Амин
Амин, әмин (бор. грек. ἀμήν, амен/амин, бор.-йәһ. אמן, амен — « шулай буласаҡ»; Көнбайыш Европа традицияһында лат. Ámen; сирк.-слав. бꙋди, уян; ғәр. آمين, әмин; рус. ами́нь) — ғәҙәттә исламда, йәһүдилектә, христианлыҡта доғаларҙы һәм дини мәҙхиәләрҙе тамамлауҙы аңлатҡан формула. Киң таралған (айырыуса көнбайыш христиан конфессияларының ғибәҙәт ҡылыуында) аккламацияларҙың береһе. Халыҡ-ара һүҙ.
| Амин | |
| йәһ. אָמֵן ғәр. آمِين бор. грек. ἀμήν арам. ܐܵܡܹܝܢ арам. 𐡀𐡌𐡉𐡍 | |
 | |
| Алдағы | Әл-Фатиха сүрәһе һәм Доға |
|---|---|
| Һештег | amen |
 Амин Викимилектә | |
Тарихи-культурологик тасуирлама үҙгәртергә
Йәһүдилектә үҙгәртергә
Рабби Ханина — Талмуд заманы аҡыл эйәһе (Шаббат 119 б), «амен» һүҙенең килеп сығышы эль мелех нээман фразаһының акростихы, уны әйтеүсе теге донъяла өлөшкә лайыҡ буласаҡ тип һанаған[1].
Исламда үҙгәртергә
Мосолмандар (آمين ʾĀmīn) «әмин» һүҙен намаҙ уҡығанда Ҡөрьәндәге беренсе сүрә — Әл-Фатиханы тамамлаған саҡта йәһүдилектәге һәм христианлыҡтағы кеүек үк мәғәнәлә ҡуллана[2][3]. Башҡорттар доғанан, намаҙҙан һуң әйтеп тамамлап ҡуя, көнкүрештә был һүҙҙе теләк теләгәндә «амин» йә «әмин» рәүешендә йыш ҡуллана. Ашап бөткәндән һуң ҡул күтәреп доға ҡылыу — «амин тотоу» тигән күренеш тә таралған[4].
Башҡорт халҡында шулай уҡ «әмин» һүҙенән барлыҡҡа килгән ир-ат һәм ҡатын-ҡыҙ исемдәре лә бар[5], улар топонимикаға ла инеп киткән[6].
Рустә һәм Рәсәйҙә үҙгәртергә
Ғәҙәттә ул боронғо рус әҙәби әҫәрҙәрендә грек телендә «ҡабул булһын», «шулай булһын» мәғәнәһендә ҡулланылған[7]. Формула халыҡ көнкүреше һәм фольклоры өлкәһенә күскән һәм йыш ҡына арбауҙарҙа, ялбарыуҙарҙа ҡулланыла[8]
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Аминь // Толковый словарь живого великорусского языка : в 4 т. / авт.-сост. В. И. Даль. — 2-е изд. — СПб. : Типография М. О. Вольфа, 1880—1882. — Т. 1.
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ Иудаизм и евреи — Judaism and Jews. Дата обращения: 28 март 2019. Архивировано из оригинала 11 апрель 2008 года. 2008 йыл 11 апрель архивланған.
- ↑ Hastings J. A Dictionary of Christ and the Gospels: Vol. I. — The Minerva Group, Inc., 2004. — P. 52.
- ↑ Glassé C. The New Encyclopedia of Islam. — Stacey International, 2003. — P. 48.
- ↑ Башҡорт теленең һүҙлеге. 2 томлыҡ. — Мәскәү, 1993. — 1-се том, 861 бит; 60-сы бит
- ↑ Т. Х. Кусимова, С.Ә. Биҡолова. Башҡорт исемдәре. -Өфө:Китап, 2010. — 232 бит
- ↑ Словарь топонимов Республики Башкортостан — Уфа: Китап, 2002. . — 256 б. — ISBN 5-295-03192-6.
- ↑ Благова, Цейтлин, Геродес, др., 1994, с. 496
- ↑ Шипановская Л.М. Заговорные тексты как памятники «вещного, чародейного слова» (рус.) // Слово : фольклорно-диалектологический альманах / ред. Н. Г. Архипова, Е. А. Оглезнева ; отв. за вып. Н. А. Сосина. — Изд-во Амур. гос. ун-та, 2005. — В. 3. — С. 65—74.
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Благова Э., Цейтлин Р. М., Геродес С. и др. Правь // Старославянский словарь (по рукописям X-XI веков): Около 10 000 слов / под ред. Р. М. Цейтлина, Р. Вечерки и Э. Благовой; Славянский ин-т АН Чешской республики; Институт славяноведения и балканистики РАН. — М.: Рус. яз., 1994. — С. 496. — 842 с.
- Петровский А. В. Аминь // Православная богословская энциклопедия. — СПб.: Издание Петроград. Прил к дух. журн. «Странник», 1900. — Т. 1.