Эйәр — рус. Седло́ - һыбай һәм йөк ташыу өсөн менге малдың һыртына һалына торған ҡулайлама, амуниция өлөшө.

Эйәр
Рәсем
 Эйәр Викимилектә
Ҡатайҙарҙың йылан башлы эш эйәре. 1930-сы йй
Хәҙерге замандың универсаль эйәре

Иң таралған төрө - ат эйәре, дөйә һәм фил өсөн эшләнгән махсус эйәрҙәр ҙә була[1][2].

Бик боронғо осорҙа ҡайыштар ярҙамында беркетелгән ат япмаһы ҡулланылған, ә хәҙерге эйәрҙәр бик ҡатмарлы итеп эшләнә һәм йыш ҡына үтә ҡыйбат тора. Ат һыртына насар яйлаштырылған биллекле эйәр аттың арҡаһын һуғыуы (яралауы) ихтимал[3] [4]. Был хатта башҡорт халыҡ йыры "Тәфтиләү"ҙә лә сағылыш тапҡан:

Аҫтындағы эйәр атҡа тейәр,

Эйәре лә белмәҫ, ат белә.

Тәфтиләүҙең ҡылған, ай, ҡәһәрен

Үҙе белмәһә лә, хал(ы)ҡ белә. [5]

Эйәр — хайуандарҙы ҡурсыу һәм һыбайлы өсөн уңайлылыҡ булдырыу маҡсатына хеҙмәт итә. Дөрөҫ эшләнгән эйәрҙә һыбайлының ауырлығы мал һыртына тигеҙ баҫа[6].

Эйәрсе —рус. сёдельщик - эйәр эшләү оҫтаһы.

Башҡорт эйәрҙәре үҙгәртергә

Башҡорттарҙа атланып йөрөргә менге аттар һәм айырым яу аттары булған. Ә был аттар өсөн эйәрҙәрҙең төрлө эшләнешлеләре ҡулланылған, эш эйәре, яу эйәре, ҡунаҡҡа тотонола торған һәм башҡа төр эйәрҙәр булған. Эш эйәренән башҡалары биҙәп, ҡаш ҡуйып та эшләнгән. Мәҫәлән, Абдрахман йырынан:

Унар ғына һумлыҡ, ай, ун аҡыҡ,

Егет, һалдыр эйәр ҡашыңа.

Атам дуҫы тиеп ышанма, егет,

Атаң дуҫы етер башыңа.


Ҡарағыҙ үҙгәртергә

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. Frank Vincent. The Land of the White Elephant: Travels, Adventures, and Discoveries in Burma, Siam, Cambodia, and Cochin-China. — Indochina: Harper & Brothers, 1882. — 383 с.
  2. Richard Bulliet, Pamela Crossley, Daniel Headrick, Steven Hirsch, Lyman Johnson. The Earth and Its Peoples: A Global History. — Wadsworth Publishing; 6 edition, 2014. — С. 480. — ISBN 978-1285436913.
  3. Сара Муэ, Дебби Слай. Энциклопедия верховой езды. Лошадь и всадник. — М.: Росмэн, 2002. — С. 11—27. — ISBN 5-353-00691-7.
  4. Лошади. Большая энциклопедия. — АСТ. — 2016. — С. 80—82. — ISBN 978-5-17-096073-6.
  5. https://pesniclub.com 2020 йыл 24 февраль архивланған.
  6. Bennett, Deb.Bennett, Deb. Conquerors: The Roots of New World Horsemanship. — 1st edition. — Amigo Publications Inc, 1998. — P. 100. — ISBN 0-9658533-0-6.

Әҙәбиәт үҙгәртергә

  • Сёдла // Товарный словарь / И. А. Пугачёв (главный редактор). — М.: Государственное издательство торговой литературы, 1960. — Т. VIII. — Стб. 35—41