Эспоо, йәки Эспо[11][12] (фин. Espoo [ˈespoː], швед. Esbo [ˈɛsbo] Эсбю[12]) —Финляндиялағы ҡала һәм муниципалитет, ҙурлығы буйынса илдең икенсе ҡалаһы (2017 йылдың 31 майына ҡарата 276 087 кеше[13]. Эспоо майҙаны 528,03 км² тәшкил итә, шуларҙың 312,29 км² — ҡоро ерҙәр, 17,94 км² эсәр һыуға тура килә, ә ҡалған 197,80 км²— диңгеҙ. Ҡала илдең көньяғында, Балтик диңгеҙенең Фин ҡултығы ярҙарында, Хельсинкинан көнбайыштараҡ, Уусимаа районында урынлашҡан. Үҙ эсенә Хельсинки, Ванта һәм Кауниайненды алған баш ҡала төбәгенә инә.

Эспоо
фин. Espoo
швед. Esbo
Герб
Нигеҙләү датаһы 1458
Рәсем
Рәсми атамаһы Espoo һәм Esbo
Рәсми тел Фин теле[1] һәм швед теле[1]
Донъя ҡитғаһы Европа
Дәүләт  Финляндия[2]
Административ-территориаль берәмек Уусимаа[d]
Сәғәт бүлкәте UTC+2:00[d] һәм UTC+3:00[d]
Статистическая область Хельсинки[d][3]
Ассоциацияләшкән сайлау округы Uusimaa[d]
Хөкүмәт башлығы Jukka Mäkelä[d][4]
Закондар сығарыу органы Espoo City Council[d]
Халыҡ һаны 297 132 кеше (31 декабрь 2021)[5]
Административ рәүештә бүленә Pohjois-Espoo[d], Vanha-Espoo[d], Suur-Tapiola[d], Suur-Matinkylä[d], Suur-Leppävaara[d], Suur-Kauklahti[d] һәм Suur-Espoonlahti[d]
Диңгеҙ кимәленән бейеклек 27 метр
Туғандаш ҡала Шанхай[6], Эстергом[d][6], Ирвинг[d], Кёге[d], Скагафьордюр[d][6], Конгсберг[d], Кристианстад[d][6], Нымме[d] һәм Мумбай[7]
Милке Tapiola Sports Park[d]
Сиктәш Киркконумми[d][8], Вихти[d][8], Нурмиярви[d][8], Вантаа[d][8], Хельсинки[8] һәм Кауниайнен[d][8]
Майҙан 330,25 км² (1 ғинуар 2023)[9],
312,35 км² (1 ғинуар 2023)[9]
Почта индексы 02100–02980[10]
Рәсми сайт espoo.fi
espoo.fi/sv
espoo.fi/en
Урынлашыу картаһы
Карта
 Эспоо Викимилектә

Эспоо рәсми рәүештә ике телле ҡала тип һанала. Күпселек 83,6 % халҡы туған теле кеүек фин телендә һөйләшә, шул уҡ ваҡытта аҙсылыҡ 8,3 %, швед телендә һөйләшә. Эспооның 8 % халҡы өсөн фин һәм швед телдәре туған тел түгел.

2012 йылға ҡарата Эспоо Финляндияның дотациялы муниципалитеты була, эшмәкәрлеген үҙ-үҙен финанслау иҫәбенә тормошҡа ашыра[14]. 2012 йылда муниципаль һайлауҙар һөҙөмтәһе буйынса Эспоо ҡала советына ҡатын-ҡыҙҙарҙың өлөшө ҙур була (53 %)[15]. 20132015 йылдарҙа ҡала советы рәйесе булып Ысын финдар партияһы лидеры Сойни Тимор тора.

Тарихы үҙгәртергә

Халҡы үҙгәртергә

Йыл Халыҡ
1901 888 5
1910 891 7
1920 817 8
1930 370 11
1940 378 13
1950 874 22
1960 53 042
1970 655 92
Йыл Халыҡ
1980 835 133
1985 153 019
1990 833 169
1995 186 507
2000 667 209
2005 227 472
2006 231 704
2007 236 301
2017 258 683

Транспорты үҙгәртергә

2017 йылдың 18 ноябрендә ҡалаға Хельсинки метрополитенының көнбайыш линияһы килә.

Спорты үҙгәртергә

Ҡалала Хонк футбол клубы бар, ул футбол буйынса Финляндия чемпионатының юғары лигаһында — Вейккауслига сығыш яһай, шулай уҡ фин СМ-Лигаһында сығыш яһаусы Эспо-Блюз хоккей клубы бар.

1999 йылдың 8 мартынан алып 14 мартына тиклем Арена Барон боҙонда ҡатын-ҡыҙҙар араһында шайба менән хоккей буйынса донъяның 5-се чемпионатының матчтары, шулай уҡ 3-сө урын өсөн матч үтә, унда хужалар командаһы Швецияның йыйылма командаһын 8:2 иҫәбе менән еңә һәм ҡатын-ҡыҙҙар араһында донъя чемпионтаттарының биш тапҡыр бронза призеры була.

Мәҙәниәте һәм сәнғәте үҙгәртергә

Эспоола 1985 йылдан «Йәштәр театры» (швед. Unga Teatern) — Финляндияла балалар һәм үҫмерҙәр өсөн иң боронғо театр урынлашҡан[16].

Эспоо — билдәле Bodom of Children мелодик дэт-метал төркөмөнөң һәм уның ҡатнашыусыларының тыуған иле. Эспоола Бодом күле ята, уның ярҙарындағы фәжиғәле ваҡиға төркөмгә исем биргән. Эспо шулай уҡ RTPN электр-индастриалы коллективының тыуған иле.

Иҫтәлекле урындары үҙгәртергә

  • Мормондарҙың ғибәҙәтханаһы
  • Fortum компанияһының штаб-фатиры
  • Хельсинкилағы Аалто университеты
  • «Серена» аквапаркы
  • Microsoft Mobile компанияһының штаб-фатиры
  • Видеоуйындар эшләүсе Remedy Entertainment штаб-фатиры

Галереяһы үҙгәртергә

Туғандаш ҡалалар үҙгәртергә

Шәхестәре үҙгәртергә

  • Лаура Лепистё — фин фигурисы, Европа чемпионатында ил тарихында тәүгә яңғыҙ разрядта алтын миҙалға лайыҡ була.
  • Петри Линдроос — Ensiferumфолк-метал төркөмөнөң йырсыһы, Norther төркөмөнөң ex-вокалсыһы
  • Кими Райкконен — Формула-1 билдәле уҙышсыһы.
  • Хямяляйнен Хелви — фин яҙыусыһы.
  • Сама Ярви — яҙыусы, Remedy Entertainment сценарисы

Ҡыҙыҡлы факттар үҙгәртергә

  • 20072012 йылдарҙағы осорҙа ҡала велосипедсылар өсөн иң хәүефһеҙ булып һанала (халыҡ һанына ҡарата һуңғы бәхетһеҙ осраҡ — йылына мең кешегә 0,085)[17].

Шулай уҡ ҡарағыҙ үҙгәртергә

  • Эспоо Блюз
  • Конвенция об оценке воздействия на окружающую среду в трансграничном контексте, также именуемая «Конвенция Эспо»

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. 1,0 1,1 http://www.stat.fi/meta/luokitukset/kunta/001-2012/luokitusavain_ks.html
  2. https://www.acer-remit.eu/portal/export-public-eu-register (ингл.)ACER.
  3. Kuntien ja seutukuntien vuoden 2024 välinen luokitusavainСтатистический центр.
  4. http://www.espoo.fi/en-US/City_of_Espoo/Organization/Mayor
  5. https://statfin.stat.fi/PxWeb/pxweb/fi/StatFin/StatFin__vaerak/statfin_vaerak_pxt_11ra.px/table/tableViewLayout1/ — ISSN 1797-5379; 1797-5387; 1797-5395
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 Verkostot ja ystävyyskaupungitЭспоо.
  7. Sister cities of Mumbai
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 https://www.stat.fi/org/avoindata/paikkatietoaineistot/kuntapohjaiset_tilastointialueet.html
  9. 9,0 9,1 Suomen pinta-ala kunnitain 1.1.2023 (фин.)MML.
  10. http://www.geopostcodes.com/Espoo
  11. Географический энциклопедический словарь: географические названия / Под ред. А. Ф. Трёшникова. — 2-е изд., доп.. — М.: Советская энциклопедия, 1989. — 592 с. — 210 000 экз. — ISBN 5-85270-057-6.
  12. 12,0 12,1
  13. KUNTIEN ASUKASLUVUT SUURUUSJÄRJESTYKSESSÄ. Tilastokeskus (29 октябрь 2014). Дата обращения: 27 август 2017.(недоступная ссылка)
  14. Больше 100 муниципалитетов живут за счет госдотаций // Сайт телерадиокомпании Yleisradio Oy. Служба новостей Yle. — 9 август 2012. (Тикшерелеү көнө: 9 август 2012)
  15. Горсовет города Эспоо оказался «самым женским», самый «мужской» совет - в Утсйоки // Сайт телерадиокомпании Yleisradio Oy. Служба новостей Yle. — 29 октябрь 2012. (Тикшерелеү көнө: 29 октябрь 2012)
  16. Unga teatern — teatteria lapsille ja nuorille (фин.). Unga Teatern. Дата обращения: 27 ғинуар 2018. Архивировано 27 ғинуар 2018 года. 2018 йыл 27 ғинуар архивланған.
  17. Сейняйоки – самый опасный город для велосипедистов // Сайт телерадиокомпании Yleisradio Oy. Служба новостей Yle. — 17 июнь 2013. (Тикшерелеү көнө: 19 июнь 2013)

Һылтанмалар үҙгәртергә