Доватор Лев Михайлович

Доватор Лев Михайлович (20 февраль 1903 йыл — 19 декабрь 1941 йыл) — Бөйөк Ватан һуғышында батырҙарса һәләк булған совет хәрби эшмәкәре, генерал-майор (11.09.1941). Советтар Союзы Геройы (1941).

Лев Михайлович Доватор
Леў Міхайлавіч Даватар
Файл:Lev Dovator.jpg
Тыуған ваҡыты	20 февраль 1903({{padleft:1903|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:20|2|0}})
Тыуған урыны	Витебск губернаһы Лепель өйәҙе (хәҙерге Витебск өлкәһенең Бешенковичи районы) Хотино ауылы
Үлгән ваҡыты	19 декабрь 1941({{padleft:1941|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:19|2|0}}) (38 йәш)
Вафат урыны	Мәскәү өлкәһе Руза районы Палашкино ауылы эргәһе
Хеҙмәт иткән урыны	СССР
Ғәскәр төрө	Кавалерия
Хеҙмәт итеү йылдары	1924 — 1941 йылдар
Хәрби звание	Генерал-майор
Командалыҡ итеү	Айырым кавалерия төркөмө 3-сө кавалерия корпусы 2-се гвардия кавалерия корпусы
Хәрби алыш/һуғыш	Бөйөк Ватан һуғышы
Наградалар һәм премиялар

Бөйөк Ватан һуғышы башланған осорҙа дошмандарҙы юҡ итеү буйынса уңышлы операциялары менән билдәле. Доваторҙың башы өсөн немец командованиеһы ҙур бүләк вәғәҙә итә.

Биографияһының башы

Лев Михайлович Доватор 1903 йылдың 20 февралендә Витебск губернаһы Лепель өйәҙе Мартиново улусының Хотино ауылында (хәҙерге Витебск өлкәһе Бешенковичи районының Улла ауыл Советы Хотино ауылы) крәҫтиән ғаиләһендә тыуа.

Ауыл мәктәбен һәм 1921 йылда Улла ҡасабаһында 2-се баҫҡыс мәктәбен тамамлай.

Витебскиҙа етен иләү фабрикаһында эшләй. 1922 йылда комсомолдың Хотино улус комитеты секретары, унан һуң ауылдың ярлылар комитеты секретары итеп һайлана.

Витебскиҙа 1923 йылда бер йыллыҡ совет-партия мәктәбен тамамлай.

Хәрби хеҙмәте

Һуғышҡа тиклем

1924 йылдың сентябрендә РККА сафтарына алына һәм 7-се кавалерия дивизияһы (Көнбайыш хәрби округы) штабы ҡарамағындағы складҡа мөдир итеп тәғәйенләнә. 1925 йылдың февралендә Мәскәүгә Хәрби химия курсына уҡырға ебәрелә һәм, уны тамамлағас, 1925 йылдың июненән, 7-се кавалерия дивизияһының химик инструкторы һәм химия взводы командиры вазифаларындә хеҙмәт итә.

1926 йылдың сентябрендә РККА комсоставының Борисоглебск-Ленинград кавалерия мәктәбенә йүнәтелә.

1928 йылда ВКП(б)-ға инә.

Кавалерия мәктәбен тамамлағас, Доватор 1929 йылдың сентябрендә 27-се кавалерия полкының взвод командиры вазифаһына тәғәйенләнә (Төньяҡ Кавказ хәрби округы, 5-се кавалерия дивизияһы). 1931 йылда полк Кяхта ҡалаһына (Бурят-Монгол АССР-ы) дислокациялана, унда ОКВДА составына индерелә.

1933 йылдың октябрендә 1-се кавалерия полкының (1-се колхоз кавалерия дивизияһы) политругы итеп тәғәйенләнә, ә 1935 йылдың майында 93-сө уҡсы дивизияһының айырым разведка батальонына комиссар итеп ҡуйыла.

1936 йылдың майында Михаил Фрунзе исемендәге Хәрби академияға уҡырға ебәрелә, уны тамамлағас, 1939 йылдың ғинуарында — 1-се айырым махсус кавалерия бригадаһы (Мәскәү хәрби округы) кавалерия полкының штаб начальнигы, ноябрҙә бригада штабының начальнигы, ә 1941 йылдың мартында 36-сы кавалерия дивизияһының (Белорус хәрби округы) штаб начальнигы итеп тәғәйенләнә.

Һыбай яҡшы йөрөй. Совет режиссёры Сергей Эйзенштейндың «Александр Невский» тигән тарихи фильмында төп ролде башҡарған актёр Н. К. Черкасовтың атлы эпизодтарҙағы дублёры Лев Доватор була.

Бөйөк Ватан һуғышы

Һуғыштың тәүге көндәрендә полковник Лев Доватор Мәскәүҙә госпиталдә дауаланып ята, шунлыҡтан үҙенең ҡамауҙа ҡалған дивизияһына барып етә алмай. Тиҙҙән ул Көнбайыш фронт штабы ҡарамағына ебәрелә.

1941 йылдың июлендә Днепр аша Соловьёво кисеүендәге оборона һуғыштарында күрһәткән батырлыҡтары өсөн Ҡыҙыл Байраҡ ордены менән наградлана.

1941 йылдың авгусында Доватор 50-се һәм 53-сө кавалерия дивизияларынан төҙөлгән Айырым кавалерия төркөмө командующийы итеп тәғәйенләнә. 14 августан 2 сентябргә тиклем төркөм Л. М. Доватор етәкселеге аҫтында Смоленск өлкәһе территорияһында дошман тылында рейдта йөрөй, ә сентябрь — октябрҙә Межа һәм Лама йылғаларындағы ауыр оборона алыштарында ҡатнаша. Октябрҙә кавалерия төркөмө Белый — Ржёв шоссеһындағы оборона һуғышында ҡатнаша, уҡсы соединениеларҙың Волоколамск йүнәлешендәге сигенеүен ҡаплай, унан һуң Истра һыуһаҡлағысы һәм Солнечногорск тирәһендә һөжүм алыштары үткәрә.

20 ноябрҙә Айырым кавалерия төркөмөнөң исеме 3-сө кавкорпус (1941 йылғы формирование) тип алмаштырыла, ә 26 ноябрҙән ул 2-се гвардия кавалерия корпусы тип атала.

11 декабрҙә корпус Л. М. Доватор командованиеһы аҫтында Кубинка районына күсерелә һәм, дошман тылдары буйлап рейдта йөрөгәндән һуң, 19 декабрҙә Руза йылғаһына килә, унда 2-се гвардия кавалерия корпусының алдынғы частары (20-се кавалерия дивизияһының 22-се һәм 103-сө полктары) Палашкино ауылы (Мәскәү өлкәһенең Руза районы) тирәһенә сыға, бында Вермахттың (Силезия, «Имән япрағы» эмблемаһы) 252-се пехота дивизияһы 472-се пехота полкының 2-се батальоны, 7-се пехота полкының 3-сө батальоны һәм 252-се артиллерия полкының 9-сы батареяһы урынлашҡан була. Алышҡа инер алдынан дошман позицияларын биноклдән ҡарағанында генерал-майор Доваторҙы пулемёт очереды үлемесле яралай.

СССР Юғары Советы Президиумының 1941 йыл 21 декабрь Указы менән гвардия генерал-майоры Доватор Лев Михайловичҡа немец-фашист илбаҫарҙары менән һуғыштарҙа күрһәткән ҡаһарманлығы һәм батырлығы өсөн һәләк булғандан һуң Советтар Союзы Геройы исеме бирелә.

Лев Михайлович Доватор Дон зыяратында кремациялана, 1959 йылға тиклем көлө һалынған урна крематорийҙа тора. Новодевичье зыяратында ерләнгән.

Мәскәү өлкәһе Руза районы Палашкино ауылы эргәһендә Лев Доватор һәләк булған урынға иҫтәлекле обелиск ҡуйылған.

Ғаиләһе

• Ҡатыны — Елена Лаврентьевна Доватор (1905—2003).
  • Улы — Александр Львович Доватор (1927),
  • Ҡыҙы — Рита Львовна Доватор (1931).

Бүләктәре һәм маҡтаулы исемдәре

СССР-ҙың хәрби почта маркаһы Доватор Смерть немецким оккупантам!

• «Алтын Йондоҙ» миҙалы (21 декабрь 1941 йыл, үлгәндән һуң)
• Ике Ленин ордены (3 ноябрь 1941 йыл, 21 декабрь 1941 йыл, үлгәндән һуң);
• Ҡыҙыл Байраҡ ордены (9 август 1941 йыл);
• Ҡыҙыл Йондоҙ ордены (22 февраль 1941 йыл).

Хәтер

Урамдар

• Бик күп совет ҡалаларында Л. М. Доватор исеме урамдарға ҡушылған. Ҡайһы берҙәре совет осоронан һуң да һаҡланған, атап әйткәндә, 2001 йылда Владикавказда ҡаланың ҙур урамдарының береһенә — Еңеүҙең 40 йыллығы урамына — Доватор проспекты тигән яңы исем бирелә.
• Черкесск ҡалаһында (ҠЧР) үҙәк урамдарҙың береһе Лев Михайлович Доватор исемен йөрөтә.
• Рәсәй Федерацияһының Дондағы Ростов ҡалаһында Совет районындағы бер урам Доватор урамы тип атала.
• Рәсәй Федерацияһының Силәбе ҡалаһында Совет районындағы төп урамдарҙың береһе Доватор исемле.
• Украинаның Харьков ҡалаһында Доватор урамы бар.
• Рәсәй Федерацияһының Ульяновск ҡалаһында Засвияжье районында бер урам Доватор исемен йөрөтә.
• Рәсәй Федерацияһы Мәскәү өлкәһенең Руза ҡалаһына Доватор урамы бар.
• Ставрополдә үҙәк урамдарҙың береһе Доваторсы геройҙар тип атала. Ҡалаға ингән урынға иҫтәлекле стела ҡуйылған. Ставрополдең 500 атлыһы генерал Л. Доватор етәкселеге аҫтында Мәскәүҙе яҡлап һуғышҡан.

Башҡалар

• ЭР9Т-707 электропоезы Лев Михайлович Доватор исемен (http://trainpix.org/vehicle/584/) йөрөтә, ул Белоруссия тимер юлы ТЧ-9 локомотив депоһында теркәлгән.
• Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында Л. М. Доватор исемен совет хәрби техникаһына биргәндәр. Исемле Т-34-76 танкыһы 2001 йылда Псков өлкәһе территорияһында «Арьергард» эҙәрмәнлек отряды тарафынан табып сығарыла.
• Витебскиҙа йыл һайын Советтар Союзы Геройы Лев Михайлович Доватор хөрмәтенә грек-рим көрәше буйынса Республика турниры үткәрелә.
• 1955—2002 йылдарҙа 588-се проектлы өс палубалы теплоход «Л. Доватор» 2016 йыл 19 декабрь архивланған. тип атала, ул Волга пароходлығында эшләй. 2002 йылда «Паллада» 2016 йыл 22 декабрь архивланған. суднолар компанияһына һатыла һәм Мәскәүгә килтерелә, 2003 йылдың ғинуарынан исеме «Арабелла» тип үҙгәртелә. Был теплоход Волгала 2011 йылдың 10 июлендә һәләкәткә тарыған «Булғария» теплоходы пассажирҙарын ҡотҡарыу операцияһында ҡатнаша.
• 1972 йылдың 8 майында Мәскәүҙең Зеленоград административ округының 618-се урта мәктәбе территорияһында мәктәптең беренсе директоры П. П. Богомолов инициативаһы менән Доватор корпусының 4-се гвардия Мозырь Ҡыҙыл байраҡлы Мозырь кавалерия дивизияһының Хәрби дан музейы асыла. Был мәктәптең пионер дружиналарының береһенә Л. М. Доватор исеме бирелә.
• Беларуста йыл һайын Доватор исемендәге ат спорты ярыштары үткәрелә.
• Беларуста Ратомкала йылҡысыҡ заводы Л . М . Доватор исемен йөрөтә.
• 1970 йылда Мәскәүҙең 662-се урта мәктәбе территорияһында 17-се гвардия Мозырь кавалерия дивизияһының Л. М. Доватор исемендәге Хәрби дан музейы асыла. Мәскәү Хөкүмәтенең 2012 йылдың 25 апрелендәге 181-се ҡарары менән 662-се урта мәктәпкә Советтар Союзы Геройы Л. М. Доватор исеме бирелә (һуңынан мәктәп 2098-се белем биреү комплексына ҡушыла).

Әҙәбиәт

• Коллектив авторов. Великая Отечественная: Комкоры. Военный биографический словарь / Под общей редакцией М. Г. Вожакина. — М.; Жуковский: Кучково поле, 2006. — Т. 2. — С. 56—57. 
• Герои Советского Союза: Краткий биографический словарь / Пред. ред. коллегии И. Н. Шкадов. — М.: Воениздат, 1987. — Т. 1 /Абаев — Любичев/. — 911 с. — 100 000 экз. — ISBN отс., Рег. № в РКП 87-95382.
• Фёдоров П. И. Генерал Доватор. — М.: ДОСААФ, 1988. — 574 с. — (Б-ка «Отчизны верные сыны»). — ISBN 5-7030-0038-6.

Һылтанмалар

Доватор Лев Михайлович  (билдәһеҙ). «Герои страны» сайты.

• Доватор Лев Михайлович // Дебитор — Евкалипт. — М. : Советская энциклопедия, 1972. — (Большая советская энциклопедия : в 30 т. / гл. ред. А. М. Прохоров; 1969—1978, т. 8).
• «Московский адрес» — улица Льва Доватора  (билдәһеҙ). ТВ Центр-Москва (28 март 2010). Дата обращения: 16 май 2012. Архивировано 27 май 2012 года.
• Косова Елена. С шашкой на танк: неустрашимая кавалерия Льва Доватора  (билдәһеҙ). РИА Новости (19 декабрь 2011). Дата обращения: 16 май 2012. Архивировано 7 июнь 2013 года.

Вторая мировая война   Шәхестәр   СССР