Фрэнк Гери

	Фрэнк Гери
	ингл. Frank Gehry
Төп мәғлүмәт
Тыуған көнө	28 февраль 1929[…] (95 йәш)
Хеҙмәттәре һәм ҡаҙаныштары
Белем алған	Университет Южной Калифорнии[d]; Гарвард университеты; USC School of Architecture[d]; Гарвардская высшая школа дизайна[d]; Bloor Collegiate Institute[d]; Harbord Collegiate Institute[d]
-
	Фрэнк Гери Викимилектә
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Фрэнк Оуэн Гери (ингл. Frank Owen Gehry, ысын исеме Оуэн Эфраим Гольдберг, ингл. Ephraim Owen Goldberg; 28 февраль 1929 йыл, Торонто) — Хәҙерге замандың иң ҙур архитекторҙарының береһе, архитектура деконструктивизмына нигеҙ һалыусы. 1989 йылда Притцкер премияһы лауреаты.

Биографияһы үҙгәртергә

Фрэнк Гери Польшанан иммигранттар ғаиләһендә тыуған. Уның олатаһы төҙөлөш материалдары менән сауҙа иткән, ә атаһы сауҙа һәм уйын автоматтары магазины тотҡан. Йәш Эфраим (Фрэнк) антисемитизм тупрағында туҡмала, һәм был психологик йәрәхәт фамилияһын үҙгәртергә һәм ғаиләһе менән Америкаға күсергә сәбәпсе була. 17 йәшенән Гери Лос-Анджелеста йәшәй. Тәүҙә Көньяҡ Калифорния университетында (бакалавр, 1954), һуңынан Гарвард университетында (магистр, 1957) уҡыған. Америка ҡушма Штаттарында В. Грюн, Перейра һәм Лакмандың проект фирмаларында, Францияла архитектор А. Ремондела эшләй. 1962 йылда Америка ҡушма штаттарына кире ҡайта һәм Лос-Анджелеста үҙенең башҡа архитектор менән бюроһын аса, ә 1967 йылда ул Frank O. Gehry and Associates тип үҙгәртелә^[4]^[5]. 2014 йылда компания донъяның алдынғы архитектура фирмаларының береһе була, унда 200-ҙән ашыу архитектор эшләй

1950—1960 йылдарҙа Фрэнк Гери Фрэнк Ллойд Райт йоғонтоһонда була; архитектор постмодернизм темаһына 1978 йылда мөрәжәғәт итә.

Архитектура үҙгәртергә

Билбаола Гуггенхайм музейы

Гериға деконструктивизмдың иң билдәле архитектура өлгөләре ҡарай — Миннеаполиста Фредерик Вейсман музейы (1993), Прагала «бейеүсе йорт» (1995), Бильбаола титан ҡалайҙар менән ябылған Гуггенхейм музейы (1997), Лос-Анджелеста Уолт Дисней исемендәге концерт залы (2003). Гериҙың Сиэтлдағы Музыка музейының (2000) Пол Аллендың заказы буйынса проекты бер аҙ йылы ҡабул ителә)^[6]^[7]^[8]:

Америка истеблишментының консерватив даирәләрендә пластик, киңлек аша ялҡын кеүек килеп сыҡҡан архитектурала музыкаллекте тоймайҙар. Сағылыштар полифонияһының тәрән аҡылын ярһытыусы, эстән һәм тыштан (интерьерҙарҙа) формаларҙың өйөрмәле ынтылышы, бәлки Скрябиндың симфоник «Экстаз поэмаһы» менән генә сағыштырмалылыр]^[9].

2007 йылда Массачусет технологик университеты Гериҙы 315 миллион долларлыҡ корпустың сифатһыҙ проектында ғәйепләп, уға ҡаршы дәғүә менән мөрәжәғәт итә. Университет вәкилдәре һүҙҙәренсә, өс йыл эсендә бинала һыу аға башлаған, ә «ҡыйыҡтан һәм тәҙрә пәрҙәләренән төшкән ҙур боҙ киҫәктәре институт хеҙмәткәрҙәренең ғүмеренә туранан-тура хәүеф тыуҙырыуҙан тыш, йыш ҡына запас сығыу юлдарын бикләгән»^[10].

Гериҙың үҙенең әйтеүенсә, уның ижадында, архитектураны художестволы аңлауҙа, балыҡтың һыҙаты һәм хәрәкәтсәнлеге лейтмотивы бар (уның һүҙҙәренсә, «гэфилтэ фиш» өләсәйҙең традицион йәһүд аш-һыуына ишара). Был лейтмотивты Гериҙың башҡа һуңғы ҡаралтыларында күҙәтергә мөмкин: Бильбаолағы Гуггенхайм музейы (1991-97), Уокер музейы (Миннеаполис), Барселоналағы Олимпия ауылында 35 метрлыҡ «йөҙөп йөрөгән балыҡ» (1992) һәм башҡалар. Уның һуңғы эштәре араһында — Нью-Йоркта яңы Гуггенхайм музейы (2000), Иерусалимда Толерантлыҡ музейы (2002), Дандиҙа онкология үҙәге (Бөйөк Британия, 2003) проекттары. Гери Израилдең баш ҡалаһы Иерусалимға бер нисә тапҡыр килә, илдең мәҙәни тормошонда ҡатнаша.

Ләкин ысынында уның күп кенә проекттары, моғайын, ул деконструктивизм тип атаған проекттарҙың иллюстрацияһы булып тора.(Йәғни тышҡы һәм эске ҡатламдарҙың «тарҡалыуы», деструкцияһы һәм деформацияһы буйынса формаль тәжрибәләр). Геройҙар эстетик яҡтан үҙенсәлекле объекттар төҙөй, архитектураның һүрәттәренең буш бөтөнлөгөн деконструкциялай, әммә ул Европа архитектураһы тарихын яңынан ҡарап сығырға, уның төп принциптарын деконструкциялауға тырышмай. Фрэнк Гери эштәре тулыһынса ирекле һәм геометрик скульптураға әүерелә һәм уның композициялары теләгенә генә ҡағыла, — һәм бында, коллегалары фекеренсә, билдәле бер хәүеф янай. Уның деконструктивизмы — асылы буйынса деструктивизм: тарҡала барған күләмдәр, ҡаты, сатнаған өҫтәр, һынған традицион архитектура элементтарын ҡулланыу.

Бүләктәре үҙгәртергә

1987: Америка әҙәбиәте һәм сәнғәте академияһы ағзаһы
1988: Милли дизайн академияһына һайлана
1989: Притцкер премияһы
1992: Император премияһы
1994: Дороти һәм Лилиан Гиш премияһы
1995: Америка ҡаҙаныштар академияһы бүләге "Алтын тәрилкә"^[11]
1998: Американың сәнғәт өлкәһендәге милли миҙалы^[12]
1998: Канада Король архитектура институтының алтын миҙалы
1999: AIA алтын миҙалы, Америка архитекторҙар институты
2000: Дизайн өлкәһендә Купер-Хьюти милли премияһы^[13]
2002: Канадың кавалер ордены^[14]
2004: дәүләт хеҙмәте өсөн Вудро Вильсон премияһы
2006: Калифорния Дан залының яңы ағзаһы
2007: Төҙөлөштөң милли музейынан төҙөлөшө технологияларында инновациялар өсөн Генри К.Тернер премияһы^[15]
2009: Бөйөк Карл ордены
2012: Сирек быуатлыҡ награда, Америка архитекторҙар институты
2014: Принцесса Астурийская премияһы
2014: Почетлы Легион милли ордены командоры Франция
2015: Дж.Пол Гетти фонды миҙалы
2016: Гарвард сәнғәт миҙалы
2016: Сәнғәт аша дипломатия өсөн Леонора һәм Вальтер Анненбергов премияһы, илселектәрҙә сәнғәт һәм һаҡлау фонды
2016: Президент Азатлыҡ миҙалы
2018: Нейтр миҙалы^[16]
2019: Яңы ағза, Канада Дан аллеяһы
2020: Сәнғәт өлкәһендә Паэз миҙалы^[17]

1974 йылда Фрэнк Америка архитекторҙар институты стипендиаттары коллегияһына һайлана, унда ул бик күп милли, төбәк һәм урындағы наградалар ала. Ул буласаҡ дизайн буйынса Советтың өлкән ғилми хеҙмәткәре булып тора һәм архитектура өлкәһендә Ага Хан премияһының етәксе комитетына инә.

Почётлы доктор дәрәжәләре үҙгәртергә

1987: Калифорния сәнғәт институты
1987: Ырыу-Айлендский дизайн мәктәбе
1989: Отис дизайн һәм сәнғәт көллиәте
1989: Яңы Шотландияның техник университеты
1993: Оксидентал көллиәте
1995: Виттер көллиәте^[18]
1996: Көньяҡ Калифорнияның архитектура институты
1998: Торонто университет
2000: Гарвард университеты
2000: Эдинбург университеты
2000: Көньяҡ Калифорния университеты
2000: Йель университеты
2002: Нью-Йорк ҡалаһы көллиәте
2004: Чикаго сәнғәт институты мәктәбе
2013: Көнбайыш резерв райондың Кейс университеты
2013: Принстон университеты
2014 Джульярд мәктәбе
2015: Сидней технология университеты
2017: Оксфорд университеты

Цитаталар үҙгәртергә

Кешеләрҙең ни өсөн архитектор яллағанын аңламайым, ә һуңынан уға нимә эшләргә кәрәклеген күрһәтәләр^[19].

Ҡыҙыҡлы факттар үҙгәртергә

Гери — хоккей көйәрмәне. 2004 йылда уның проекты буйынса ошо спорт төрө буйынса донъя чемпионаты еңеүсеһе кубогы әҙерләнә.
2005 йылда «Симпсондар» йәнһүрәтенең «Төрмә ҡомаҡтары» эпизоды эфирға сыҡты. Гери үҙен ошо йәнһүрәтте тауышлы итеү өсөн саҡырылған беренсе архитектор булараҡ таныта.

Галерея үҙгәртергә

David Cabin беренсе пректы һәм йыйыу, Калифорния, 1957
Вейсман художество музейы
Уолт Дисней исемендәге концерт залы
Ганноверҙа офис бинаһы
Прагала «Бейеүсе йорт»
Массачусет технология университеты корпусы
Яңы таможня (Дюссельдорф)
Сиэтлда музыка музейы
Нью-Йоркта штаб-фатир бинаһы
Бинокль формаһында бина, Венис, 1991
Луи Виттон фонды бинаһы ҡыйығының бер өлөшө, Булон урманы яғынан күренеш, Париж, 2016
New World Center, Майами-Бич, 2011
Спрус-стрит 8, Нью-Йорк, бейек йорт, 2011
Кливленд клиникаһының Лу Руво мейе һаулығы үҙәге, Лас-Вегас, 2010
Олимпия порты ҡаршыһында урынлашҡан балыҡ скульптураһы, Барселона, 1992
Уэзерхе менеджменты мәктәбед, Кливленд, 2002
Ричард Б. Фишерҙың сәнғәт үҙәге, Бард-колледж, Нью-Йорк, 2003
Йәйәүлеләр күпере, Миллениум-парк, Чикаго, 2004
MART музейы Херфорд, 2005
Marqués de Riscal ҡунаҡханаһы, Эльсьего, 2006
Онтарио художество галереяһы, Торонто, 2008
Афроамерика сәнғәте галереяһы, Билоксиҙа Ор-ОхКиф Художество музейы кампусы, 2010
Dr Chau Chak Wing Building бинаһы, Сидней, 2014
Biomuseo музейы, Панама, 2014

Шулай уҡ ҡарағыҙ үҙгәртергә

Ноллинг
Перекрытие-оболочка

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

↑ Internet Movie Database (ингл.) — 1990.
↑ Frank O. Gehry (нидерл.)
↑ Frank Gehry // SNAC (ингл.) — 2010.
↑ Локотко, 2012
↑ Karen Templer. Frank Gehry (ингл.). Salon (5 октябрь 1999). Дата обращения: 21 ноябрь 2021. Архивировано 2 апрель 2019 года.
↑ Raban, Jonathan. Deference to nature keeps Seattle from becoming world-class city], 'Seattle Times' (April 4, 2004). 24 ноябрь 2006 тикшерелгән. 2007 йыл 11 март архивланған.
↑ Barnett, Erica C. EMPty: The Experience Music Project is a flop on all fronts—financial, musical, and intellectual (билдәһеҙ). The Stranger (17 июнь 2004). Дата обращения: 24 ноябрь 2006. Архивировано 22 декабрь 2018 года.
↑ Cheek, Lawrence W.. On Architecture: Corrugated steel is a nice wrinkle, 'Seattle Post-Intelligencer' (September 26, 2006). 26 ноябрь 2006 тикшерелгән.
↑ Локотко, 2012, с. 132
↑ Статья «Американский институт заплатил $315 млн за здание, которое через 3 года покрылось плесенью» на newsru.com от 7 ноября 2007 года (билдәһеҙ). Дата обращения: 13 ноябрь 2007. Архивировано 10 ноябрь 2007 года.
↑ Frank O. Gehry (билдәһеҙ). Academy of Achievement. Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 5 сентябрь 2021 года.
↑ Lifetime Honors: National Medal of Arts (билдәһеҙ). web.archive.org (6 август 2011). Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 6 август 2011 года.
↑ National Design Awards (билдәһеҙ). web.archive.org (25 сентябрь 2010). Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 25 сентябрь 2010 года. 2010 йыл 25 сентябрь архивланған.
↑ Office of the Secretary to the Governor General. Mr. Frank Gehry (билдәһеҙ). The Governor General of Canada. Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 30 сентябрь 2021 года.
↑ Turner Construction Company (билдәһеҙ). web.archive.org (30 ноябрь 2010). Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 30 ноябрь 2010 года. 2010 йыл 30 ноябрь архивланған.
↑ 2018 NEUTRA AWARD FOR PROFESSIONAL EXCELLENCE: Frank Gehry, Gehry Partners, LLP (билдәһеҙ). www.cpp.edu. Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 30 сентябрь 2021 года.
↑ FRANK GEHRY is one of the two recipient of VAEA’s Paez Medal of Art 2020 (билдәһеҙ). VAEA. Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 27 октябрь 2021 года.
↑ Honorary Degrees | Whittier College (билдәһеҙ). www.whittier.edu. Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 10 сентябрь 2018 года.
↑ Laura Dushkes. The Architect says. Quotes, quips, and words of wisdom (билдәһеҙ). Дата обращения: 5 апрель 2014. Архивировано 7 апрель 2014 года.

Библиография үҙгәртергә

Локотко А. И. Архитектура: авангард, абсурд, фантастика. — Минск: Беларуская навука, 2012. — 206 с. — ISBN 978-985-08-1477-7.
Colomina Beatriz, Friedman Mildred, Mitchell William J., Ragheb J. Fiona, Cohen Jean-Louis. Frank Gehry, Architect. — New York: Guggenheim museum publ., 2001. — 390 p. — ISBN 0-8109-6929-7, 978-0-8109-6929-2.

Һылтанмалар үҙгәртергә

Гэри Фрэнк — Ҡыҫҡа йәһүд энциклопедияһынан (рус.)
Фрэнк Гери на TED
Фрэнк Гери в базе IMDb
Новости, статьи и комментарии о Фрэнке Гери в The Guardian
Новости, статьи и комментарии о Фрэнке Гери в The New York Times
Выставка ламп Фрэнка Гери "Формы рыб" (2010) в Еврейском музее (Нью-Йорк)
Истории домов: Дом Фрэнка Гери в Калифорнии
Аукцион для нового сайта Национального художественного музея Китая
Рисунки для издания Виолетта

[_3e7499ff45574da1-1] Internet Movie Database (ингл.) — 1990.

[_b2023ee174a67455-2] Frank O. Gehry (нидерл.)

[_d12b874516354a22-3] Frank Gehry // SNAC (ингл.) — 2010.

[Локотко—2012——-4] Локотко, 2012

[5] Karen Templer. Frank Gehry (ингл.). Salon (5 октябрь 1999). Дата обращения: 21 ноябрь 2021. Архивировано 2 апрель 2019 года.

[Raban-6] Raban, Jonathan. Deference to nature keeps Seattle from becoming world-class city], 'Seattle Times' (April 4, 2004). 24 ноябрь 2006 тикшерелгән. 2007 йыл 11 март архивланған.

[Barnett-7] Barnett, Erica C. EMPty: The Experience Music Project is a flop on all fronts—financial, musical, and intellectual (билдәһеҙ). The Stranger (17 июнь 2004). Дата обращения: 24 ноябрь 2006. Архивировано 22 декабрь 2018 года.

[cheek-8] Cheek, Lawrence W.. On Architecture: Corrugated steel is a nice wrinkle, 'Seattle Post-Intelligencer' (September 26, 2006). 26 ноябрь 2006 тикшерелгән.

[Локотко—2012——132-9] Локотко, 2012, с. 132

[10] Статья «Американский институт заплатил $315 млн за здание, которое через 3 года покрылось плесенью» на newsru.com от 7 ноября 2007 года (билдәһеҙ). Дата обращения: 13 ноябрь 2007. Архивировано 10 ноябрь 2007 года.

[11] Frank O. Gehry (билдәһеҙ). Academy of Achievement. Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 5 сентябрь 2021 года.

[12] Lifetime Honors: National Medal of Arts (билдәһеҙ). web.archive.org (6 август 2011). Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 6 август 2011 года.

[13] National Design Awards (билдәһеҙ). web.archive.org (25 сентябрь 2010). Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 25 сентябрь 2010 года. 2010 йыл 25 сентябрь архивланған.

[14] Office of the Secretary to the Governor General. Mr. Frank Gehry (билдәһеҙ). The Governor General of Canada. Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 30 сентябрь 2021 года.

[15] Turner Construction Company (билдәһеҙ). web.archive.org (30 ноябрь 2010). Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 30 ноябрь 2010 года. 2010 йыл 30 ноябрь архивланған.

[16] 2018 NEUTRA AWARD FOR PROFESSIONAL EXCELLENCE: Frank Gehry, Gehry Partners, LLP (билдәһеҙ). www.cpp.edu. Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 30 сентябрь 2021 года.

[17] FRANK GEHRY is one of the two recipient of VAEA’s Paez Medal of Art 2020 (билдәһеҙ). VAEA. Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 27 октябрь 2021 года.

[18] Honorary Degrees | Whittier College (билдәһеҙ). www.whittier.edu. Дата обращения: 30 сентябрь 2021. Архивировано 10 сентябрь 2018 года.

[19] Laura Dushkes. The Architect says. Quotes, quips, and words of wisdom (билдәһеҙ). Дата обращения: 5 апрель 2014. Архивировано 7 апрель 2014 года.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]