 мәсет, министрлыҡ мәктәбе, тимерлек, 2 һыҙыртҡыс, 3 һыу тирмәне, 4 бакалея кибете, запас иген һаҡлау мөгәзәйе булған.

Халыҡ һаны

Туҡтағол ауылында башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1906 йыл	1184
1920 йыл 26 август	1477
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	784
1959 йыл 15 ғинуар	629
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	483
2002 йыл 9 октябрь	459
2010 йыл 14 октябрь	409	202	207	49,4	50,6

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Бөгөнгө ауыл

Әлеге ваҡытта Туҡтағол ауылында урта мәктәп, балалар баҡсаһы, фельдшер-акушер пункты, Мәҙәниәт йорто, китапхана, мәсет бар.

Билдәле кешеләр

• Раянов Фәнис Мансур улы (12.12.1938) — хоҡуҡ белгесе, Башҡортостан Республикаһы Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы (1995), юридик фәндәр докторы (1982), профессор (1983), Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған фән эшмәкәре (1984), Рәсәй Федерацияһы юғары мәктәбенең почётлы хеҙмәткәре (1999).

Урамдары

• Үҙәк урам (рус.  Центральная (улица)
• Тыныслыҡ урамы (рус.  Мира (улица)
• Яр буйы урамы (рус.  Набережная (улица)
• Яр урамы — (рус.  Береговая (улица)
• Йәштәр урамы (рус.  Молодёжная (улица)
• Мәктәп урамы (рус.  Школбная (улица)

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

Тауҙар: Йылғалар, күлдәр:

• Сөн
• Маты

Шишмәләр:

Ялан-бесәнлектәр, юл:

Таусыҡтар, түбәләр:

Тарихи ҡомартҡылар:

1917 йылғы ауыл хужалығын иҫәпкә алыу карточкалары

• Материалы поземельной переписи 1917 года по: д. Бакалы, Белебеевский уезд, Бакалинская волость; фонд, опись, дело 2022 йыл 27 ғинуар архивланған.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Баҡалы районы
• Ҡырғыҙ

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А.З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. Уфа: Китап, 2009. — 744 с. ISBN 978–5–295–04683–4 (рус.)
• Бакалинская земля: история и люди. — Уфа: ГУП РБ УПК, 2010. — 320 с.: ил.(урыҫ.)

Һылтанмалар

• Туҡтағол (Баҡалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
• География Бакалинского района. Природа и население. Учебное пособие для 8 класса
• Карта д. Туктагулово. Улицы.