Һөйәрғолов Нурмөхәмәт Әлибай улы

Һөйәрғолов Нурмөхәмәт Әлибай улы
	Һөйәрғолов Нурмөхәмәт Әлибай улы
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	СССР; Рәсәй
Тыуған көнө	9 февраль 1937 (87 йәш)
Тыуған урыны	Ҡабыҡҡыуыш, Стәрлебаш районы, Башҡорт АССР-ы, РСФСР, СССР
Һөнәр төрө	лингвист
Уҡыу йорто	Башҡорт дәүләт аграр университеты
Ғилми дәрәжә	филология фәндәре кандидаты[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы

Һөйәрғолов Нурмөхәмәт Әлибай улы (9 февраль 1937 йыл) — СССР һәм Рәсәй ғалим-лингвисы, ғәрәп теле белгесе. Филология фәндәре кандидаты (2004). Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (1994)^[1], Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы (1997)^[2].

Биографияһы

Нурмөхәмәт Әлибай улы Һөйәрғолов (ғалим үҙе исем-шәрифен Сөйәрғолов Нурмөхәмәт Әлебай тип яҙған, мәҫәлән, «Ҡөрьән Кәрим» китабаның ижади төркөмө исемлегендә шулай яҙылған^[3]) 1937 йылдың 9 февралендә Башҡорт АССР-ының Стәрлебаш районы Ҡабыҡҡыуыш ауылында тыуған^[2].

1945 йылда Ҡабыҡҡыуыш башланғыс мәктәбенә уҡырға бара, 5-се һәм 6-сы кластарҙы Табылды ете йыллыҡ, ә 7-се класты — Ҡарағош мәктәбендә тамамлай (өлгөлө билдәләр менән).

1952 йылда Өфө ҡалаһындағы Башҡорт республика физик культураһы техникумына (БРТФК) уҡырға инә, 1955 йылда физкультура уҡытыусыһы һөнәре буйынса был махсус урта уҡыу йортон тамамлай һәм «Шахтер» ирекле спорт йәмғиәтенең Күмертау ҡала советына физкультура инструкторы итеп тәғәйенләнә.

Техникумда спорт уйындары (волейбол, баскетбол), саңғы, атыу һәм йөҙөү спорты менән шөғөлләнә.

Башҡортостандың йөҙөү буйынса чемпионы һәм рекордсыһы (1954), Куйбышев (1955), Туапсе (1956), Краснодар (1960) ҡалаларында уҙған Рәсәй беренселектәре һәм СССР Ҡораллы көстәре беренселеге (Ташкент, 1957) призеры.

1966 йылда Стәрлетамаҡ машиналар эшләү техникумының киске бүлеген «техник-электрик» һөнәре буйынса тамамлай.

1978 йылда (ситтән тороп) Башҡортостан ауыл хужалығы институтының механика факультетында «инженер-механик» һөнәре ала.

Педагогик хеҙмәт буйынса эш стажы — 28 йыл, инженер һөнәре буйынса — 29: өлкән инженер-электрик, баш энергетик, баш инженер, «Агропромэнерго» директоры^[2].

Шулай уҡ Стәрлебаш районы «Ленин юлы» һәм Стәрлетамаҡ районы «Коммунизм байрағы» гәзиттәрендә әҙәби хеҙмәткәр булып эшләй.

1956—1959 йылдарҙа Төркөстан хәрби округында (Туркво) һалдат хеҙмәтен үтә, хәрби һөнәре — топограф-геодезист, һәм шуға ярашлы альпинизм менән шөғөлләнә. Памир һәм Тянь-Шань тауҙарының түбәләренә менә.

Совет Армияһында хеҙмәтен үтәгәндә Афғанстан менән бәйле (1959) бер нисә махсус задание башҡара. Өлгөлө хеҙмәте өсөн күп тапҡыр хәрби часть командованиеһы тарафынан бүләкләнә, КПСС ағзалығына кандидат итеп ҡабул ителә.

1973-74 йылдарҙа — Сәмәркәнд Юғары танк командалыҡ училищеһы (СВТКУ) бүлеге начальнигы.

Ғәрәп теле менән 5 йәшенән атаһы етәкселегендә шөғөлләнә башлай. 10 йәшендә оригиналда Ҡөрьәнде 7 тапҡыр уҡып сыға. Дамаскиҙа (Сүрия) Ислам университетында белем ала — уҡыу, имтихандар, имам һәм ғәрәп теле уҡытыусыһы сертификаты (1993). Иордан университетында (Амман, 1995) стажировка үтә. 1992 йылдын 2006 йылға тиклем Ишембай ҡалаһындағы Зәки Вәлиди исемендәге 2-се Башҡорт республика гимназия-интернатында ғәрәп телен уҡыта.

Башҡортостан Республикаһының Салауат Юлаев исемендәге дәүләт премияһы лауреаты (тәржемә һәм Ҡөрьәнде башҡорт телендә нәшер итеү өсөн (Мәскәү, 1994), Башҡортостан Республикаһының мәғариф отличнигы (1997), филология фәндәре кандидаты (2004) — Ҡөрьәнде филология яҡтан тикшергәне өсөн. Күп баҫмалар авторы, шул иҫәптән: «Ғәрәп теленән дәреслек», «Ғәрәп теленең грамматикаһы», «Ҡөрьәнде нисек уҡырға», «Сәғүд көндәлеге», «Ике изгелек ерендә», «Европала Ҡөрьәнде өйрәнеү һәм Ҡөрьәндең башҡортса тәржемәһе» — диссертацияһы темаһы, «Дөйөм белем биреү мәктәптәре өсөн ғәрәп теле буйынса программа»; шулай уҡ "Башҡорт телендәге ғәрәп, фарсы алынмалары һүҙлеге"нең редакторы һәм төҙөүсеһе^[2].

Ике тапҡыр Мәккәгә һәм Мәҙинәгә хаж ҡыла (2006, 2009)^[1]. Һуңғы эш урыны: Зәйнәб Биишева исемендәге Стәрлетамаҡ педагогия академияһының сит телдәр кафедраһы доценты (хәҙер БДУ-ның Стәрлетамаҡ филиалы), 2006—2012 йылдар.

Хеҙмәттәре

Европейская коранистика и башкирский перевод Корана. — Уфа: Башкирский гос. университет. 2003ISBN/ISSN 5747709380

Иҫкәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 Электронный архив людей
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Һөйәрғолов Нурмөхәмәт Әлибай улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
↑ Ҡөрьән Кәрим, Өфө, Башҡортостан китап нәшриәте, 1993

Һылтанмалар

Һөйәрғолов Нурмөхәмәт Әлибай улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 8 февраль 2022)
Российская Государственная библиотека
Электронный архив людей

Видеояҙмалар

Юрматы йыйыны 2017 Видеола СССР һәм Рәсәй ғәрәп теле белгесе Нурмөхәмәт Әлебай улы Сөйәрғолов.

[Электронный_архив-1] 1,0 ^1,1 Электронный архив людей

[БЭ-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Һөйәрғолов Нурмөхәмәт Әлибай улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.

[3] Ҡөрьән Кәрим, Өфө, Башҡортостан китап нәшриәте, 1993

[1]

[2]

[3]