Дүҫән

Дүсән (рус. Дюсяново) — Башҡортостан Республикаһының Бишбүләк районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны 413 кеше булған. Почта индексы — 452058, ОКАТО коды — 80212813002.

Дүҫән
Дәүләт	Рәсәй
Административ-территориаль берәмек	Бикҡол ауыл Советы (Бишбүләк районы)
Халыҡ һаны	496 кеше (2002), 483 кеше (2009), 413 кеше (2010)
Почта индексы	452058
Урындағы телефон коды	34743

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	413	197	216	47,7	52,3

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Бишбүләк): 28 км
• Ауыл Советы үҙәгенә тиклем (Биҡҡол): 7 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Приютово): 68 км

Ауыл тарихы

Дүҫән — Күл-Иле-Мең улусының аҫаба ерендә керҙәш башҡорттар ауылы. 1856 йылда дүҫәнлеләр, айытлылар кеүек үк, үҙҙәренең сығышы тураһында, бынан 90 йыл элек Минзәлә өйәҙенә ҡараған, Ҫарылы-Мең улусы Һарыһаҙ-Тәкермән ауылынан 6 йыл элек күсеп килеүҙәре тураһында һөйләйҙәр. Тәүге килеп ултырыусы Һөйәрбай һәм Һөйөш Дүҫәновтарҙың улдары Дүҫәндәге ауылдаштары Биктимер Йосопов һәм Әли Ишмәтов кеүек, Нуғай даруғаһы Ҫарайлы-Мең улусының Айыт, Рахманғол ауылындағы башҡа башҡорттар менән бергә, 1770 йылдың 16 сентябрендәге килешеү яҙмаһына ярашлы,Күл-Иле-Мең улусы аҫабалары тарафынан индереләләр. Был килешеү күптән башҡарылған керҙәшлекте (1753 йылдағы) нығыта. Ошо уҡ йылда Дүҫән ауылы, хәйер, Айыт ауылы ла барлыҡҡа килгән дә инде. 1781 йылдың 1 мартынан 12 июненә тиклем башҡорттарҙың яңы төркөмдәрен индергән килешеүҙәр ҙә билдәле.
1843 йылда 148 башҡортҡа 96 бот ужым һәм 100 бот яҙғы иген сәселә. 1917 йылда 122 йортҡа 1022 дисәтинә һөрөлгән ер тура килгән. 30 ихата сәсеү майҙанының 4 дисәтинәһен алған,40 ихата- 10, 20-һе — 15 дисәтинәгә тиклем, тағы 20-һенең 15-тән ашыу йорто булған. 6 йорт хужаһында бер ниндәй ҙә сәсеүлек булмаған.

Урам исемдәре

• Интернациональ урамы, (рус. Интернациональная(улица))
• Кәрим Хәкимов урамы, (рус. Карима Хакимова(улица))
• Ҡулса урамы, (рус. Кольцевая(улица))
• Яҡты таң урамы, (рус.  Светлая Заря (улица))
• Йәштәр урамы, (рус. Молодежная(улица))
• Тау аҫты урамы , (рус. Подгорная (улица)
  
• Үҙәк урамы , (рус. Центральная (улица))

Билдәле шәхестәре

• Мөхөтдинова-Фәйзуллина Тәслимә Хәләф ҡыҙы (17.07.1953—13.10.2018), театр артисы, педагог. 1972 йылдан хәҙерге Салауат башҡорт дәүләт драма театры, 1977—2018 йылдарҙа Ҡазан ҡалаһындағы хәҙерге Кәрим Тинчурин исемендәге дәүләт драма һәм комедия театры актёры, бер үк ваҡытта Мәҙәниәт һәм сәнғәт университеты, Ҡазан театр училищеһы уҡытыусыһы. Татарстан Республикаһының халыҡ артисы (2008).
• Хәкимов Кәрим Әбдрәүеф улы («Ҡыҙыл паша»; төп исеме — Ғәбделхәкимов Ғәбделкәрим Ғәбделрәүеф улы; 28 (15).11.1890—10.01.1938), дәүләт эшмәкәре, дипломат. Ғәрәп илдәрендә СССР-ҙың тәүге тулы хоҡуҡлы вәкиле. Граждандар һуғышында ҡатнашыусы. Сәйәси золом ҡорбаны.

Әҙәбиәт

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.) (Тикшерелеү көнө: 24 ноябрь 2020)
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.  (рус.) (Тикшерелеү көнө: 24 ноябрь 2020)

Һылтанмалар

• Дүҫән // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 24 ноябрь 2020)
• Дюсяново на портале «Генеалогия и Архивы» (рус.) (Тикшерелеү көнө: 24 ноябрь 2020)