Висбаден

Висбаден (нем. Wiesbaden (произношение ), лат. Aquae Mattiacae, Aquae Mattiacorum) — Германия ҡалаһы, Гессен федераль еренең административ үҙәге.

Висбаден
нем. Wiesbaden
Байраҡ	Герб
Рәсми атамаһы	Wiesbaden
Архивы хранятся в	Stadtarchiv Wiesbaden[d]
Этнохороним	Wiesbadener, Wiesbadenerin һәм Wiesbadenerinnen
Дәүләт	Германия
Административ үҙәге	ba, Нассау[d] һәм Висбаден
Административ-территориаль берәмек	Дармштадт административ округы[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC+1:00[d] һәм UTC+2:00[d]
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан	Рейн һәм Зальцбах[d]
Иң юғары нөктә	Hohe Wurzel[d]
Глубочайшая точка	Schierstein[d]
Хөкүмәт башлығы	Герт-Уве Менде[d]
Ойошма ағзаһы	Climate Alliance[d], Мэры за мир[d], Hessischer Städtetag[d] һәм Landeswohlfahrtsverband Hessen[d]
Халыҡ һаны	285 522 кеше (31 декабрь 2023)
Ир-егеттәр	133 265
Ҡатын-ҡыҙҙар	145 344
Административ рәүештә бүленә	Митте[d], Nordost[d], Rheingauviertel[d], Südost[d], Westend[d], Auringen[d], Бибрих[d], Bierstadt[d], Breckenheim[d], Delkenheim[d], Dotzheim[d], Erbenheim[d], Frauenstein[d], Heßloch[d], Igstadt[d], Klarenthal[d], Kloppenheim[d], Medenbach[d], Naurod[d], Nordenstadt[d], Rambach[d], Schierstein[d], Зонненберг[d], Mainz-Amöneburg[d], Майнц-Кастель[d] һәм Mainz-Kostheim[d]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	117 ± 1 метр, 162 метр һәм 124 метр
Туғандаш ҡала	Монтрё[d], Клагенфурт-ам-Вёртерзе, Фридрихсхайн-Кройцберг[d], Гент[d], Fondettes[d], Любляна, Фатих[d], Кфар-Сава[d], Сан-Себастьян[d], Вроцлав[d], Ройал-Танбридж-Уэлс[d], Гёрлиц, Окоталь[d], Фримантл[d] һәм Каменец-Подольск[…]
Милке	ESWE Verkehrsgesellschaft[d]
Сиктәш	Майнц[d], Райнгау-Таунус[d], Майн-Таунус[d], Грос-Герау[d] һәм Майнц-Бинген[d]
Майҙан	203,93 км² (2016)
Почта индексы	65183–65207, 55246 һәм 55252
Рәсми сайт	wiesbaden.de
Тасуирлау биттәре	deutsche-biographie.de/s…
Һештег	Wiesbaden
Һәйкәлдәр исемлеге	Q15337410?
Получило территорию от	Wiesbaden rural district[d]
Теманың демографияһы	Q1309874?
Социаль селтәрҙә күҙәтеүселәр	9455
Урындағы телефон коды	6122, 6127, 6134 һәм 0611
Номер тамғаһы коды	WI
Категория для почётных граждан субъекта	Q8943169?
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы	Категория:Похороненные в Висбадене[d]
Элементтың күренеше өсөн категория	Category:Views of Wiesbaden[d]
Висбаден Викимилектә

Висбаден — Гессендең Франкфурттан һуң ҙурлығы буйынса икенсе ҡалаһы. 2011 йылдың 31 декабренә ҡарата халыҡ һаны &&&&&&&&&0278919.&&&&&0278 919 кеше тәшкил итә.

Исеме Wiesbaden исеме «болон ванналары» тигәнде аңлата. Европала иң боронғо курорт, унда 26 ҡайнар һәм бер нисә һалҡын һыу термаль сығанаҡтары бар. 1905 йылдан алып халҡы 100 меңгә тулғас, ҙур ҡалаларҙан һанала.

Географияһы

Висбаден Рейндың уң яҡ ярында, уның Майн йылғаһына ҡойған урынында тора. Рейндың икенсе ярында Майнц ҡалаһы урынлашҡан. Висбаден менән Майнц тарихи дәғүәсе-ҡалалар. Майнц консерватив тәртипле католик үҙәк булараҡ билдәле. Висбаден демократик ҡала-курорт, ул протестанттар өҫтөнлөк иткән ҡала.

Тарих

Ватерлоо янындағы алышта һәләк булған Гессен-Нассау халҡына арналған мемориал

Висбаден территорияһындағы ауыл биләмәләре неолит осорона ҡарай. Ҡайнар сығанаҡтар Рим империяһы осоронда уҡ билдәле булған. 77 йылда беренсе тапҡыр Өлкән Плинийҙың «Тәбиғи тарих» китабында телгә алына. Ул саҡта был урын «Aquae Mattiacorum» (рус. Источники Маттиаков) тип аталған.

1815 йылда Нассауҙың баш ҡалаһы Висбаденға күсерелә, бында герцогтар резиденцияһы барлыҡҡа килә. Ошо осорҙан алып ҡала мөһабәт төҫ ала һәм әүҙем рәүештә үҫешә. 1866 йылда Австро-Пруссия һуғышында Нассау Австрия яҡлы була. Австрия еңелгәс Нассауҙы Пруссия ғәскәре аннексиялай. Шулай итеп Гессен-Нассау провинцияһы барлыҡҡа килә.

Икенсе донъя һуғышынан һуң Америка Ҡушма штаттары инициативаһы буйынса Гессен федераль ере барлыҡҡа килә, уның административ үҙәге итеп Висбаден һайлана. Әлегә тиклем америка ғәскәре Висбаденда тора, шулай уҡ бында Германия полицияһының енәйәттәр буйынса Федераль ведомствоһы ла тора.

Халыҡ

Халыҡ иҫәбе статистикаһы

Һаны16291 декабрҙә 18403 декабрҙә 186716993 декабрҙә18641 декабрҙә1885 Йыл 1521 192 915 730 1722 1329 1800 2239 11 648 3 декабрҙә 1861 20 800 26 600 30 100 1 декабрҙә 1871 35 500 1 декабрҙә 1875 43 700 1 декабрҙә 1880 50 238 55 454

Һаны1 декабрь 18901 декабрҙә 19051 декабрҙә1900 Йыл 64 670 2 декабрҙә 1895 74 133 86 111 100 953 1 декабрҙә 1910 109 002 1 декабрь 1916 90 310 5 декабрь 1917 86 555 8 октябрь 1919 97 566 16 июнь 1925 102 737 16 июнь 1933 159 755 17 май, 1939 170 354 31 декабрҙә 1945 172 083 29 октябрь 1946 188 370

Йыл Һаны 13 сентябрҙә 1950 220 741 25 сентябрь 1956 244 994 6 июнь 1961 253 280 31 декабрь 1965 260 331 27 майҙа - 1970 250 122 31 декабрҙә 1975 250 592 31 декабрҙә 1980 274 464 31 декабрь 1985 266 623 25 майҙа 1987 251 871 31 декабрҙә 1990 260 301 31 декабрь 1995 267 122 31 декабрь 2000 270 109 30 сентябрь 2005 274 865 31 декабрь 2005 274 611 31 декабрь 2010 275 976 31 декабрь 2015 276 218

Транспорт

• Висбадендан 20 км-ҙа Франкфурт аэропорты бар, бер нисә ҙур булмаған тимер юл станциялары һәм ҙур төп станцияһы Хауптбанхоф (нем. Hauptbahnhof) бар, ул Франкфурт, Дармштадт, Майнц, Лимбург һәм Кобленц ҡалаларын Висбаден менән тоташтыра.
• Рейн һәм Майн ярында бер нисә порт бар.

Мәҙәниәт, фән һәм мәғариф

• Висбаден ғәмәли фәндәр университеты (нем. Hochschule RheinMain).
• Висбаден обсерваторияһы

2001 йылдан башлап «East Go» кинофестивале үткәрелә.

Иҫтәлекле урындары

Бибрих һарайы

• Һарай майҙаны (нем. Schlossplatz), унда герцог һарайы тора, Нассау герцогы Вильгельм тарафынан 1840 йылда төҙөлгән. Шулай уҡ был майҙанда Яңы ратуша (1887 йыл) тора. 1610 йылда төҙөлгән Иҫке ратуша ҡаланың иң иҫке биналарынан һанала.
• Маркткирхе сиркәүе (нем. Marktkirche) 1852—1862 йылда неоготик стилдә төҙөлгән. Көнбайыштағы манараһының бейеклеге 92 метр.
• Висбаден музейы (нем. Museum Wiesbaden).
• Нероберг тауы (нем. Neroberg).
• Висбаден казиноһы. Бында Достоевский Федор Михайлович Европа буйлап сәйәхәт иткәндә рулеткала уйнай. Был казино тураһында ул "Игрок" романында яҙған. Хәҙер казино залы береһе уның исемен йөрөтә.
• Лейхтвейс мәмерйәһе ҡала эргәһендә урынлашҡан. Туристик объект.

Изге Елизавета ҡорамы

«Грек капеллаһы грек» Висбадендағы урыҫ православие сиркәүе (2006 йыл)

• Изге Елизавета рус ҡорамы («Грек капелла») 1848—1855 йылдарҙа төҙөлгән, Нероберг тауында ваҡытһыҙ вафат булған Нассау герцогиняһы, Бөйөк Рәсәй княгиняһы, Елизавета Дмитриевна иҫтәлегенә арналған. Сиркәүҙең архитекторы — Филипп Гофман.

Висбадендағы йәйәүлеләр үҙәге

Нероберг фуникулеры

Туғанлашҡан ҡалалары

Герлиц, Германия Клагенфурт, Австрия Любляна, Словения Монтре, Швейцария Табридж, Бөйөк Британия Сан-Себастьяндағы, Испания

Степанаван, Әрмәнстан Кфар-, Израиль Гент, Бельгия Вроцлав, Польша Окоталь, Никарагуа Гларус, Швейцария

Астрономия

Висбаден хөрмәтенә уның исемен 2 астероид: (717) Визибад (1911 йылда асыла) һәм (765 йылда асыла) Маттиак йөрөтә. Ике астероидты ла немец астрономы Франц Кайзер (Висбаден ҡалаһында тыуған) асҡан.

Әҙәбиәт

• Дубовицкий Н. А. Русский некрополь в Висбадене / Сост. Николай Дубовицкий.. — СПб.: Алетейя, 2010. — 236 с. — 1 000 экз. — ISBN 978-5-91419-291-1. (обл.)

Һылтанмалар

• Официальная страница Висбадена
• Фотографии Висбадена 2012 йыл 22 июль архивланған.
• Несколько видеозарисовок о жизни города
• Панорама Висбадена
• Искусство в Висбадене
• Клип St1m «Друзья», снятый в Висбадене
• Архитектурные достопримечательности Висбадена. Традиции культуры и истории. Праздничные мероприятия.