Википедия

Герта Мюллер

немец шағирәһе һәм яҙыусыһы, йәмәғәт эшмәкәре, рәссам

Герта Мюллер (нем. Herta Müller; 17 август 1953, Румынияның Банат өлкәһе Ницкидорф ауылы) — немец шағирәһе һәм яҙыусыһы, йәмәғәт эшмәкәре, рәссам.  «Поэзияла һәм прозала фәҡирҙәрҙе эскерһеҙ һүрәтләгәне өсөн» әҙәбиәт буйынса  2009 йылғы Нобель премияһы лауреаты[9].

Герта Мюллер
нем. Herta Müller
Рәсем
Ҡултамға
Зат ҡатын-ҡыҙ[1][2]
Гражданлыҡ  Германия
 Румыния[3]
Тыуған көнө 17 август 1953({{padleft:1953|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:17|2|0}})[4][5][6][…] (71 йәш)
Тыуған урыны Nițchidorf[d], Тимиш[d], Румынская Народная Республика[d]
Хәләл ефете Рихард Вагнер[d] һәм Harry Merkle[d]
Туған тел Немец теле[7]
Яҙма әҫәрҙәр теле Немец теле
Һөнәр төрө яҙыусы, лингвист, шағир, тәржемәсе, романист, эссеист
Эшмәкәрлек төрө шиғриәт һәм эссе[d]
Эш урыны Свободный университет Берлина[d]
Nikolaus Lenau High School[d]
Уҡыу йорто Западный университет Тимишоары[d]
Әүҙемлек урыны Берлин[2]
Ойошма ағзаһы Союз писателей Румынии[d], Literaturkreis Adam Müller-Guttenbrunn[d] һәм Немецкая академия языка и поэзии[d]
Жанр шиғриәт һәм эссе[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

Нобелевская премия по литературе[d] (2009)

поощрительная премия Адама Мюллера-Гуттенбрунна[d] (1981)

премия Союза коммунистической молодёжи Румынии в секции "произведения на языках национальных меньшинств"[d] (1982)

литературная премия «Аспекты»[d] (1984)

литературная премия Рауриса[d] (1985)

поощрительная премия Бременской литературной премии[d] (1985, 1985)

премия Марии-Луизы Флайссер[d] (1989)

Премия немецкого языка[d] (1989, 1989)

премия Хросвиты[d] (1990)

Кранинштайнская литературная премия[d] (1991)

Премия немецких критиков[d] (1992)

премия Клейста[d] (1994)

Аристейон премияһы[d] (1995)

премия Франца Набля[d] (1997)

литературная премия Иды Демель[d] (1998)

Дублинская литературная премия[d] (1998)

премия Франца Кафки[d] (1999)

ораторская премия Цицерона[d] (2001)

Tübinger Poetik-Dozentur[d] (2001)

медаль Карла Цукмайера[d] (2002)

премия Жозефа Брейтбаха[d] (2003)

литературная премия Фонда Конрада Аденауэра[d] (2004)

Берлинская литературная премия[d] (2005)

премия Вюртов в области европейской литературы[d] (2006)

литературная премия Вальтера Газенклевера[d] (2006)

почётная премия Общества Генриха Гейне[d] (2009)

премия Франца Верфеля в области защиты прав человека[d] (2009)

премия Гофмана фон Фаллерслебена[d] (2010)

премия Самуила Богумила Линде[d] (2011)

премия «Монисмания»[d] (2011)

Городской писатель Бергена[d] (1995, 1996)

премия Рикарды Хух[d] (1987)

Премия за лучшую переводную книгу[d] (2013)

 Большой офицерский крест ордена «За заслуги перед Федеративной Республикой Германия» орден Максимилиана «За достижения в науке и искусстве»

литературная премия Ханнелоре Греве[d] (2014)

премия Генриха Бёлля[d] (2015)

премия Ойгена Когона[d] (22 март 2019)

профессор поэзии братьев Гримм[d] (1998)

премия Фридриха Гёльдерлина от Тюбингенского университета[d] (2015)

почётный доктор Йенского университета[d] (2017)

почётный доктор Падерборнского университета[d] (2012)

почётная премия Общества Генриха Гейне[d] (2009)

Rome Prize of the German Academy Villa Massimo[d] (1991)

Хеҙмәттәре тупланмаһы Herta Müller Ad-hoc Collection at CNSAS[d][8]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы эштәре авторлыҡ хоҡуҡтары менән яҡланған[d]
 Герта Мюллер Викимилектә

Биографияһы

үҙгәртергә

Румынияның  немец телле әҙселеге (банат швабтары) ғаиләһендә тыуа. Олатаһы фермер һәм сауҙагәр була,   Икенсе донъя һуғышы ваҡытында  СС ғәскәрҙәрендә хеҙмәт итә. Румыния совет ғәскәрҙәре тарафынан алынғас, әсәһе немец булараҡ  Украина территорияһындағы лагерға депортациялана, 1950 йылда азат ителә[10][11].

Герта Тимишоара Көнбайыш университетын (West University of Timişoara) тамамлай,  унда румын һәм немец  әҙәбиәтен өйрәнә. 1976 йылдан заводта тәржемәсе булып эшләй,  1979 йылда Секуритате йәшерен полицияһы менән хеҙмәттәшлек итеүҙән баш тартҡаны өсөн  эшен юғалта.

Балалар баҡсаһында эшләй,  немец теле буйынса өйҙә дәрестәр бирә.  1982 йылда немец телендә тәүге «Уйһыулыҡтар» тигән китабын баҫтыра.

1987 йылда  ире яҙыусы Рихард Вагнер менән ГФР-ға күсә, Көнбайыш Берлинда йәшәйҙәр. Германия, АҠШ һәм башҡа илдәр университеттарында лекциялар уҡый. Әүҙем антикоммунистик ҡарашта тора. 

Шиғырҙар, проза, эсселар авторы. Рәссам һәм фотограф. Төп темаһы — ирекһеҙлек һәм көс баҫымы аҫтында йәшәү тәжрибәһе,  индивидуаль һәм күмәк хәтер, хәтерҙән ҡыҫырыҡлап сығарыу, амнезия, хәтерләргә теләмәү.   Мюллерҙың күп романдарында ваҡиғалар  Чаушеску осорондағы румын провинцияһында бара.

 
<nowiki>Автор кисәһе, "Һулыш алыу-һулышты сығарыу", Потсдам, 2010 йылдың июле

Йәмғиәттә танылыуы

үҙгәртергә

Немец тел һәм поэзия академияһы ағзаһы (1995). Герта Мюллерҙың шиғырҙары, романдары, хикәйә һәм эсселары  Европаның күп телдәренә, шулай уҡ ҡытай һәм япон телдәренә тәржемә ителгән.

Күп һанлы әҙәби премиялар лауреаты. Шул иҫәптән 1998 йылғы Дублин әҙәби премияһы, 1999 йылғы Франц Кафка исемендәге Австрия премияһы һәм 2009 йылғы әҙәбиәт буйынса Нобель премияһы лауреаты.  

2008 йылда Швеция Яҙыусылар союзы  Мюллерҙың «Король баш эйә һәм үлтерә» тигән йыйынтығын һуңғы осорҙа ҡатын-ҡыҙ авторҙар яҙған иң яҡшы 10 китап иҫәбенә индерә[12].

Әҫәрҙәре

үҙгәртергә
 
Франкфуртта (2009)

Романдары:

  • Der Mensch ist ein großer Fasan auf der Welt (Берлин, 1987), в англ. пер. The Passport (1989)
  • Reisende auf einem Bein (1989)
  • Der Fuchs war damals schon der Jäger (Лиса тогда уже была охотником) (1992)
  • Herztier (Сердце-зверь) (1994)
  • Heute wär ich mir lieber nicht begegnet (Лучше бы я себя сегодня не встречала) (1997)
  • Atemschaukel (Вдох-выдох) (в соавторстве с Оскаром Пастиором, 2009)[13]

Поэзия:

  • Im Haarknoten wohnt eine Dame (Женщина живет в пучке волос) (2000)
  • Die blassen Herren mit den Mokkatassen (2005)

Проза һәм эссе йыйынтыҡтары:

  • Niederungen (Низина) (Бухарест, 1982)
  • Drückender Tango (Тягостное танго) (Бухарест, 1984)
  • Barfüßiger Februar (Босоногий февраль) (1987)
  • Wie Wahrnehmung sich erfindet (1990)
  • Der Teufel sitzt im Spiegel (Дьявол пребывает в зеркале) (1991)
  • Eine warme Kartoffel ist ein warmes Bett (1992)
  • Der Wächter nimmt seinen Kamm (1993)
  • Angekommen wie nicht da (1994)
  • Hunger und Seide (Голод и шелк) (1995)
  • In der Falle (1996)
  • Der fremde Blick oder das Leben ist ein Furz in der Laterne (1999)
  • Heimat ist das, was gesprochen wird (2001)
  • Der König verneigt sich und tötet (Король кланяется и убивает) (2003)

рус телендә сыҡҡан китаптары:

  • Сердце-зверь: Роман. [Пер. с нем. Г. Снежинской]. — СПб.: «Амфора». ТИД Амфора, 2010. — 255 с. (Тираж 3000 экз.) ISBN 978-5-367-01644-4
  • Качели дыхания: Роман. — СПб.: «Амфора», 2011

Иҫкәрмәләр

үҙгәртергә
  1. ↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #119053071 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  3. ↑ LIBRIS — Национальная библиотека Швеции, 2012.
  4. ↑ Internet Movie Database (ингл.) — 1990.
  5. ↑ Herta Müller // Берлинская академия искусств — 1696.
  6. ↑ Herta Müller // https://www.fembio.org/biographie.php/frau/frauendatenbank?fem_id=20245 (нем.)
  7. ↑ Herta Müller – DAAD — Германская служба академических обменов, 2015.
  8. ↑ http://courage.btk.mta.hu/courage/individual/n22560 (ингл.)
  9. ↑ «who, with the concentration of poetry and the frankness of prose, depicts the landscape of the dispossessed» [1]
  10. ↑ В.Сонькин. Герта Мюллер. Качели дыхания
  11. ↑ Гордость Трансильвании
  12. ↑ «Могут ли угнетенные говорить?» | БЕЛОРУССКИЕ НОВОСТИ
  13. ↑ Wo Sprache die letzte Nahrung ist (нем.)(нем.)

Әҙәбиәт

үҙгәртергә
  • Herta Müller. / Haines B., ed. — Cardiff: University of Wales Press, 1998
  • Predoiu G. Faszination und Provokation bei Herta Müller: eine thematische und motivische Auseinandersetzung. — Frankfurt/Main; N. Y.: P. Lang, 2001.
  • Herta Müller. — Ҡалып:Münch.: Richard Boorberg, 2002.
  • Daum T., Geissler K.-F. Herta Müller: eine Würdigung. — Ҡалып:Fr./M.: Brandes & Apsel, 2003
  • Schau A. Leben ohne Grund: Konstruktion kultureller Identität bei Werner Söllner, Rolf Bossert und Herta Müller. — Bielefeld: Aisthesis, 2003.
  • Dascălu B. M. Held und Welt in Herta Müllers Erzählungen. — Ҡалып:Hamb.: Dr. Kovac̆, 2004.
  • Bozzi P. Der fremde Blick: zum Werk Herta Müllers. — Würzburg: Königshausen & Neumann, 2005.
  • Johannsen A. K. Kisten, Krypten, Labyrinthe, Raumfigurationen in der Gegenwartsliteratur: W.G. Sebald, Anne Duden, Herta Müller. — Bielefeld: Transcript, 2008.

Һылтанмалар

үҙгәртергә

руссаға тәржемәләр:

Уның тураһында:

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Герта_Мюллер&oldid=1263785» битенән алынған