Наурыҙ (Учалы районы)

Наурыҙ (рус. Наурузово) — Башҡортостан Республикаһының Учалы районындағы ауыл. Наурыҙ ауыл Советының административ үҙәге. 2010 йылдың 14 октябренә халыҡ һаны 410 кеше булған[2]. Почта индексы — 453747, ОКАТО коды — 80253850001.

Ауыл
Наурыҙ
рус. Наурыҙ
Ил

Рәсәй

Федерация субъекты

Башкортостан

Муниципаль район

Учалы

Ауыл советы

Наурыҙ

Координаталар

54°02′46″ с. ш. 59°05′09″ в. д.HGЯO

Башлыҡ

Ғарипов Закир Ғадинан улы

Элекке исеме

Ҡушкилде

Халҡы

410[1] кеше (2010)

Милли состав

башҡорттар

Сәғәт бүлкәте

UTC+6

Телефон коды

+7 34791

Почта индексы

453747

Һанлы танытмалар
Автомобиль коды

02, 102

ОКАТО коды

80 253 850 001

ОКТМО коды

80 653 450 101

ГКГН номеры

0518425

Наурыҙ (Рәсәй)
Наурыҙ
Наурыҙ
Наурыҙ (Учалы районы) (Башҡортостан Республикаһы)
Наурыҙ

Географик урыны үҙгәртергә

  • Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 60 км
  • Яҡындағы тимер юл станцияһы (Учалы): 70 км[3]

Район үҙәгенән көньяҡ-көнбайышҡа ҡарай һәм Учалы тимер юл станцияһынан көньяҡ-көнбайышҡа табан 70 км алыҫлыҡта, Яйыҡ йылғаһы буйында урынлашҡан[4].

Тарихы үҙгәртергә

Наурыҙ ауылына Нуғай даруғаһы Теләү улусы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һалған. Ауылға тәүге төпләнеүсенең исеме бирелгән. 1795 йылғы V рәүиз ваҡытына Наурыҙ ауылындағы 26 йортта 149 кеше йәшәгән. XIX быуат уртаһына 59 йортта 309 кеше теркәлгән. 1920 йылда 102 йортта 513 кеше иҫәпләнгән. Рәүиз материалдарында Наурыҙдың улдары һәм ейәндәре күрһәтелә. Йәйләүҙәр ауылдан 2—3 саҡрым алыҫлыҡта урынлашҡан була. Йәйләүгә 59 йортта йәшәгән 304 кеше сыҡҡан. Уларҙың 155 аты, 100 һыйыры, 450 һарығы, 35 кәзәһе булған. Малсылыҡ, кәсепселек, игенселек менән шөғөлләнгәндәр. Бөтә йорттар ҙа 32 бот ужым һәм 2432 бот яҙғы иген сәскәндәр[5][6].

Халыҡ һаны үҙгәртергә

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө Бөтә халыҡ Ир-егеттәр Ҡатын-ҡыҙҙар Ир-егеттәр өлөшө (%) Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь 410 191 219 46,6 53,4
Милли составы

2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, ауылда башҡорттар (100 %) йәшәй[7].

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Ревизия материалдары үҙгәртергә

1816 йылда[8] Наурыҙ ауылында ла рәүиз (ревизия) үткәрелә һәм уның материалдары Башҡортостандың Милли архивында һаҡлана.

Билдәле шәхестәре үҙгәртергә

Урамдары үҙгәртергә

  • Абрар Ғабдрахманов урамы (рус. улица Абрара Габдрахманова)
  • Байым урамы (рус. улица Баим)
  • Зәки Вәлиди урамы (рус. улица Заки Валиди)
  • Комсомол урамы (рус. улица Комсомольская)
  • Мадъяров урамы (рус. улица Мадъярова)
  • Тыныслыҡ урамы (рус. улица Мира)
  • Еңеү урамы (рус. улица Победы)
  • Салауат Юлаев урамы (рус. улица Салавата Юлаева)
  • Суҡтал урамы (рус. улица Суктал)
  • Тирәк урамы (рус. Тополиная улица)
  • Үҙәк урамы (рус. Центральная улица)
  • Мәктәп урамы (рус. Школьная улица)[11]

Тирә-яҡ мөхит үҙгәртергә

Тау-таштар үҙгәртергә

  • Йөрәктау
  • Ишегалды тауы
  • Туғын бүкән
  • Урыҫ мунсаһы
  • Ҡапсығай тауы
  • Ерәнат тауы
  • Бөркөтоя тауы
  • Өйташ
  • Күбә таш
  • Һандыҡ таш
  • Ҡыуаҡан тауы
  • Боғасты тауы

Йылға-күлдәр, шишмәләр үҙгәртергә

  • Балэскән йылғаһы
  • Баҡшай йылғаһы
  • Яйыҡ йылғаһы
  • Кәлтәй йылғаһы
  • Ҡаран йылғаһы
  • Соңғор йылға
  • Ҡарағай күле
  • Бөтөкәй йылғаһы
  • Дыуанай шишмәһе
  • Бөркөтоя йылғаһы

Башҡа урын-ер исемдәре үҙгәртергә

  • Ғәйнетдин сауҡаһы
  • Быйма баҫыуы
  • Өскисеү
  • Һәнәктәр кисеүе
  • Ҡаҙаҡтар кисеүе
  • Сыбарат кисеүе
  • Осоҡүҙәк
  • Ҡасығай
  • Шамил кисеүе
  • Әбей юлы[12]

Тарихи ҡомартҡылар үҙгәртергә

  • Андрон мәҙәниәте кешеләре ҡалдырған ҡәберҙәрҙең береһе Наурыҙ ауылы янында Ҡантүбә тауында табылған. Ерләү диаметры 18—20 метрлыҡ, бейеклеге 1 метрлыҡ бер нисә ҡурғандан тора. Андрондар ҡалдырған ғәжәйеп ҡомартҡыларҙың береһе булып торған ҡаласыҡтар-ҡәлғәләр[13].

Иҫтәлекле урындары үҙгәртергә

  • Машина таш

Видеофильмдарҙа үҙгәртергә

Шулай уҡ ҡарағыҙ үҙгәртергә

  • Ҡаҙаҡтар аймағы – Наурыҙ ауылының бер шәжәрәһе.

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
  2. Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
  3. Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник / Сост. Р. Ф. Хабиров. — Уфа: Белая Река, 2007. — 416 с. — 10 000 экз. — ISBN 978-5-87691-038-7.
  4. Наурыҙ (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  5. Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 23. — ISBN 978-5-295-04683-4.
  6. Наурыҙ (Учалы районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  7. Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка)  (рус.)
  8. ревизия материалдары(недоступная ссылка)
  9. Муниципальный район Учалинский район Республики Башкортостан. Официальный сайт. Главная / Район / Почетные граждане: Гайфуллин Вакиф Шагимуратович(недоступная ссылка) (рус.) (Тикшерелеү көнө: 17 сентябрь 2018)
  10. Шәһәрова Сания Вәли ҡыҙы
  11. Госсправка сайтында урамдар исеме
  12. Башҡортостан Республикаһының топонимдар һүҙлеге
  13. История Учалинского района

Әҙәбиәт үҙгәртергә

Һылтанмалар үҙгәртергә