Беляев Виктор Иванович

Беляев Виктор Иванович (11 май 1902 йыл — 7 май 1976 йыл) — СССР ғәрәп теле белгесе, ғәрәп ҡулъяҙмалары буйынса белгес. Филология фәндәре кандидаты, профессор, «Почёт Билдәһе» ордены кавалеры ().

Беляев Виктор Иванович
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Рәсәй империяһы  Совет Рәсәйе  СССР
Тыуған көнө	28 апрель (11 май) 1902 или 1902
Тыуған урыны	Ташкәнт, Төркөстан генерал-губернаторлығы, Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	7 май 1976({{padleft:1976|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:7|2|0}}) или 1976
Вафат булған урыны	Санкт-Петербург, РСФСР, СССР
Һөнәр төрө	ғәрәб теле белгесе, университет уҡытыусыһы
Эшмәкәрлек төрө	арабистика[d]
Эш урыны	Институт восточных рукописей РАН[d]
Уҡыу йорто	Санкт-Петербург дәүләт университеты
Ғилми исеме	профессор[d] һәм профессор[d]
Ғилми дәрәжә	филология фәндәре кандидаты[d]
Ғилми етәксе	Крачковский, Игнатий Юлианович[d]
Аспиранттар	Фролова, Ольга Борисовна[d] һәм Халидов, Анас Бакиевич[d]
Кемдә уҡыған	Крачковский, Игнатий Юлианович[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

Биографияһы

Виктор Ивановтч Беляев 1902 йылдың 11 майында (28 апрель) Рәсәй империяһы Ташкент ҡалаһында юрист ғаиләһендә тыуған. 1921 йылда Төркөстан көнсығыш институтына уҡырға инә, унда ғәрәп телен өйрәнә. 1923 йылдың көҙөндә Ленинград дәүләт университетының йәмғиәт фәндәре факультетынының лингвистика бүлегенә күсә, бында ғәрәп теле һәм әҙәбиәтен, фарсы телен өйрәнеү менән шөғөлләнә, 1925 йылда Ленинград дәүләт университетын тамамлай.

Университетты тамамлағандан һуң, 1926—1929 йылдарҙа Азиат музейына практикант булып эшләй. 1933 йылда СССР фәндәр Академияһының китаптар, хаттар һәм документтар институтына эшкә инә. Ғәрәп нумизматикалар коллекцияларын , ғәрәп ҡомартҡыларының папирологияһын һәм палеографияһын өйрәнә. 1936 йылдың аҙағында Беляев Шәрҡиәт институтының ҡулъяҙмалар бүлегенә эшкә күсеү сәбәпле, ул тарих институты менән берләштерелә. Ул ислам фонды ҡулъяҙмаларын тасуирламаһы менән шөғөлләнә, ғәрәп кабинетында эшләй, Төрөкмәнстан тарихы буйынса ғәрәп сығанаҡтарын тәржемә итә. 1937 йылдың башынан филология фәндәре кандидаты була.

1939-1940 йылдарҙа Совет-фин һуғышында ҡатнаша.. Һуғыштан яраланып ҡайтҡас, ғилми институтта эшләй башлай. Бөйөк ватан һуғышы йылдарында Шәрҡиәт институттың менән бергә Беляев тәүҙә Калугала, шунан Ташкентҡа күсә.

1945-1950 йылдарҙа СССР фәндәр Академияһының Шәрҡиәт институтының ҡулъяҙмалар бүлеге мөдире. Унда Беляев ҡулъяҙма материалдарҙы һаҡлауҙың тулы тәртибен урынлаштыра, уның етәкселегендә бик күп ҡулъяҙмаларҙың каталогтары төҙөлә. 1951 йылда И. Ю. Крачковский вафат булғандан һуң, Беляев СССР фәндәр Академияһының Ленинград институты ғәрәп теле белгестәре төркөмө мөдире итеп тәғәйенләнә, һуңынан ул академик И. Ю. Крачковский исемендәге Ғәрәп кабинеты итеп үҙгәртелә..

1959 йылдың аҙағында Ленинград дәүләт университетының Көнсығыш факультетына эшкә күсә, , ғәрәп филологияһы кафедраһы мөдире итеп тәғәйенләнә. 1963 йылдың октябрендә профессор дәрәжәһен ала .

Ҡаһирә ғәрәп теле Академияһының ағза-корреспонденты (икенсе раҫлау буйынса — почетлы ағзаһы)). Халыҡ-ара шәрҡиәтселәр конгрестарында ҡатнаша..

1940 йылда докторлыҡ диссертацияһы «Историк аббасидского халифата әс-Сули (X в.)». өҫтөндә эшләй Шәрҡиәтсе архивындағы һаҡланған документтарға ярашлы, Беляевҡа торлаҡ-көнкүреш шарттары диссертация өҫтөндә эшләргә ҡамасаулай. Ул бер бүлмәле коммуналь фатирҙа ауырыу ҡатыны, ҡайныһы менән бергә йәшәй. Беляев эшләгән ғәрәп яҙмаһы әс-Сули, уның уҡыусыһы Әнәс Хәлидов тарафынан тамамлана.

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

• «Почёт Билдәһе» ордены ()

Хеҙмәттәре

• ас-Сули, Абу Бакр Мухаммад. Китаб ал-Аврак / Крит. текст, пер. на рус. яз. В. И. Беляева и А. Б. Халидова; предисл., примеч. и указ. А. Б. Халидова. — СПб.: Центр «Петербургское Востоковедение», 1998. — 592 с. — (Памятники культуры Востока: Санкт-Петербургская научная серия. V).
• Коран. Перевод и комментарии И.Ю.Крачковского / Под редакцией В.И.Беляева [Предисловия В.И.Беляева и П.А.Грязневича]. — 2. — Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1986. — 727 с.
• Мец А. Мусульманский Ренессанс / Пер. с нем., предисл., библиогр. и указатель Д.Е.Бертельса. Ответственный редактор В.И.Беляев. — 2. — М.: Главная редакция восточной литературы изд. «Наука», 1973. — 473 с.
• Петрушевский И. П. Ислам в Иране в VII-XV веках (курс лекций) / Ответственный редактор В.И.Беляев. — Л., 1966.
• Коран. Перевод и комментарии И.Ю.Крачковского / Редактор В.И.Беляев. [Предисловие В.И.Беляева и П.А.Грязневича]. — М., 1963.
• Миклухо-Маклай Н.Д. Описание таджикских и персидских рукописей Института народов Азии. Выпуск 2. Биографические сочинения / Ответственные редакторы И.А.Орбели, В.И.Беляев. — М.: ИВЛ, 1961.
• Михайлова А.И. Каталог арабских рукописей Института народов Азии и Африки Академии Наук СССР. Выпуск 2. Географические сочинения / Ответственный редактор В.И.Беляев. — М.: ИВЛ, 1961.
• Гибб Х. А. Р. Арабская литература. Классический период. [Арабская литература. Перевод с англ. А.Б.Халидова; Мусульманская историография. Перевод с англ. П.А.Грязневича] / Ответственный редактор В.И.Беляев. — М.: Издательство восточной литературы, 1960.
• Халидов А.Б. Каталог арабских рукописей Института народов Азии Академии Наук СССР. Выпуск 1. Художественная проза / Ответственный редактор В.И.Беляев. — М.: ИВЛ, 1960.
• Миклухо-Маклай Н.Д. Описание таджикских и персидских рукописей Института востоковедения. Выпуск 1 / Ответственные редакторы В.И.Беляев, Д.И.Тихонов. М.-Л.. — Издательство Академии Наук СССР, 1955.

Әҙәбиәт

• Винников И. Н., Долинина А. А. Виктор Иванович Беляев (к семидесятилетию со дня рождения) // Учёные записки ЛГУ им. А. А. Жданова. № 374. Серия востоковедческих наук. Востоковедение, I. К 70-летию профессора В. И. Беляева. — Л.: Издательство ЛГУ. — С. 3—14.
• Милибанд С. Д. Востоковеды России. XX-начало XXI века: биобиблиографический словарь. В 2 кн. / Отв. ред. В. М. Алпатов. — М.: Восточная литература, 2008. — ISBN 978-5-02-036364-9.
• Долинина А. А., Дзевановский В. М. Виктор Иванович Беляев (1902—1976). Жизнь и творчество (по фондма Архива востоковедов Института восточных рукописей РАН) // Россия и Палестина: научные и культурные связи (по материалам архивных, рукописных, книжных и музейных фондов). — СПб.: БАН, 2018. — С.1—37. ISBN 978-5-336-00236-2.

Һылтанмалар

• Грушевой А. Г. Виктор Иванович Беляев (неопра.). ИВР РАН. Мөрәжәғәт датаһы: 2014 йылдың 7 сентябре.</>
• А. Кривоноженко Ф., Ер Ростовцев А. Беляев Виктор Иванович // биографик һүҙлектәр Селтәре тарихсы, Санкт-петербург университеты XVIII—XX вв.
• Биографика / Беляев Виктор Иванович