Шривиджая

Шривиджая (Шривиджайя, Сривиджайя) (ҡыт. 三佛齐, 室利佛逝 200—1400) — үҙәге Суматра утрауында урынлашҡан боронғо Малайзия батшалығы, Малай архипелагы утрауҙарына һәм Көньяҡ-көнсығыш Азия ярҙарына ла йәйелгән була. Төрлө сығанаҡтарҙа күрһәтелгәнсә, беҙҙең эраның 200 һәм 500 йылдары араһында барлыҡҡа килә. Санскритан тәржемә иткәндә атамаһы таң ҡалырлыҡ еңеү тигән мәғәнәне бирә.

Шривиджая
санскр. श्रीविजय яв. ꦯꦿꦷꦮꦶꦗꦪ Sriwijaya ҡыт. 三佛齐, 室利佛逝
Нигеҙләү датаһы	650
Дәүләт	Индонезия
Административ үҙәк	Палембанг[d]
Урын	Южная Суматра[d] һәм Палембанг[d]
Идара итеү формаһы	монархия
Алмаштырылған	Kingdom of Palembang[d] һәм Королевство Сингапура[d]
Ҡулланылған тел	Санскрит
Ғәмәлдән сыҡҡан дата	1377
Рәсми дине	Махаяна[d], Ваджраяна[d] һәм Индуизм
Шривиджая Викимилектә

Борободур ҡорам комплексы, IX быуат

Шривиджая стилендәге будда ҡорамы (пагода), Чайя, Таиланд

Шривиджаяла ваджраяна буддизмы сәскә атҡан, мәҙәниәт һәм сауҙа ныҡ үҫешкән, ә будда университеттары абруйлы һәм киң танылған була.

Үҙенең иң юғары үҫеше осоронда Шривиджая Суматра утрауы, Ява утрауының көнбайыш өлөшө, Калимантан утрауының бер өлөшө, Малакка ярымутрауы һәм хәҙерге Таиландтың бер өлөшө менән хакимлыҡ итә.

Тарихи мәғлүмәттәр

Хәҙерге заман көнбайыш тарих фәне өсөн Шривиджая бары тик 1918 йылда ғына, Францияның тарихсы ғалимдары санскритта яҙылған «Шри Виджая» исемен исламдағы «Срибуза» һәм ҡытай телендәге «Сань-фо-ци» атамалары менән сағыштырып ҡарағандан һуң ғына асыла.

Суматра утрауындағы Палембанг дәүләттең баш ҡалаһы була, һәм уның боронғо дәүнрҙә урынлашыуы хәҙерге ҡала урыны менән тап килеүе бик тә ихтимал. Индуизмдағы аҡыллыҡ һәм именлек аллаһы Ганешаның ҙур статуяһының нәҡ ошонда табылыуы быға турана-тура ишара тип әйтергә тулы нигеҙ бар. Төрлө ҡоролма һәм объекттарҙың урынлашыуҙары буйынса ла төрлө фараздар килтерелә, мәҫәлән, Шри Виджая изге тауы хәҙерге Букит Сегунтанг тауы менән тап килә. Сығыштары менән шулай уҡ фаразланыуынса Ява утрауынан булған Шайлендрҙар династияһы дәүләт менән хакимлек иткән.

Шривиджаяға 500 йылға тиклем нигеҙ һалына, фараз буйынса ул Кантоли (Kan-t’o-li) дәүләте урынында барлыҡҡа килә. Ҡытай сығанаҡтарында йөҙ йылдан һуң Суматра утрауындағы ике батшалыҡ телгә алына — Джамби һәм Палембанг. Шул уҡ ваҡытта Джамби тигәне, етерлек дәрәжәлә көслө һәм ҡеүәтле булып, Ҡытай менән ныҡлы бәйләнеш урынлаштырып, тотороҡло мөнәсәбәттәр тотоп көн итә. Изге урындарға сәфәр ҡылыусы будда дине вәкиле И Цзин яҙып ҡалдырыуынса, 686 йылда Джамби Шривиджая тарафынан баҫып алына.

Сауҙа юлдарындағы уңайлы гаванда урынлашыуы Палембанг батшалығының сәскә атыуына булышлыҡ итә: бында төрлө туҡымалар, ҡиммәтле таштар, фил һөйәге, көмөш, камфара, ағастың затлы төрҙәре, татлы тәмләткестәр, төтәҫтәр, хатта филдәр менән һатыу итеү әүҙем һәм юғары кимәлдә ойошҡан рәүештә була. Сауҙа караптары Малакка һәм Зонд боғаҙҙары аша йөрөгән, улар Һиндостан, Ҡытай һәм Ғәрәбстан ярымутрауы тауарҙары менән алышҡан. Малакка боғаҙын шулай уҡ «диңгеҙ ебәк юлы» тип тә атағандар.

Һылтанмалар

• ЧЖАО ЖУГУА. ОПИСАНИЕ ВСЕГО ИНОЗЕМНОГО. (СООБЩЕНИЕ О ГОСУДАРСТВЕ ШРИВИДЖАЯ) «Чжу фань чжи» (пер. М. Ю. Ульянова)
• Handelsreiche in Indonesien, u.a. Srivijaya
• Ursprünge Sri Vijayas
• Eine hübsch bebilderte englischsprachige Seite
• Eine Zeitleiste zu Indonesien
• Э. Шефер «Золотые персики Самарканда», Москва, «Наука», 1981.
• Палембанг