Лучано Паваротти

Лучано Паваротти (итал. Luciano Pavarotti; 12 октябрь 1935 йыл, Модена — 6 сентябрь 2007 йыл, Модена) — итальян опера йырсыһы (лирик тенор), ХХ быуаттың икенсе яртыһында иң күренекле опера йырсыларының береһе.

Лучано Паваротти
итал. Luciano Pavarotti
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Италия  Италия короллеге[d]
Тыуған көнө	12 октябрь 1935({{padleft:1935|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:12|2|0}})[…]
Тыуған урыны	Модена[d], Эмилия-Романья[d], Италия короллеге[d]
Вафат булған көнө	6 сентябрь 2007({{padleft:2007|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:6|2|0}})[…] (71 йәш)
Вафат булған урыны	Модена[d], Эмилия-Романья[d], Италия
Үлем төрө	тәбиғи үлем[d]
Үлем сәбәбе	рак поджелудочной железы[d]
Ерләнгән урыны	cemetery of Montale Rangone[d]
Атаһы	Fernando Pavarotti[d]
Бер туғандары	Габриэла Паваротти[d]
Хәләл ефете	Adua Veroni[d] һәм Nicoletta Mantovani[d]
Һөнәр төрө	опера йырсыһы, кино актёры
Уҡыусылар	Dai Yuqiang[d]
Кемдә уҡыған	Arrigo Pola[d] һәм Ettore Campogalliani[d]
Әүҙемлек урыны	Модена[d]
Әүҙемлек осороноң тамамланыуы	2006
Ҡан төркөмө	В (III)[d]
Йырсы тауышы	лёгкий тенор[d]
Музыка ҡоралы	вокал[d]
Дискография	дискография Лучано Паваротти[d]
Ойошма ағзаһы	три тенора[d]
Жанр	Опера
Тауыш яҙҙырыу лейблы	Decca Records[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Grammy Legend Award[d] (1998) персона года «MusiCares»[d] (1998) премия Нансена[d] (2001) почётный гражданин Сараево[d] Classical BRIT Awards[d]
Рәсми сайт	lucianopavarotti.com
Рекламирует	Lavazza[d]
Досье в	Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы[d]
Социаль селтәрҙә күҙәтеүселәр	756 000 ± 999
Лучано Паваротти Викимилектә

Үҙенең вокаль оҫталығы, еңел генә үҙенсәлекле тауыш сығарыуы менән бер рәттән «ихласлыҡ менән күңел көрлөгө бөркөлөп торған индивидуаллек» Павароттины 20-се йөҙ йыллыҡтың «суперйондоҙҙарының береһенә» әйләндерә, тип билдәләйҙәр. Популяр булып китеүенә матбуғатта йыш күренеүе һәм телевидениела сығыштарының ураған һайын ҡабатланып тороуы ла булышлыҡ итә.

Лучано Паваротти 1990 йылда Италияла FIFA-ның донъя кубогы уйындарын асыу тантанаһында Nessun Dormaны башҡарғандан һуң поп-сәнғәтенә килеп инә. Павароттиның Пласидо Доминго һәм Хосе Каррерас менән хеҙмәттәшлеге ошо уҡ осорҙа «Өс тенор» проектында — өс артистың опера репертуарын киң аудиторияға еткереү маҡсатында ойошторолған концерттар циклында башлана. Артабан «Өс тенор» 15 йыл буйына бергәләп сығыш яһай һәм ҙур коммерция уңышына өлгәшә. Бынан тыш йырсы күп кенә поп — рок-башҡарыусылар менән дуҫтарса мөнәсәбәттә була, күп тапҡыр улар менән «Паваротти һәм дуҫтары» тип аталған берлектәге концерттарҙа ҡатнаша. Өҫтәүенә Паваротти, академик йырсы булараҡ, опера донъяһында үҙ статусын даими хуплап тора.

Паваротти хәйриә эшмәкәрлегенә ҙур иғтибар бүлә, уның ҡасаҡтар һәм Ҡыҙыл Тәре һәм Ҡыҙыл Ярым Ай халыҡ-ара ойошмаһы өсөн аҡса йыйыу буйынса эше наградалар менән билдәләнә.

Биографияһы

Бала сағы һәм уҡыу йылдары

Лучано Паваротти Италияның төньяғында Модена ҡалаһы ситендә икмәк бешереүсе һәм йырсы Фернандо Паваротти һәм сигаралар етештереү фабрикаһы эшсеһе Адель Вентури ғаиләһендә тыуа. Ғаиләнең аҡсаһы аҙ булыуға ҡарамаҫтан, йырсы һәр ваҡыт үҙенең бала сағы тураһында бик яратып хәтерләр була. Дүрт кешенән торған ғаилә ике бүлмәле торлаҡта йәшәй. Икенсе донъя һуғышы осоронда 1943 йылда ғаилә ҡаланан китергә мәжбүр була. Артабанғы йыл дауамында улар күрше фермала бер бүлмәне ҡуртымға ала, бында Паваротти фермерлыҡ менән ҡыҙыҡһына башлай.

Павароттиның бала саҡта музыка менән мауығыуы күбеһенсә Энрико Карузо, Беньямино Джильи, Джованни Мартинелли һәм Тито Скип кеүек ул заманда бик популяр булған тенорҙар яҙмаларын атаһының яратып тыңлауына бәйле. Лучаноға туғыҙ йәш тирәһендә атаһы менән бергә урындағы ҙур булмаған сиркәү хорында йырлай башлай. Шулай уҡ йәш сағында профессор Донди һәм уның ҡатынынан бер нисә дәрес ала, әммә ул быға әллә ни ҙур әһәмиәт бирмәй.

Schola Magistrale мәктәбен тамамлағандан һуң Павароттиға һөнәр һайлау талап ителә. Футбол менән мауыҡҡанға күрә, ул спорт өлкәһен һайлап, ҡапҡасы булырға теләй, ләкин әсәһе уны уҡытыусы булырға күндерә. Артабан ул ике йыл башланғыс мәктәптә уҡыта, әммә музыка менән ҡыҙыҡһыныуы барыбер өҫтөнлөк ала. Улының ниндәй хәүеф алдында торасағын аңлап, атаһы бик теләмәй генә Лучаноны 30 йәшенә тиклем аҫырарға ризалаша, әммә шунан һуң, әгәр уның йырсы карьераһы барып сыҡмаһа, ул үҙе ниндәй ҙә булһа ысул менән аҡса табып йәшәргә тейеш була.

1954 йылда 19 йәшендә Паваротти Моден ҡалаһында тенор Арриго Поланан етди музыкаль белем ала башлай. Тенор, был ғаиләнең фәҡир йәшәүен аңлап, бушлай дәрес бирергә ризалаша. Педагог менән шөғөлләнә башлағас, Паваротти үҙендә абсолют ишетеү һәләте булыуын белә. Ошо уҡ тирәлә Паваротти опера йырсыһы Адуа Верони менән таныша. 1961 йылда Лучано менән Адуа өйләнешә. Ике йыл ярымдан Порла Японияға киткәс, Паваротти үҙенең бала саҡ дуҫы сопрано Мирелла Френиҙы (аҙаҡ ул уңышлы йырсы булып китә) уҡытҡан Эттори Кампогаллианиның уҡыусыһы була. Уҡыған осоронда Паваротти тәүҙә башланғыс мәктәп уҡытыусыһы, артабан страховкалау агенты булып эшләй.

Тәүге алты йыл уҡыу бәләкәй ҡалаларҙа бер нисә бушлай соло концерттарын ҡуйыуҙан башҡа әллә ни ҙур уңыштар килтермәй. Тауыш ярылары ҡалынайғанлыҡтан (йыйырсыҡ барлыҡҡа килә) Феррарилағы концерты бик насар кимәлдә үтә, һәм Паваротти йырлауҙы ташларға уйлай. Әммә тауыш ярыһының ҡалынайыуы бөтөп кенә ҡалмай, ә, йырсы үҙенең автобиографияһында әйтеүенсә, «уҡығанда алған оҫталығым ҙур ауырлыҡ менән мин өлгәшергә теләгән тәбиғи тауышым менән бергә килде».

Карьераһы

1960—1980

Павароттиҙың ижад карьераһы 1961 йылда Халыҡ-ара вокалсылар конкурсында еңеү менән башлана, был еңеүҙе ул басс Дмитрий Набоков менән уртаҡлаша. Шул уҡ йылда Дмитрий менән бергәРеджио Эмилияның Театрында уның дебют сығыштары була, ул Дж. Пуччиниҙың «Богема»һында Рудольф партияһын башҡара. 1963 йылда Вена операһында һәм Лондондың «Ковент-Гардене»һында ла ошо уҡ партияны йырлай.

Павароттиның Америкалағы дебюты 1965 йылдың февралендә Майаминың опера театрында була. Ул Сазерленд менән бергә Гаэтано Доницеттиҙың "Лючия де Ламмермур"ында Эдгарҙы йырлай. Ул кисәлә йырларға тейешле тенор ауырып киткән була һәм дублеры ла булмай. Сазерленд Паваротти менән турҙа бергә сығыш яһағаны була, шуға ла ул йәш йырсыны роль менән яҡшы таныш тенор булараҡ тәҡдим итә.

Артабанғы йылдарҙа ул "Ковент-Гарден"да Беллиниҙың «Сомнамбула»һында Эльвино, Вердиҙың «Травиата»һында Альфред, Вердиевскийҙың «Риголетто»һында Герцог Мантуанский партияларын йырлай. 1966 йылда Доницеттиҙың «Полк ҡыҙы» операһындағы Тонио партияһын башҡарыуы Павароттиға халыҡ-ара танылыу килтерә. Шунан һуң уны «иң юғары До короле» тип атай башлайҙар. Шул уҡ йылда Милан ҡалаһының «Ла Скалаһында» Павароттиҙың дебют сығышы була, ул унда Беллиниҙың «Капулетти һәм Монтекки» операһында Тибальд партияһын йырлай. Әкренләп йырсы драматик ролдәргә мөрәжәғәт итә башлай: Пуччиниҙың "Һағыш"ында Каварадосси, "Бал-маскарад"та Риккардо, «Трубадур»ҙа Манрико, Вердиҙың «Аида»һында Радамес, "Турандот"та Калаф.

1971 йылдан алып Паваротти «Арена ди Верона» фестивалендә даими сығыш яһай, концерттарҙа ҡатнаша. «Ла Скала» менән Мәскәүҙә (1974) гастролдәрҙә була. Яҙмалар араһында Вердиҙең ун операһындағы, Пуччиниҙың биш операһындағы партиялары; «Кәмитселәрләр»ҙә (дирижеры Риккардо Мути, Philips) Канио партияһы, Понкьеллиҙың "Джоконда"ның (дирижеры Бруно Бартолетти, Рhilips) иң уңышлы яҙмаларының береһендә Энцо партияһы һәм башҡалар бар.

1980—1990

1980-се йылдар башында Паваротти халыҡ-ара йәш башҡарыусылар конкурсын булдыра (ингл. The Pavarotti International Voice CompetitionThe Competition Voice Pavarotti International). 1982 йылда ул тәүге конкурс еңеүселәре менән «Богема» һәм "Мөхәббәт эсемлеге"нең айырым фрагменттарын башҡара. Икенсе конкурс 1986 йылда үткәрелә, уның еңеүселәре менән дә Паваротти «Богема» һәм "Бал-маскарад"тың (итал. «Un ballo in maschera») айырым фрагменттарын йырлай. Карьераһының 25 йыллығын байрам итеүгә Паваротти ошо конкурста еңеүселәрҙе Италияға саҡыра, уның тыуған ҡалаһы Моденала, шулай уҡ Генуяла улар "Богема"ны башҡара. Был тур Ҡытайҙың баш ҡалаһы Пекинда дауам итә, унда Паваротти беренсе тапҡыр 10000 тамашасыны һыйҙырған аудиторияла сығыш яһай һәм икенсе октаваның данлыҡлы «До»һын тыңлаусыларына бүләк итә, ә тамашасылар уны аяғүрә баҫып алҡышлай. 1989 йылда үткәрелгән өсөнсө конкурс еңеүселәре менән ул "Мөхәббәт эсемлеге"н һәм "Бал-маскарад"ты башҡара. Бишенсе конкурста еңеүселәр 1997 йылда йырсыны Филадельфиялағы гастролдәрендә оҙатып йөрөй.

1980-се йылдар уртаһында Паваротти Вена дәүләт операһы һәм Ла Скала менән ҡайтанан хеҙмәттәшлек итә башлай. Венала Паваротти "Богема"нан Рудольфоны Мими ролендәге Миррела Френи менән дуэтта йырлай; "Мөхәббәт эсемлеге"ндә — Неморино; "Аида"ла Радамес; «Луиза Миллер»ҙа Рудольфо; "Бал-маскарад"та Густаво; Паваротти һуңғы тапҡыр 1996 йылда Вена операһында "Андреа Шенье"ла (франц. «Andrea Chénier») сығыш яһай.

1985 йылда Ла Скала сәхнәһендә Маазель етәкселегендә Паваротти, Мария Кьяра һәм Лука Ронкони (итал. Luca Ronconi) "Аида"ны башҡара. Уның йырлауында «Aida Celeste» арияһы ике минутлыҡ алҡыш менән ҡабул ителә. 1988 йылдың 24 февралендә Берлинда Паваротти Гиннесстың рекордтар китабына индерелгән яңы рекорд ҡуя: Дойч Операла "Мөхәббәт эсемлеге"н башҡарғандан һуң тамашасылар һорауы буйынса шаршау 165 тапҡыр күтәрелә. Ул йылда тенор Опера Сан-Франциско йортонда Миррела Френи менән тағы ла "Богема"ла йырлай." 1992 йылда Паваротти Франко Дзеффиреллиның "Дон Карлос"ты яңыса ҡуйылышында һуңғы тапҡыр Ла Скала сәхнәһенә сыға. Был сығышын тәнҡитселәр һәм тамашасыларҙың бер өлөшө кире баһалай, шунан һуң Паваротти Ла Скалала башҡа сығыш яһамай.

1990 йылда Джакомо Пуччиниҙың «Турандот» операһынан «Nessun Dorma» арияһын башҡарыуы Павароттиға яңынан бөтә донъяла дан ҡаҙаныу мөмкинлеген бирә. Хәрби һауа көстәре компанияһы Италияла үткәрелгән футбол буйынса донъя чемпионатын трансляциялағанда ошо арияны тапшырыуҙың төп темаһы итеп ҡуя. Был ария шулай уҡ поп-хит кеүек популяр булып китә һәм башҡарыусының визит карточкаһына әйләнә. Чемпионат финалында «Өс тенор» Римда Каракаллылағы боронғо мунсалар территорияһында «Nessun Dorma» арияһын башҡара, һәм бөтә музыка донъяһы тарихында тап ошо яҙмаларҙың күсермәһе башҡа мелодиялар күсермәләренә ҡарағанда күберәк һатыла, был хәл дә шулай уҡ Гинесстың рекордтар Китабында теркәлә. Бына шулай Паваротти операны кешеләр янына — урамға сығара. 1991 йылда Лондондың Гайд-паркында, 150 меңлек аудитория туплап, соло концертын бирә; 1993 йылдың июнендә Нью-Йорктың Үҙәк паркында 500 меңдән ашыу кеше бөйөк тенорҙы тыңларға йыйыла, һәм телевидение буйынса трансляцияны миллиондан ашыу тамашасы ҡарай. Шул уҡ йылдың сентябрендә Париждың Марс яланында 300 меңдән ашыу тыңлаусы өсөн асыҡ концерт ҡуйыла. Йола буйынса «Өс тенорҙың» концерттары Лос-Анджелеста (1994), Парижда (1998) һәм Йокогама (2002) үткәрелгән футбол буйынса донъя чемпионаттарында ла ҡуйыла.

Шоу-бизнестың профессиональ даирәләрендә популяр булыуы менән бергә Павароттиның «Концерт ҡуйыуҙан баш тартыу короле» булараҡ та даны арта бара. Үҙгәреүсән артистик натура булғанға күрә Лучано Паваротти йыш ҡына иң һуңғы сиктә үҙ сығышының булмаясағы хаҡында белдерә, ә был үҙ сиратында концерт-холдарға һәм опера йорттарына ҙур зыян килтерә.

1998 йылда Паваротти «Грэмми риүәйәте» премияһы менән бүләкләнә, был премия булдырылғандан алып (1990 й.) бөтәһе 15 тапҡыр ғына бирелә.

Музыкаль эшмәкәрлеге

Лучано Паваротти, 2002 йылдың 15 июнендә Марселдә Велодром стадионында йырлай.

Лучано Паваротти ХХ йөҙ йыллыҡтың тамашасылар араһында иң популяр һәм тәнҡитселәр тарафынан танылған опера тенорҙарының береһе була.

Үҙенең соло концерттарына Паваротти йөҙ меңләгән тыңлаусы йыя. Нью-йорктың "Метрополитен Операһы"нда тамашасылар йырсының тауышының матурлығына шул тиклем һоҡлана, хатта шаршауҙы 165 раз тапҡыр асырға тура килә. Был хәл дә Гиннесстың рекордтар Китабына индерелә. 500 мең тамашасы Нью-Йорктың Үҙәк паркында уның концертын тыңлай — ошоға тиклем бер генә башҡарыусы ла бындай аудиторияны йыя алмай. 1992 йылдан Паваротти «Паваротти һәм дуҫтары» мәрхәмәтлелек концерттарында ҡатнаша. Рок-музыканттар Брайан Мэй һәм Роджер Тейлор (Queen), Стинг, Элтон Джон, Боно һәм Эдж (U2), Эрик Клептон, Джон Бон Джови, Брайан Адамс, Би Би Кинг, Селин Дион, Cranberries төркөмөнөң, танылған итальян башҡарыусыларының ҡатнашыуы арҡаһында Мәрхәмәтлелек проекты ғәйәт ҙур танылыу ала, Улар Паваротти һәм оркестр менән бергә үҙҙәренең иң яҡшы йырҙарын йырлай. Күп кенә поп- һәм рок-музыканттар был проектта ҡатнашыуҙы үҙҙәренә күрһәтелгән хөрмәт тип ҡабул итә. «Паваротти һәм дуҫтары» проекты яҙҙырған альбомдар популяр музыка баҙарында сенсация булып таныла.

Карьераһының тамамланыуы һәм вафаты

2004 йылда Лучано Паваротти тамашасылары менән хушлаша. Ул һуңғы тапҡыр "Метрополитен-опера"ла Пуччиниҙың «Һағыш» операһында Марио Каварадосси ролендә сығыш яһай. Спектакль алдынан ул опера сәхнәһен ҡалдырасағы тураһында рәсми рәүештә иғлан итә. «Метрополитен-опера»һында аншлаг була — ваҡыты менән Павароттиҙың тауышы ғәҙәттәгегә ҡарағанда көсһөҙөрәк яңғыраһа ла, зал уны 11 минутлыҡ алҡыштар менән оҙата. Павароттиҙың һуңғы сығышы 2006 йылдың 10 февралендә Туринда, ХX Ҡышҡы Олимпия уйындарын асыу тантанаһында була.

Лучано Паваротти 2007 йылдың 6 сентябрендә, Моденала үҙ йортонда, 72 йәше тулыуға бер ай самаһы ҡалғас, ашҡаҙан аҫты биҙе яман шешенән вафат була.

2007 йылдың 7 сентябрендә маэстро менән хушлашалар һәм уны ерләйҙәр. Лучано Паваротти Модена эргәһендәге Монтале Рангоне (Montale Rangone) зыяратында, ғаилә кәшәнәһендә, ата-әсәһе һәм үле тыуған улы менән йәнәш ерләнә.

Репертуар

Винченцо Беллини

Арриго Бойто

• «Мефистофель^[en]» (Фауст)

Джузеппе Верди

Умберто Джордано

• «Андре Шенье» (Андре Шенье)

Гаэтано Доницетти

Руджеро Леонкавалло

• «Паяцы» (Канио)

Пьетро Масканьи

• «Сельская честь» (Туридду)
• «Друг Фриц» (Фриц Кобус)

Жюль Массне

• «Манон» (де Грие)

Вольфганг Амадей Моцарт

• «Идоменей, царь Критский» (Идамант, Идоменей)

Амилькаре Понкьелли

• «Джоконда» (Энцо Гримальдо)

Джакомо Пуччини

Джоаккино Россини

• «Вильгельм Телль» (Арнольд Мельхталь)

Рихард Штраус

• «Кавалер розы» (Итальянский певец)

Һылтанмалар

• Лучано Паваротти на Belcanto.ru
• Lucianopavarotti 1999 йыл 2 октябрь архивланған. рәсми сайты
• Лучано Паваротти 2008 йыл 12 май архивланған.
• Лучано Паваротти (инг.) Internet Movie Database сайтта(инг.) Internet Movie Database сайтта