Игенйылға

Игенйылға, Инйылға (рус. Инзелга) — Башҡортостан Республикаһының Ғафури районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 389 кеше булған. Почта индексы — 453057, ОКАТО коды — 80221810001.

Ауыл
Инйылға рус. Инзелга
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Ғафури
Ауыл советы	Бельский
Координаталар	53°52′38″ с. ш. 56°18′14″ в. д.
Халҡы	↘389 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	453057
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 221 810 001
ОКТМО коды	80 621 410 101
ГКГН номеры	0523493
Инйылға

Этимологияһы

Урыҫ телендә Инзелга булып киткән ауылдың исеме башҡорт телендәге Иген һәм Йылға тигән һүҙҙәрҙән ҡушылып яһалған. XVIII быуаттағы документтарҙа Игинзилга тип теркәлгән. Урыҫ теленән иһә ул башҡортсаға кире Инйылға тигән вариантта ла килеп ингән. Мәгәр ауыл халҡы уны Игенйылға тип атауын дауам итә.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	389	195	194	50,1	49,9

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Красноусольский): 18 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Аҡкүл): 17 км

Тарихы

Ауылдың гидронимдан барлыҡҡа килгән Берешле тигән башҡа исеме лә булған. Ауылға типтәрҙәр нигеҙ һалған. 1747 йылда уларҙы Бишауыл һәм Дыуан-Табын улустарының аҫаба башҡорттары үҙ ерҙәренә индерә. 7 йылдан һуң типтәрҙәр ерҙе «мәңгелек биләмәгә» һатып ала. Бында яһаҡлы татарҙар ҙа йәшәгән.

1783 йылғы IV рәүиз ваҡытында ауылда 25-әр ир-ат һәм ҡатын-ҡыҙ, V рәүиздә һәр енестән 20-шәр кеше йәшәй. Киләһе иҫәптә халыҡтың милләте татарҙар булараҡ билдәләнә. 1859 йылда 56 йортта 154 ир-ат һәм 150 ҡатын-ҡыҙ йәшәгәне теркәлгән. 1897 йылғы беренсе Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыуҙа 569 кеше булған. 1920 йылда 174 хужалыҡта 411 ир-егет һәм 503 ҡатын-ҡыҙ йәшәгән.

XX быуат башында бында 2 кибет булған, мәсет эшләгән.

Крәҫтиәндәр һуғышы (1773—1775) йылдарында Игенйылға ауылында әһәмиәтле ваҡиғалар була. 1774 йылдың 14 һәм 25 майында бында баш күтәреүселәр менән караттар араһында ике алыш була. Беренсеһендә — 17, икенсеһендә 2 кеше һәләк булған. Яу барышында яңынан ут аҫтында ҡалмаҫ өсөн ауыл халҡы уны ҡалдырып киткән. Улар Ҡотлоғужа һәм Табын ауылдарына күсеп килгән. 1774 йылдың июнендә Игенйылға ауылы баш күтәргән башҡорттарҙың әүҙем хәрәкәте солғанышында була. Ихтилалды баҫтырғандан һуң властар пугачевсылар араһында Игенйылға-Берешле ауылынан 18 яһаҡлы татар булғанын асыҡлай.

Яңы тарихы

Ауылда хәҙер инде республиканан ситтә лә таныла башлаған дөйәғош фермаһы ойошторолған. Фермала был экзотик ҡоштарҙан тыш төрлө тоҡомло тауыҡтар, лама, яктар, дөйәләр, маралдар, шулай уҡ төлкө һәм башҡа ваҡ йәнлектәр аҫрала.

Галерея

• 
  Игенйылға мәсете. Ғафури районы. Башҡортостан
• 
  Башҡортостан. Ғафури районы. Игенйылға ауылындағы дөйәғош фермаһы. Дөйәғоштар
• 
  Башҡортостан. Ғафури район. Игенйылға ауылындағы дөйәғош фермаһы. Маралдар
• 
  Башҡортостан. Ғафури районы. Игенйылға ауылындағы дөйәғош фермаһы. Яктар һәм дөйәләр
• 
  Башҡортостан. Ғафури районы. Игенйылға ауылындағы дөйәғош фермаһы. Вольер

Билдәле шәхестәре

• Яркалов Алексей Назарович (төп исеме — Яркалов Хөснулла Хабибназар улы; 28.12.1920—1972), Бөйөк Ватан һуғышы яугиры, уҡсылар полкының орудие командиры, гвардия өлкән сержанты. Дан орденының тулы кавалеры.

Һылтанмалар

• Инзелга на портале «Генеалогия и Архивы» (рус.)  (Тикшерелеү көнө: 26 декабрь 2020)
• Игенйылға // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 26 декабрь 2020)