Кельце

Кельце (пол. Kielce; урыҫ исеме ваҡытта поляк батшалығы — Кельц, орфография дореформенный аша яҙылған ять — Кельц — ҡатмарлаша ярашлы, польша) — үҙәк Польша ҡалаһы, Польшаның баш ҡалаһы Варшаванан, 170 саҡрым көньяҡта урынлашҡан. 1999 йылға тиклем Кельце ҡалаһы Кельце воеводствоһының баш ҡалаһы була, 1999 йылдағы административ реформанан һуң, ул Свентокшиский воеводствоһының баш ҡалаһы ҙур автомобиль һәм тимер юлдары үҙәге. Халҡы — 196 335 кеше (2018йыл).

Кельце
Флаг	Герб
Рәсми атамаһы	Кельцы һәм Kielce
Донъя ҡитғаһы	Европа
Дәүләт	Польша
Административ үҙәге	Свентокшиское воеводство[d], Келецкий повет[d] һәм Келецкое воеводство[d]
Административ-территориаль берәмек	Свентокшиское воеводство[d], Келецкое воеводство[d], Келецкое воеводство[d], Келецкое воеводство[d] һәм Келецкий уезд[d]
Сәғәт бүлкәте	UTC+1:00[d] һәм UTC+2:00[d]
Иң юғары нөктә	Telegraf[d]
Хөкүмәт башлығы	Bogdan Wenta[d]
Халыҡ һаны	186 894 кеше (31 март 2021)
Ир-егеттәр	87 131
Ҡатын-ҡыҙҙар	99 763
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	260 ± 1 метр
Туғандаш ҡала	Рамла[d], Гота, Будапешт, Нитра, Каменское[d], Оранж, Хернинг[d], Гориция[d], Сандвикен[d], Евле[d], Винница һәм Флинт[d]
Милке	Kielce-Obice aerodrome[d], Kielce City Stadium[d] һәм Kielce Bus Station[d]
Сиктәш	Новины[d], Моравица[d], Далешице[d], Гурно[d], Маслув[d], Медзяна-Гура[d] һәм Пекошув[d]
Майҙан	109 ± 0 км²
Почта индексы	25-001
Рәсми сайт	um.kielce.pl
Тема иҡтисады	economy of Kielce[d]
Урындағы телефон коды	41
Номер тамғаһы коды	TK
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы	Категория:Похороненные в Кельце[d]
Кельце Викимилектә

Тарих

Кафедраль собор

Кельце ҡыйралышында һәләк булғандар мемориалы(1946)

Хәҙерге ваҡытта Кельце ҡалаһы Свентокшиш тауҙарының итәгендә (Изге тәре тауы) урынлашҡан, археологик ҡаҙыуҙар бында кельт осоронда уҡ славяндар йәшәгән булған тип иҫбатлай.

XI — XII быуаттарҙа Кельце урынындағы ауыл Краков епископтарының милке була. Ҡаланың Краков янында тороуы уны йәрминкә үҙәге итә. 1171 йылда беренсе таш сиркәү төҙөлә, аҙаҡ ул кафедраль соборға әйләндерелә, ә 1295 йылда Кельц ҡала статусын ала.

XV быуатта ҡала тирәһендә мәғдән ятҡылыҡтары асылғандан һун Кельце иң эре металлургия үҙәге була, ҡала тиҙ үҫешә.

1660 йылда шведтар менән һуғышҡанда шведтар ҡаланы талай һәм яндыра. Ҡаланы тергеҙеү XVIII быуатҡа тиклем дауам ителә.

1795 йылда Польшаны Өсөнсө бүлеүҙән һуң, Кельце Австрия составына инә. Наполеон һуғышы ваҡытында бойондороҡһоҙ Варшава кенәзлегенең өлөшө була, Наполеон еңелгәндән һуң Рәсәй составындағы Поляк батшалығына күсә.

XIX быуат ҡала сәнәғәт үҙәге һәм шахтерҙар ҡалаһы булып үҫешеүен дауам итә, 1816 йылда Польшала беренсе булып Кельц техник университеты асыла.

Рәсәй империяһы составында —ул Келец губернаһының административ үҙ:әге була.

Беренсе донъя һуғышынан һуң ҡала Польшаның бойондороҡһоҙ бер өлөшө булып ҡала. Икенсе донъя һуғышы ваҡытында нацистар оккупацияһында була, ҡаланың тирә-яғында, бигерәк тә Свентокшиш тауҙарында партизандар отряды әүҙем хәрәкәт итә.

4 июль, 1946 йыл. Польшала һуғыштан һуңғы иң эре Кельце еврей ҡыйралышы була, уның барышында яҡынса 40 йәһүд үлтерелә һәм яҡынса 50-һе яралана.

Халыҡ

Иҫтәлекле урындар

Епископ һарайы

• Епископ һарайы 1641 йылда төҙөлгән.
• Кафедраль собор. Тәүге ғибәҙәтхана 1171 йылда роман стилендә төҙөлә, һуңынан бер нисә тапҡыр яңынан төҙөлә; һуңғы үҙгәртеүҙәр барокко дәүеренә ҡарай.
• Изге Троица сиркәүе. 1640—1644 йылдарҙа төҙөлгән
• Ҡала баҙары. XVIII быуат.
• Синагога
• Ратуша бинаһы (1848 й.)
• Никольский гарнизон сиркәүе (1904)
• Дэвис Майлз һәйкәле
• Владимир Высоцкий бюсы
• Совет хәрби әсирҙәренең ҡәберлеге
• Келец ауылы музейы

Туристарҙы йәлеп итеүсе Свентокшиш тауҙарын айырыуса билдәләп үтергә кәрәк..

Туғанлашҡан ҡалалары

• Винница ҡалаһы (Украина) (1993 йыл, 10 август)
• Гота (Германия) (1997 йыл, 2 май)
• Каменское (Украина)
• Оранж (Франция) (1992 йылдан алып)
• Рамла (Израиль) (2006 йылдың 29 майында с)
• Хернинг (Дания) (20 ноябрь, 1991 йыл)
• Чепель (Венгрия) (2005 йылдың 21 апрелендә)

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Погром в Кельце

Һылтанмалар

• Сайт города 2020 йыл 19 сентябрь архивланған. (пол.)
• Сайт с фотографиями Кельце 2007 йыл 26 апрель архивланған. (пол.)
• Investments in Kielce (пол.)
• Днепродзержинск — побратим города Кельце
• Наши Кельце
• [1]
• Кельцы // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)