Ишмырҙа

Ишмырҙа (рус. Ишмурзино) — Башҡортостан Республикаһының Баймаҡ районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына халыҡ һаны 912 кеше булған. Почта индексы — 453655, ОКАТО коды — 80206822001.

Ишмырҙа
Дәүләт	Рәсәй
Административ үҙәге	Ишмырҙа ауыл советы
Административ-территориаль берәмек	Ишмырҙа ауыл советы һәм Баймаҡ районы
Халыҡ һаны	911 кеше (2002), 912 кеше (2009), 806 кеше (2010)
Почта индексы	453655

Икенсе атамаһы — Йүкәләр.

Исеменең килеп сығышы

Ауыл йорт старшинаһы Ишмырҙа Бүлтерәков исемен йөрөтә.

Географик урыны

Таналыҡ йылғаһының ҡушылдығы Көҙән йылғаһы янында урынлашҡан

• Район үҙәгенә тиклем (Баймаҡ): 22 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Сибай): 63 км

Тарихы

Ауыл Советы үҙәге. 1795 йылда рәсми документтарҙа күрһәтелгән. Башҡа мәғлүмәттәр буйынса, Әптекәй ауылынан күсеп килеүселәр 1852 йылда Ишмырҙа ауылына нигеҙ һалған. Беренсе булып төпләнгән Ишмырҙа Бүлтерәковҡа 1859 йылда 81 йәш тула. Уның атаһы Бүлтерәк Сафаров 1741 йылғы, 1816 йылда үткәрелгән перепистә күрһәтелгән. Ишмырҙа йорт старшинаһының ярҙамсыһы вазифаһын үтәй, артабан йорт башлығы итеп һайлана. Уның улдары — Әбделмәлик, Әбделлатиф, Юлдашбай (уның улы — Абдулла). Ишмырҙа ауылына шулай уҡ Ишмырҙаның олаталары Туҡай Сафаров (1755 йылғы), Әбил Сафаров (1748 йылғы) һәм Байым Сафаров (1760 йылғы) күсеп киләләр. Туҡай Сафаровтың улдары — Үҙәнбай, Мырҙабай, Ишморат; Әбил Сафаровтың улдары — Буранғол, Субханғол; Байым Сафаровтың улдары — Арыҫланбай, Туғыҙбай, Аралбай, Мөхәмәтша. 1859 йылда 48 йортта 126 ир-егет һәм 139 ҡатын-ҡыҙ йәшәгән.

Совет осоро

1920 йылда 84 йортта барыһы 432 кеше йәшәгән.

Бөгөнгөһө

«Р.Ғ.Рәсүлев» КФХ-һы (етәксеһе радик Расулев) райондың ауыл хужалығы предприятиелары араһында лайыҡлы урынды биләй, 2021 йыл йомғаҡтары буйынса малсылыҡ өлкәһендә фермер хужалығы бик яҡшы һөҙөмтәләргә ирешеп, районда 3-сө урынды яуланы. Ағинәйҙәр ҡоро (етәксеһе Г. И. Тотманова) боронғо йолаларҙы тергеҙеү буйынса йәнле эш алып бара, мәҫәлән, буҙа ҡойоу, баш итенә саҡырыу, «Ҡот ҡойоу», «Тел-теш ҡырҡыу», «Ноҡот һалыу» йолалары һәм башҡа бик күп файҙалы саралар.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь	911
2010 йыл 14 октябрь	806	402	404	49,9	50,1

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Милли составы

Ауылда 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәренә ярашлы, бөрйән ырыуы башҡорттары (100%) йәшәй.

Ишмырҙа ауылының ер-һыу атамалары

Йылға исемдәре: Таналыҡ, Аҫыл, Ыуара, Ҡарағайлы күл, Теләғол һаҙы (ҡоҙоҡ), Ҡыһыҡ таш

Ҡоҙок исемдәре: Оло ҡойо, Арсланбай, Мәхийән, Суртангүл, Фәтхулла, Йәҙгәр, Сөләймән

Тау исемдәре: Шәйнәк (I, И, III), Баҡыр тау, Оло тау, Таш тау,Теләк әйткән,Төлкөлө,Ҡарағас, Байсура, Балтатау

Шахта (рудник) исемдәре: Семен, Йолалы, Түбә ҡайын, Баҡыр тау, Бәләкәй Шәйнәк, Байҡара, Таулы Байҡара, Балтатау, Сәнкем

Һаҙ исемдәре: Оло ҡойо һаҙы, Сурманай, Әбей һаҙ, Түбәнге һаҙ Мәмбәт осҡан

Урамдары

• Аҡмулла урамы (рус. Акмулла (улица))
• Арыҫланбай урамы (рус.  Арсланбая улица)
• Баҡыр тау урамы (рус.  Бакыр тау улица)
• З. Вәлиди урамы (рус.  З. Валиди улица)
• Крәҫтиән урамы (рус.  Крестьянская улица)
• Урман урамы (рус.  Лесная улица)
• М. Мортазин урамы (рус.  М. Муртазина улица)
• Мәсет урамы (рус.  Мечети улица)
• Салауат Юлаев урамы (рус.  Салавата Юлаева улица)
• Тыныслыҡ урамы (рус.  Мира улица)
• С. Игишев урамы (рус.  С. Игишева улица)

Билдәле шәхестәре

• Игишев Сөләймән Мөхәмәтйән улы (25.10.1893—1970), ауыл хужалығы эшмәкәре. 1931—1960 йылдарҙа Фрунзе исемендәге колхозы рәйесе. Ленин һәм Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордендары кавалеры.
• Ирназарова Р. В. — Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған уҡытыусыһы, Ишмырҙа урта мәктәбе директоры;
• Йәнбәков Ғ. С. — Граждандар һуғышында ҡатнашыусы, Башзолото системаһында етәкселек вазифаларында була;
• Әсғәт Йәнбәков — Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған артисы, Сибай һәм Стәрлетамаҡ дәүләт башҡорт драма театрҙары артисы.
• Әфләтүнов Сәлихйән Ғиниәт улы (20.02.1949), театр актёры, режиссёр. Башҡортостандың атҡаҙанған артисы (1991) һәм атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2008).

Видеояҙмалар

• Марсель Сапаров. Тыуған ауылым, Ишмырҙам
• YouTube сайтында Видео Сирусин Рафис — Әсәй тәҙрә һылай
• YouTube сайтында Видео Международный фестиваль-конкурс башкирской и татарской песни «Идель». Уфа, 16 ноября 2019 года. Алмас Сирусин
• YouTube сайтында Видео Милли кейемдәр көнө. Ишмырҙа ауылы. 2020

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Ишмырҙа мәктәбе

Һылтанмалар

• Ишмырҙа // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 98. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• Ред.составитель А. Багуманов. Баймакский край. Краеведческое и энциклопедическое издание. — Уфа: Башкирское книжное издательство, 2002. — 332 с. — ISBN 5-295-03157-8.
• Усманова М. Г. Имя отчей земли. Историко лингвистическое исследование топонимов бассейна реки Сакмар. — Уфа: Китап, 1994, — 272 стр.. ISBN 5-295-01337-5
• Словарь топонимов Башкирской АССР