Йылгилде

Йылгилде, Әнйәк (рус. Ельгильдино) — Башҡортостандың Салауат районындағы ауыл, Торналы ауыл Советына ҡарай. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 24 кеше. Почта индексы — 452486, ОКАТО коды — 80247865003.

Ауыл
Ельгильдино башҡ. Йылгилде
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Салауат
Ауыл биләмәһе	Торналы ауыл Советы
Координаталар	55°19′15″ с. ш. 58°19′41″ в. д.
Халҡы	↗24 кеше (2010)
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	452486
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 247 865 003
ОКТМО коды	80 647 465 111
Ельгильдино

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Малаяҙ): 20 км
• Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Торналы): 6 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Мөрсәлим): 48 км

Йылгилде ауылы Әй йылғаһы буйында, район үҙәге Малаяҙ ауылынан көнсығышҡа 20 километр һәм тимер юл станцияһы Мөрсәлимдән көньяҡҡа 48 километр алыҫлыҡта урынлашҡан.

Тарихы

Йылгилде ауылына («Зигильдеево — Теплого тож», «Зегыдеево») Себер даруғаһы Тырнаҡлы улусы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һалған.

1795 йылда Йылгилде ауылындағы 13 йортта 106 кеше һәм 21 йортта 149 кеше урыҫ дәүләт (ҡаҙна) крәҫтиәндәре йәшәгән.

1816 йылда 22 йортта 102 кеше, 18 йылдан һуң, 1834 йылда — 31 йортта 150 башҡорт иҫәпкә алынған.

1842 йылда 150 кешегә 6 сирек ужым һәм 72 сирк яҙғы ашлыҡ сәселгән. Йылгилде халҡының хужалығында 109 ат, 88 һыйыр, 30 һарыҡ, 6 кәзә аҫыралған.

Биләмә берәмектәренә инеүе

Теркәү йылы	Улус, ауыл советы	Өйәҙ, кантон, район	Губерна, Республика	Дәүләт
1757	Мырҙалар улусы	Троицк өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй Империяһы
1816	-се йорт	-се Башҡорт кантоны	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1834	-се йорт	-се Башҡорт кантоны	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1847	-се йорт	-се Башҡорт кантоны, Өфө өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1859	-се йорт	-се Башҡорт кантоны, Өфө өйәҙе	Ырымбур губернаһы	Рәсәй империяһы
1895	улусы	Златоуст өйәҙе	Өфө губернаһы	Рәсәй империяһы
1920	улусы	Мәсәғүт кантоны	Автономлы Башҡорт ССР-ы	РСФСР
1926	Мырҙалар улусы	Мәсәғүт кантоны	Автономлы Башҡорт ССР-ы	СССР
1935	Торналы ауыл Советы	Малаяҙ районы	Башҡорт АССР-ы	СССР
1941	Торналы ауыл Советы	Салауат районы	Башҡорт АССР-ы	СССР
1990	Торналы ауыл Советы	Салауат районы	Башҡортостан Республикаһы	Рәсәй Федерацияһы

Ауылдың XIX быуаттың икенсе яртыһындағы үҫеше

1859 йылда Йылгилделә — 30 йортта 150 кеше донъя көткән.

Өйәҙ земство материалы ауылды түбәндәгесә ҡылыҡһырлай. «Йылгилде ауылы - Әй йылғаһының тигеҙ, һул ярында, өйәҙ ҡалаһынан көнсығыш өлөшөндә, өйәҙ ҡалаһынан 110 саҡрым, ауыл хужалығы продукттарын төп һатыу урыны — Үрге Ҡыйғы ауылынан 17 саҡрым алыҫлыҡта урынлашҡан. Халҡы - аҫаба башҡорттар. Тау итәктәре буйлап төньяҡта һөрөнтө ерҙәр: өҫтөндә ике ҙур булмаған йырыны бар; был ерҙәр 50 йылға яҡын һөрөлә. Сәсеү әйләнеше өс баҫыулы; арыш, һоло, арпа, бойҙай сәселә; һабандар менән һөрөлә. Йәшелсә баҡсалары бар. Малсылыҡ менән шөғөлләнәләр. Мал бер өйөрҙә көтә. Көтөүлектәр ауыл янында, Әй йылғаһының һул яры буйлап урынлашҡан».

Ауылдың XX быуаттағы үҫеше

XIX быуат башында уҡ, Ҡолсобай, Һатлы («Азнабаево, Азналы тож»), икенсе Ахун ауылдары, халҡы күсеп китеү сәбәпле, Тырнаҡлы улусы картаһынан юйыла.

1920 йылда Йылгилде ауылындағы 57 йортта 248 кеше йәшәгән булһа, 5 йылдан 25 хужалыҡ ҡына ҡалған. Урыҫ крәҫтиәндәре был ауылдан башҡа урынға күсеп киткән.

Халыҡ һаны

Йылгилде ауылында күпселеге башҡорттар йәшәй (86 %).

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	24	16	8	66,7	33,3

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Урамдары

• Үҙәк урам (рус.  Центральная (улица)

Тирә-яҡ мөхит

Ер-һыу атамалары

Тауҙар:

Йылғалар:

Шишмәләр:

Ялан-бесәнлектәр:

Таусыҡтар, түбәләр:

Башҡа урын-ер атамалары:

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Тырнаҡлы

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана. Кн. 9. Уфа: Китап, 2001, 153—154 с. — 304 с. — ISBN 5—295—02843—7 (рус.)

Һылтанмалар

• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• Генеалогия и архивы. Ельгильдино
• Карта д. Ельгильдино. Улицы
• С. Юлаев нәҫеле тураһында Й. Солтанов фаразы