Егеүле транспорт
Егеүле транспорт - рельсһыҙ йөк (пассажир) транспортының бер төрө, транспортты ( арбаны ) хайуандар йөрөтә . Ат, үгеҙ, буйвол, ишәк, ҡасыр, эттәр, болан (һәм хатта һарыҡ, дөйә, фил, лама, дөйә, жираф һәм башҡалар) хайуандар йөк тартыусы көс булараҡ ҡулланыла. Тәгәрмәсле һәм саналы төрҙәре бар [1] .
| Егеүле транспорт | |
_-_Verkehrshaus.jpg) | |
| Обычно используемое транспортное средство | транспорт на животной тяге[d] |
|---|---|
 Егеүле транспорт Викимилектә | |
Егеүле транспортты сикләү үҙгәртергә
Signл билдәләре һәм сигналдары буйынса Вена конвенцияһы нигеҙендә, юлда атлы һәм йөк тейәгән транспорт хәрәкәтен тыйған билдә бар.Бындай билдә торған юлдарҙан шулай уҡ мал көтөүе йөрөтөү ҙә тыйыла [2]
Ҡулланылышы үҙгәртергә
XIX быуат урталарына тиклем егеүле транспорт ер өҫтө транспортының төп төрө булған; XIX быуат урталарында тимер юлдар, һәм XX быуат башында машиналар киң таралған, ләкин егеүле транспорт Икенсе бөтә донъя һуғышына тиклем мөһим транспорт төрө булып ҡалған, унан һуң ул моторлы транспорт менән ҡыҫырыҡлап сығарылған.
Рәсәйҙең төньяғында, сана эттәре боландар һәм аттар урынына 1960-сы йылдар уртаһына тиклем киң ҡулланылған. Эт саналарын урындағы халыҡ ҡына түгел, ә бөтә дәүләт хеҙмәттәре, шул иҫәптән сик ғәскәрҙәре, почта хеҙмәте һәм фәнни экспедициялар ҙа ҡулланған[3] .
XXI быуат башынан хайуандар ярҙамында йөрөтөлгән транспорт ауыл ерҙәрендә ҡулланыла, һәм үҫештә булған илдәрҙә хайуандарҙың тартыу көсөн файҙаланыу һаны ҙур.
Күпселек туристик ҡалаларҙа туристарҙы йөрөтөү өсөн ат арбалары ҡулланыла [4] .
Башҡорттарҙа егеүле транпорт үҙгәртергә
Башҡорт халҡы әлегәсә егеүле транспортты, башҡа төр транспорт менән рәттән, ҡулланыуын дауам итә. Борондан башлыса ат, һирәгерәк үгеҙ, һуғыш ваҡытында хатта һыйыр еккәндәр, дөйә хатта башҡорттарҙың аҫаба ерендәге Силәбе ҡалаһы гербына ингән.
Егеү өсөн һөйрәтке, саналы һәм тәгәрмәсле төрҙәре булған. Һөйрәтке, сана, арба айырыуса киң таралыу таба; улар имән, саған, йыла, ҡарама, ҡайын, уҫаҡ, йүкә, муйыл һ.б. ағастарынан яһалған. Егеүле транспорт алыҫ юлға ла, ауыл хужалығы эштәренә лә файҙаланылған.
Башҡорттар байрамдарға, туйҙарға, һабантуйға екке саналарҙы һәм арбаларҙы, аттарҙы һәм егеү кәрәк-ярағын төрлө байрамдар ваҡытында матур яулыҡтар, таҫмалар, һөлгөләр һ.б. менән биҙәгәндәр, байрам эйәрҙәре, сергетыштар һ.б ысын сәнғәти кимәлдә башҡарылған. Ғәҙәттә, туйҙа ҡунаҡ һанын дуға (1 дуға — 1 пар ҡушаҡтар) һанына ҡарап иҫәпләү ҡабул ителгән[5].
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ Гужевой транспорт // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
- ↑ 3.8 Движение гужевых повозок запрещено
- ↑ Виктор П.-Э. Ездовые собаки — друзья по риску / Поль-Эмиль Виктор; Пер.с франц. В. Г. Дмитриева; Послесл. д-ра биол. наук С. М. Успенского; Худож. Л. А. Кулагин. — М.: Мысль, 1980. — 160 с. — 100 000 экз.
- ↑ Под редакцией проф. А. П. Горкина. гужевой транспорт // География. Современная иллюстрированная энциклопедия. — М.: Росмэн. — 2006. Под редакцией проф. А. П. Горкина. — М.: Росмэн. 2006.
- ↑ Егеүле транспорт//Башҡорт энциклопедияһы(недоступная ссылка)
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Егеүле транспорт//Башҡорт энциклопедияһы(недоступная ссылка)
Сығанаҡтар үҙгәртергә
- Муллагулов М.Г. Упряжной транспорт у восточных башкир в конце XIX — начале XX в. //Культура и быт башкир. Уфа, 1978.