Алки Зеи

Алки Зеи
	Алки Зеи
	грек. Άλκη Ζέη
Зат	ҡатын-ҡыҙ
Гражданлыҡ	Греция
Тыуған көнө	15 декабрь 1923
Тыуған урыны	Афина, Греция
Вафат булған көнө	27 февраль 2020 (96 йәш)
Вафат булған урыны	Афина, Греция
Хәләл ефете	Георгос Севастикоглу[d]
Яҙма әҫәрҙәр теле	Грек теле
Һөнәр төрө	яҙыусы, балалар яҙыусыһы, актёр
Эшмәкәрлек төрө	әҙәбиәт һәм Балалар әҙәбиәте
Уҡыу йорто	Афинский университет[d]; Афинская консерватория[d]; С. А. Герасимов исемендәге Бөтә Рәсәй дәүләт кинематография институты
Ойошма ағзаһы	Союз греческих писателей[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Премия Афинской академии[d] (2010)
Рәсми сайт	alkizei.com

Алки Зеи (греч. Άλκη Ζέη; 15 декабрь 1923 йыл, Афина — 27 февраль 2020 йыл^[6]) — Греция яҙыусыһы һәм драматургы, балалар һәм өлкәндәр өсөн хикәйәләр һәм повестар авторы. Францияның Сәнғәт һәм әҙәбиәт ордены командоры.

Биографияһы

Алки Зеиның тулы исеме — Ангелики (Αγγελική). Уның атаһы Зинон Зеис (Ζήνων Ζέης) — банк хеҙмәткәре. Ул Критта үҫә, әммә шәжәрәһе Андрос утрауҙары менән бәйле, шул уҡ ваҡытта уның әсәһе Элли Самос утрауынан, әммә үҙенең балалыҡ йылдарын Смирнала үткәрә. Алки Зеи әсәһе, Афинаның төньяғында Парнис тауында урынлашҡан шифаханала туберкулёздан дауаланыу сәбәпле, үҙенең бала сағын өлкән апаһы менән Самоста үткәрә. 1937 йылда ғаиләһе менән Афинаға ҡайтҡас, Алки Ионио-Схоли (Ион мәктәбе, Ιόνιο Σχολή) шәхси мәктәбендә уҡый башлай, һәм унда үҙенең дуҫы Георгия Сариваксевани Каракоста, һуңыраҡ яҙыусы Жорж Сари булып танылған ҡыҙ менән таныша. Урта мәктәптең өс өлкән класын Алки Зеи Схоли-Аидонопулу (Σχολή Αηδονοπούλου) шәхси мәктәбендә тамамлай. Алки Зеиға әҙәбиәт өлкәһендә тәүге аҙымдарын яһарға яҙыусы Диди Сотириу (Διδώ Σωτηρίου) — бабаһы Платон Сотириуҙың (Πλάτων Σωτηρίου) ҡатыны ярҙам итә. Схоли-Аидонопулуҙың уҡыусыһы булараҡ, Алки Элени Теохари-Пераки (Ελένη Θεοχάρη-Περάκη) етәкселегендәге театр студияһы ҡурсаҡ труппаһы эшмәкәрлегендә ҡатнаша. Шул ваҡытта ул Ҡурсаҡ театры өсөн пьесалар яҙа башлай. Шул ваҡытта барлыҡҡа килгән персонаждарҙың береһе, — «Һөрһөгән» (грек. «ο Κλούβιος»), һуңынан Афина ҡурсаҡ театрының төп геройы «Барби-Митусис» (грек. «Μπάρμπα Μυτούσης») булып китә.

Афина университетының философия факультетын һәм Афина консерваторияһының драма факультетын тамамлай. Театр яҙыусыһы һәм режиссёры Георгиос Севастикоглуға кейәүгә сыға. Ире, Грек ҡаршылығы, ә һуңынан Грециялағы 1946—1949 йылдарҙағы граждандар һуғышы ҡатнашыусыһы, 1949 йылда Демократик армия частары менән илдән китә һәм Советтар Союзында сәйәси һыйыныу таба. Алки Зеи ла, ире менән бергә булыу теләге менән, шулай уҡ илдән китә. Башта күпмелер ваҡыт Италияла йәшәй һәм Эдуардо де Филиппола уҡый. Тормошоноң был осоро тураһында ул һуңынан Мәскәүҙә үҙе «Минең уҡытыусым Эдуардо де Филиппо» тигән очергында яҙа. 1954 йылда Франция аша СССР-ға китә. Ташкентта ҡыҫҡа ваҡыт йәшәгәндән һуң, Зея ире менән бергә Мәскәүгә күсә, С. А. Герасимов исемендәге Бөтә Рәсәй дәүләт кинематография университетының режиссёр факультетын тамамлай.

1964 йылда ғаиләһе менән Грецияға ҡайта.

Һуңыраҡ яҙыуын дауам итә, «Йәштәр тауышы» журналында бер нисә хикәйәһен баҫтыра. Ошо редакцияла Мариос Плоритис, Тасос Лигнадис, Костис Скалиорас эшләгән.

Грек әҙәбиәтендә 1963 йылда, илгә яңынан ҡайтҡанға тиклем, Быяла артындағы Леопард романы менән беренсе тапҡыр күренә, тәүге тапҡыр бәлиғ булмағандарҙы сәйәси проблематикаға бағышлағанлыҡтан, был грек әҙәбиәтендә бер этап булып тора. Был генерал Иоаннис Метаксас диктатураһы ваҡиғаларын тасуирлаусы тарихи роман.

1967 йылда хәрби диктатура урынлаштырылыу, Парижда йәшәп ҡалып, яңынан илдән сығып китә.

1971 йылда Зеи Петростың ҙур ял итеп йөрөүе прогулка (грек. Μεγάλος Περίπατος του Πέτρου) китабын яҙа, һәм был юлы ваҡиғалар оккупация һәм азатлыҡ йылдарында бара^[7].

Уның тарихи романдарында иң мөһиме тарихи ваҡиғаларҙы ябай һүрәтләүҙә түгел, әммә уның геройҙарының автобиографик элементтарын тасуирлауҙа.

Петростың ҙур ял итеп йөрөүе китабы пьеса булараҡ бер нисә телгә тәржемә ителә һәм Петрос һуғышы исеме менән баҫыла.

Уның «Быяла артындағы леопард» китабы шулай уҡ француз мәктәптәре программаһында була.

«Аждаһа тояҡтары тауышы» романындағы ваҡиғалар тарихи революцияға тиклемге Рәсәйҙә бара, әммә унда Грециялағы Метаксас диктатураһы ваҡиғаларына, шулай уҡ 1973 йылғы Афина Политехник институтында тоҡанған ихтилалға һылтанма бар. Был романда яҙыусы азатлыҡ, демократия, ҡаршылыҡҡа ҡағылған ҡайһы бер билдәле тарихи хәлдәрҙең ситуация һәм идеяларҙың универсаллеген күрһәтә. Ул быны, сиктәрҙе, ваҡытты һәм урынды юҡҡа сығарыу юлы менән, теләһә ниндәй тарихи-мәҙәни мөхиттә лә текст аңлайышлы булырлыҡ итеп яҙа. Уның башҡа тарихи романдарында ла шул уҡ хәл («Быяла артындағы леопард» һәм «Петростың ҙур ял итеп йөрөүе прогулка»). Бөтә өс китабы ла Mildred Batchelder Prize (l970, l974, 1980) премияһына лайыҡ була, һәм улар АҠШ-та (Ассоциация библиотечного обслуживания детей Балаларҙы китапханалар хеҙмәтләндереүе Ассоциацияһы) ALSC -ы тарафынан инглиз теленә тәржемә ителгән иң яҡшы сит ил китаптары булараҡ тапшырыла.

Мәктәп йылдарынан таныш булған яҙыусы Жорж Сари менән бергә, Зеи балалар һәм үҫмерҙәр романдарына автобиографик стиль ҡарашынан да, жанрға сәйәси, ижтимағи һәм тарихи элементтары индереү яғынан да яңы принцип башында тора.

2010 йылда Алки Зеины Афина академияһы^[8] бүләкләй.

2015 йылдың сентябрендә француз Сәнғәт һәм әҙәбиәт ордены менән бүләкләнә (командор)^[9].

Әҫәрҙәре

Дядя Платон (грек. Ο θείος Πλάτων)
Возле рельсов (грек. Κοντά στις ράγες
«Ботинки и туфли» (грек. Αρβυλά κια καιγόβες
Одно апрельское воскресение (грек.Μια Κυριακή του Απρίλη)
Обувь Ганнибала (грек. Τα παπούτσια του Αννίβα)
Невеста Ахилеса (өлкәндәр өсөн)(греч.Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα (για ενηλίκους))
Фиолетовый зонтик (грек. Η μωβ ομπρέλα)
Алиса в стране мрамора (грек. Η Αλίκη στη χώρα των μαρμάρων)
Константина и её пауки (грек.Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της)
Лжец дедушка (грек. Ψεύτης Παππούς)
Леопард за стеклом (грек. Το καπλάνι της βιτρίνας)
Большая прогулка Петроса (грек. Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου)
Испанские туфли (грек. Σπανιόλικα Παπούτσια)
Кощачьи разговоры (грек.Γατοκουβέντες)
Двенадцатая бабушка и другое..(грек.Η δωδέκατη γιαγιά και άλλα..)
Молодой голос (грек.Νεανική Φωνή)
Другие времена, другие дети… (Жорж Сари менән берлектә яҙылған)(грек.Άλλοι καιροί , άλλα παιδιά…(Μαζί με την Ζωρζ Σαρή))

Иҫкәрмәләр

↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #122841972 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
↑ «Έφυγε» η σπουδαία συγγραφέας Άλκη Ζέη — 2020.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 http://www.alkizei.com/en/life
↑ ^5,0 ^5,1 Чешская национальная авторитетная база данных
↑ Η συγγραφέας Άλκη Ζέη πέθανε το βράδυ της Πέμπτης σε ηλικία 97 ετών Πηγή: www.lifo.gr
↑ Alki Zei nell’Enciclopedia Treccani
↑ Τιμητική διάκριση για την Aλκη Ζέη — 17/9/2012 4:51:42 μμ 2012 йыл 3 ноябрь архивланған.
↑ Άλκη Ζέη: Νέα τιμητική διάκριση, από το υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας | naftemporiki.gr 2020 йыл 21 март архивланған.

Һылтанмалар

Alki Zei at Bookboom: the e-place for juvenile Greek literature

[_201fe2790aa6bc0e-1] Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.

[_ea6fc67aa7c51413-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #122841972 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.

[_1641f0e968f67988-3] «Έφυγε» η σπουδαία συγγραφέας Άλκη Ζέη — 2020.

[_0af45d2861e0df63-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 ^4,3 http://www.alkizei.com/en/life

[_ce9191f78901c3ad-5] 5,0 ^5,1 Чешская национальная авторитетная база данных

[6] Η συγγραφέας Άλκη Ζέη πέθανε το βράδυ της Πέμπτης σε ηλικία 97 ετών Πηγή: www.lifo.gr

[7] Alki Zei nell’Enciclopedia Treccani

[8] Τιμητική διάκριση για την Aλκη Ζέη — 17/9/2012 4:51:42 μμ 2012 йыл 3 ноябрь архивланған.

[9] Άλκη Ζέη: Νέα τιμητική διάκριση, από το υπουργείο Πολιτισμού της Γαλλίας | naftemporiki.gr 2020 йыл 21 март архивланған.

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[7]

[8]

[9]