Оло Теләк
Оло Тәләк (рус. Улу-Теляк) — Башҡортостандың Иглин районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 3408 кеше[3]. Почта индексы — 452425, ОКАТО коды — 80228872001.
| Оло Теләк | |
| Оло Теләк | |
| Рәсми атамаһы | Оло Теләк |
|---|---|
| Дәүләт |
 Рәсәй[1] |
| Административ үҙәге | Оло Теләк ауыл советы[2] |
| Административ-территориаль берәмек | Оло Теләк ауыл советы |
| Халыҡ һаны | 3408 кеше (2010) |
| Почта индексы | 452425 |
 | |
Географик урыны
үҙгәртергәЭҫем ярында урынлашҡан.
- Район үҙәгенә тиклем (Иглин): 70 км
- Яҡындағы тимер юл станцияһы (Оло Тәләк (станция)): 0 км
Тарихы
үҙгәртергәАуылдың барлыҡҡа килеүе тимер юл төҙөлөшө менән бәйле.
1939—1956 йылдарҙа — БАССР-ҙың Оло Тәләк районы үҙәге.
1974—2004 йылдарҙа ҡала тибындағы ҡасаба статусын йөрөткән.
Билдәле шәхестәре
үҙгәртергә- Дойников Алексей Иванович (18.03.1919—3.12.2006), ғалим-стоматолог, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Рәсәй медицина-техник академияһы академигы, медицина фәндәре докторы (1967), профессор (1969). Рәсәй Федерацияһының атҡаҙанған фән эшмәкәре, атҡаҙанған табибы һәм почётлы уйлап табыусыһы. Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры[4].
- Лесунов Валерий Павлович (12.01.1949—18.12.2004), хужалыҡ һәм дәүләт эшмәкәре, ғалим-иҡтисадсы, юғары мәктәп уҡытыусыһы. 1994—1998 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһы Премьер-министрының беренсе урынбаҫары, 1998—2004 йылдарҙа Өфө моторҙар эшләү производство берекмәһенең генераль директоры. Башҡортостан Республикаһының 1—3-сө саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай (1995—2004) депутаты. Иҡтисад фәндәре кандидаты (2003), доцент. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған машиналар эшләүсеһе (1995). Почёт ордены кавалеры (2000).
- Раянов Валерий Ғәлим улы (1949), мәғариф ветераны. 1975—2016 йылдарҙа Шарандағы 1-се мәктәп директоры. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған уҡытыусыһы (1991), Рәсәй Федерацияһының почётлы дөйөм белем биреү хеҙмәткәре, Шаран районының почётлы гражданы (2013)[5].
- Шакиров Миҙхәт Әхмәт улы (1941—21.03.2006), хужалыҡ һәм йәмәғәт эшмәкәре, 1982—1993 йылдарҙа төҙөлөүсе Башҡорт атом электр станцияһы директоры, 1993—2002 йылдарҙа Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте премьер-министры урынбаҫары. Башҡорт АССР-ының 12-се саҡырылыш Юғары Советы һәм Башҡортостан Республикаһының 2-се саҡырылыш Дәүләт Йыйылышы — Ҡоролтай депутаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған энергетигы. Рәсәй Федерацияһының почетлы химигы һәм Рәсәй яғыулыҡ-энергетика комплексының почетлы хеҙмәткәре[6].
Халҡы
үҙгәртергәБөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө | Бөтә халыҡ | Ир-егеттәр | Ҡатын-ҡыҙҙар | Ир-егеттәр өлөшө (%) | Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) |
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар) | |||||
| 1920 йыл 26 август | |||||
| 1926 йыл 17 декабрь | |||||
| 1939 йыл 17 ғинуар | 1806 | 948 | 858 | 52,5 | 47,5 |
| 1959 йыл 15 ғинуар | 2912 | 1299 | 1613 | 44,6 | 55,4 |
| 1970 йыл 15 ғинуар | 3024 | 1335 | 1689 | 44,1 | 55,9 |
| 1979 йыл 17 ғинуар | 3020 | 1463 | 1557 | 48,4 | 51,6 |
| 1989 йыл 12 ғинуар | 2888 | 1366 | 1522 | 47,3 | 52,7 |
| 2002 йыл 9 октябрь | 3281 | 1503 | 1778 | 45,8 | 54,2 |
| 2010 йыл 14 октябрь | 3408 | 1651 | 1757 | 48,4 | 51,6 |
Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
- 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Милли состав: урыҫтар — 50,6 %; башҡорттар — 20 %; татарҙар — 19,8 %; сыуаштар — 1 %;
Оло Тәләк һәләкәте
үҙгәртергә1989 йылдың 4 июнендә Әшә — Оло-Тәләк араһында Рәсәй һәм СССР тарихында иң фажиғәле тимер юл һәләкәте була. 1989 йылдың 4 июнендә (Мәскәү ваҡыты буйынса — 3 июндә) Башҡортостандың Иглин районында, Әшә ҡалаһынан 11 км өҫтәрәк, № 211 «Новосибирск — Адлер» һәм № 212 «Адлер — Новосибирск» поездары осрашҡан ваҡытта «Себер — Урал—Волга буйы» газүткәргестә авария булыу сәбәпле уйһыулыҡта йыйылған газ болото шартлай. 575 (икенсе мәғлүмәт буйынса, 645) кеше, шул иҫәптән 181 бала һәләк була, 600-ҙән ашыу кеше яралана.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ ОКТМО (урыҫ)
- ↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- ↑ Сам Папа Римский смотрел на Дойникова с открытым ртом. Уроженец Иглинского района стал кремлёвским стоматологом, лечил зубы советским вождям, рвал их у маршалов и ставил пломбы королям. Газета «Республика Башкортостан», 22 июля 2006 года 2016 йыл 9 август архивланған. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 16 март 2019)
- ↑ Администрация Шаранского района Республики Башкортостан. Официальный сайт. Почётные граждане: Раянов Валерий Галимович 2019 йыл 17 ноябрь архивланған. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 17 ноябрь 2019)
- ↑ На любом посту он трудился с полной отдачей (К 75-летию со дня рождения видного организатора промышленности Мидхата Шакирова). ИА «Башинформ», 3 марта 2016 года (Тикшерелеү көнө: 1 март 2021)
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
- Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Оло Теләк // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 2 март 2021)
- Улу-Теляк на портале «Генеалогия и Архивы»
- Улу-Телякское лесопромышленное предприятие. Основано в 1991 году.