Кизляр районы
Кизляр районы — Рәсәй Федерацияһының Дағстан Республикаһы составындағы административ-территориаль муниципаль берәмеге.
| Кизляр районы | |
| Герб | |
 | |
| Нигеҙләү датаһы | 22 ноябрь 1928 |
|---|---|
 | |
| Дәүләт |
 Рәсәй[1] |
| Административ үҙәк | Кизляр |
| Административ-территориаль берәмек | Дағстан |
| Сәғәт бүлкәте | MSD[d] һәм UTC+3:00[d] |
| Халыҡ һаны |
32 302 кеше (1926)[2], 21 457 кеше (1959)[3], 42 290 кеше (1970)[3], 42 767 кеше (1979)[3], 49 631 кеше (1989)[3], 57 748 кеше (2002)[4], 64 500 кеше (2009)[5], 67 287 кеше (2010)[6], 67 733 кеше (2011)[7], 68 027 кеше (2012)[8], 68 892 кеше (2013)[9], 70 200 кеше (2014)[10], 71 121 кеше (2015)[11], 71 774 кеше (2016)[12], 72 659 кеше (2017)[13], 73 354 кеше (2018)[14], 73 801 кеше (2019)[15], 74 607 кеше (2020)[16], 77 815 кеше (2021)[17] |
| Майҙан | 3047 км² |
| Рәсми сайт | kizlyar-rayon.ru |
 | |
 | |
 Кизляр районы Викимилектә | |
Административ үҙәге — Кизляр (район составына инмәй).
Географияһы
үҙгәртергәКизляр районы Дағстан республикаһының төньяҡ өлөшөндә урынлашҡан. Ул көнбайышта һәм төньяҡта Тарумовский районы, көньяҡта — Бабаюрт, көнбайышта — Чечен Республикаһы, көнсығыштан — Каспий диңгеҙе менән сиктәш
Кизляр райроны территорияһы Каспий буйы уйһыулығында, Терек йылғаһы тамағында һәм уның ҡылымдары янында урынлашҡан. Бындай географик хәле уның ланшафтында һәм үҫемлектәр донъяһында сағыла.
Ландшафты болонло дала тибында, бында һаҙлы участкалар, шулай уҡ сүл тупраҡлы участкылар бар. Майҙаны — 3047 км².
Уйһыу һаҙ участкаларында ҡамыш әрәмәлектәре бар.
Хайуандар донъяһында: һөйрәлеүсәләр (гҡара йылан), ҡоштар (фазан, ҡырағай өйрәк, һ. б.), имеҙеүселәр (камыш бесәйе, ҡарһаҡ, ҡырағай ҡабан, ондатра, ялман) — бар.
Йылғаларында һәм Каспий диңгеҙендә бикре, севрюга, белуга, ҡара һырт, вобла, сазан, йәйен, суртан, һыла һ. б. балыҡтар бар.
Айырыуса һаҡланған тәбиғәт территориялары
- Федераль әһәмиәттәге дәүләт тәбиғәт заказнигы «Аграханский»[18].
Тарих
үҙгәртергәКизляр районы 1920 йылда барлыҡҡа килә, 22 февраль 1938 йыл-22 март 1944 йыл Орджоникидзе крайы Кизляр округы составында була.22 март 1944 йыл — 9 ғинуар 1957 йыл — Грозный өлкәһе составына ҡушыла . 9 ғинуар, 1957 йыл - Дағстан АССР-ы составына тапшырыла.
РСФСР Юғары Советы Президиумының Указы буйынса 1963 йылда Кизляр районынаТарумовский районы ҡушыла. 1965 йылдың мартында Кизляр һәм Тарумовский райондары элекке сиктәренә кире ҡайтарыла.
Халыҡ
үҙгәртергәРәсәй Хөкүмәтенең Иҡтисадты үҫтереү министрлығының күҙаллауы буйынса район халҡының һаны түбәндәгесә буласаҡ:
- 2024 — 77,28 мең кеше
- 2035 — 85,62 мең кеше
2010 йылда Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡтың милли составы:
| Халыҡтар | Иҫәбе, кеше |
Бөтә өлөшө халыҡ, % |
|---|---|---|
| аварҙар | 371 31 | 46,62 % |
| * ысын аварҙар | 298 31 | 46,51 % |
| * дидойца (цеза) | 63 | 0,09 % |
| * ахвахец | 5 | 0,01 % |
| * андиец | 5 | 0,01 % |
| даргиндар | 13 092 | 19,46 % |
| рус | 294 8 | 12,33 % |
| нуғайҙар | 220 3 | 4,79 процент |
| лакиҙар | 361 2 | 3,51 % |
| лезгиндар | 283 2 | 3,39 % |
| әзербайжандар | 1 584 | 2,35 % |
| табасаран | 032 1 | 1,53 процент |
| рутулдар | 1 023 | 1,52 % |
| ҡумыҡтар | 909 | 1,35 % |
| цахурҙар | 671 | 1,00 % |
| чечендар | 449 | 0,67 % |
| агулдар | 183 | 0,27 % |
| әрмәндәр | 164 | 0,24 % |
| башҡалар | 490 | 0,73 % |
| күрһәтеү | 161 | 0,24 % |
| барыһы | 287 67 | 100,00 % |
Бөтөрөлгән тораҡ пункттары
Акайкино, Бессарабия, Бирючка, Бутылкино, Ларин исемендәге ауыл, Росламбейчик, Чаканный, Шелковский.
Иҡтисад
үҙгәртергәКизляр районының төп иҡтисады — ауыл хужалығы:
1. Йыл әйләнәһенә көтөүҙәге малсылыҡ.
2. Балыҡсылыҡ.
3. Йөҙөм үҫтереү[19].
4. Иген культураларын үҫтереү таралған, мәҫәлән, дөгө, баҡса, йәшелсә культуралары үҫтереү.
Дин
үҙгәртергә- Күпселек ауылдарҙа мәсет бар.
- Православие ҡорамдары райондың Владикавказ һәм Махачка епархияһының Кизляр мәнфәғәтенә инә.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ Районированный Дагестан (урыҫ) — Махачкала: 1930.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Национальный состав населения городов, посёлков, районов и сельских населённых пунктов Дагестанской АССР по данным Всесоюзных переписей 1970, 1979 и 1989 годов — 1990.
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Численность населения субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (урыҫ)
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года (урыҫ)
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Таблица № 11. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских и сельских населённых пунктов Республики Дагестан (урыҫ)
- ↑ Оценка численности постоянного населения на 1 января 2011 года
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года (урыҫ)
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов (урыҫ) — Росстат, 2013. — 528 с.
- ↑ Численность населения на 1 января 2014 года по сельским поселениям Республики Дагестан (урыҫ)
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (урыҫ)
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (урыҫ) — 2018.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (урыҫ) — М.: Росстат, 2017.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года (урыҫ) — М.: Росстат, 2018.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (урыҫ)
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года (урыҫ)
- ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года) (урыҫ)
- ↑ Федераль дәүләт тәбиғәт заказнигы әһәмиәте тураһында положениены раҫлау тураһында «Аграханский»
- ↑ Необходимо задать параметр
url=в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметрtitle=в шаблоне {{cite web}}. [ ].
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Муниципалитеты Республики Дагестан МО «Кизлярский район» 2014 йыл 15 октябрь архивланған.