Әгертамаҡ

Әгертамаҡ (рус. Агиртамак) — Башҡортостандың Туймазы районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 581 кеше. Төмәнәк ауыл Советы составына инә. Почта индексы — 452756, ОКАТО коды — 80251870002.

Ауыл
Әгертамаҡ
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Туймазы районы
Координаталар	54°37′34″ с. ш. 53°45′50″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 251 870 002
ОКТМО коды	80 651 470 106
ГКГН номеры	0522493
Әгертамаҡ

Тарихы

Әгертамаҡ ауылы (Әгер йылғаһы тамағы) XVIII быуат башында барлыҡҡа килә. 1701 йылдың 25 июнендәге керҙәшлек килешеүе буйынса Ҡыр-йылан башҡорттары яһаҡлы татар Тойҡа Солтановты балалары менән үҙ ерҙәренә ҡабул итәләр. 1780 йылдың 1 майындағы керҙәшлек килешеү хатына ярашлы, йылына ихатанан 10 тин һалым түләү шарты менән типтәрҙәр Ишбирҙе Яҡупов һәм Тимер Мәмәтов индерелә.

1809 йылдың 21 ғинуарында башҡорттар «58 типтарҙе, 29 йән яһаҡлы татарҙы был ауылда йәшәргә ҡалдырырға» тип йөкләмә алалар.

Ауылда 1895 йылда 933 кеше, 1917 йылда 1240 кеше, 1920 йылда 1005 кеше йәшәгән. 1870 йылда ауылда мәсет һәм уның янында «училище» булған. Өс ғаиләнең 3 тирмәне булған. 1906 йылда мөгәзәй теркәлгән. Ауыл биләмәһендә Бүрәнә мәҙәниәте ҡәберлеге табылған.

Хәҙерге осор

Ауылда урта мәктәп, фельдшер‑акушерлыҡ пункты, мәсет бар. Башҡорттар, татарҙар йәшәй (2002).

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август	864
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	789
1959 йыл 15 ғинуар	506
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	332
2002 йыл 9 октябрь	504
2010 йыл 14 октябрь	610

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек башҡорттар (71 %) йәшәй.

Географик урыны

Алыҫлығы:

• Район үҙәгенә тиклем (Туймазы): 5 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Төмәнәк): 6 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Туймазы): 5 км/

Урамдары

Урам исеме:

• Йылға аръяғы урамы (рус. улица Заречная)
• Комаров урамы (рус. улица Комарова)
• Май урамы (рус. улица Майская)
• Тыныслыҡ урамы (рус. улица Мирная)
• Тыныслыҡ тыҡрығы (рус. переулок Мирный)
• Баҫыу урамы (рус. улица Полевая)
• Баҫыу тыҡрығы (рус. переулок Полевой)
• Ҡояшлы урамы (рус. улица Солнечная)
• Тыныс урам (рус. улица Тихая)
• Урал урамы (рус. улица Уральская)
• Юбилей урамы (рус. улица Юбилейная)

Билдәле шәхестәре

• Сәмиғуллин Әнүәр Сәмиғулла улы [20.4.1918, Өфө губернаһы Бәләбәй өйәҙе Әгертамаҡ ауылы, хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Туймазы районы, — 19.8.2006, Өфө], иҡтисадсы. Иҡтисад фәндәре кандидаты (1961). БАССР‑ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре (1978). Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.

Һылтанмалар

• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Совет муниципальных образований Республики Башкортостан.
• Агиртамак на портале «Генеалогия и Архивы»
• Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 263. — ISBN 978-5-295-04683-4.
• «Налог Белешмәһе» системаһында Әгертамаҡ ауылы
• Әгертамаҡ // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.