Йосопов Харис Монасип улы
Йосопов Харис Монасип улы (24 август 1929 йыл — 7 июнь 2009 йыл) — спортсы-көрәшсе, тренер, юғары мәктәп уҡытыусыһы. Профессор (1995). Дзюдо буйынса СССР‑ҙың (1975) һәм РСФСР‑ҙың (1969) атҡаҙанған тренеры, классик (1959) һәм ирекле (1960) көрәш, самбо (1967) буйынса СССР‑ҙың спорт мастеры, дзюдо буйынса халыҡ‑ара (1975), самбо буйынса Бөтә Союз (1970) категориялы судья. РСФСР‑ҙың (1989) һәм Башҡортостан Республикаһының (1999) атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре, СССР‑ҙың физик культура отличнигы (1989). Почёт (2005) һәм Салауат Юлаев (2004) ордендары кавалеры. Салауат районының почётлы гражданы.
| Йосопов Харис Монасип улы | |
| рус. Харис Мунасипович Юсупов | |
| Заты | ир-ат |
|---|---|
| Тыуған көнө | 24 август 1929 |
| Тыуған урыны | Арҡауыл, Салауат районы |
| Вафат булған көнө | 7 июнь 2009 (79 йәш) |
| Вафат булған урыны | Силәбе өлкәһе, Рәсәй |
| Ерләнгән урыны | Силәбе өлкәһе |
| Балалары | Йосопов Марсель Харис улы |
| Һөнәр төрө | көрәшсе |
| Спорт төрө | Спорт көрәше[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
     |
Силәбе ҡалаһындағы Көньяҡ Урал дзюдо мәктәбенә нигеҙ һалыусы, Рәсәй көрәшселәре араһында иң билдәле шәхестәрҙең береһе[1].
БиографияһыҮҙгәртергә
Харис Монасип улы Йосопов 1929 йылдың 24 авгусында Башҡорт АССР-ы-ның Мәсәғүт кантоны (бөгөн Башҡортостан Республикаһының Салауат районы) Арҡауыл ауылында тыуған.
Йәмәғәт эшмәкәрлегеҮҙгәртергә
- Бөтә Союз (1970-85) һәм Бөтә Рәсәй (1971 йылдан) дзюдо федерацияһы ағзаһы.
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәреҮҙгәртергә
- РСФСР-ҙың атҡаҙанған тренеры (1969)
- СССР-ҙың атҡаҙанған тренеры (1975)
- РСФСР-ҙың атҡаҙанған физик культура хеҙмәткәре (1989)
- Салауат Юлаев ордены (2004)
- Почёт ордены (2005)
Спорт ҡаҙаныштарыҮҙгәртергә
- СССР-ҙың классик көрәш буйынса спорт мастеры (1959),
- СССР-ҙың ирекле көрәш буйынса спорт мастеры (1960),
- СССР-ҙың самбо буйынса спорт мастеры (1967),
- РСФСР-ҙың милли көрәш буйынса спорт мастеры (1960),
- Дзюдо буйынса халыҡ-ара категориялы судья (1975),
- Самбо буйынса Бөтә Союз категорияһындағы судья (1970),
- Грек-рим (1956) һәм ирекле (1959) көрәш буйынса республика категорияһындағы судья,
- Милли көрәш буйынса РСФСР-ҙың тәүге чемпионы (1960)[2],
- Ирекле көрәш буйынса РСФСР чемпионы (1958-60),
- Классик көрәш буйынса СССР Ҡораллы Көстәре чемпионы (1953).
- Көрәш буйынса күп тапҡыр БАССР чемпионы.
- Бихисап тәрбиәләнеүселәре араһында 4 Донъя, 14 Европа чемпионы, 2 атҡаҙанған, 11 халыҡ-ара класслы, 250 спорт мастерҙары бар[3].
Уның тураһындаҮҙгәртергә
- Баймөхәмәтов А. Харис Йосоповтан ҡалған васыят: «Ауырлыҡтарҙан ҡурҡмағыҙ! Үҙегеҙгә ышанығыҙ!» «Башҡортостан» гәзите, 2015, 20 ноябрь[4].
ҒаиләһеҮҙгәртергә
- Өлкән улы — Морис Харис улы Йосопов, Бөтә Рәсәй билбау көрәше федерацияһы президенты[5], Силәбе өлкәһенең «Башҡорт ҡоролтайы» йәмәғәт ойошмаһы рәйесе[6], 2015 йылдың 18 декабрендә ойошторолған Башҡорттарҙың федераль милли-мәҙәни автономияһы[7] Советы рәйесе урынбаҫары[8].
- Кесе улы Марсель Харис улы Йосопов — Рәсәй Федерацияһының V һәм VI саҡырылыш Дәүләт Думаһы депутаты[9].
ХәтерҮҙгәртергә
- 1993 йылдан алып Силәбелә йыл һайын Х. М. Йосопов призына (2009 йылдан алып — иҫтәлегенә) дзюдо буйынса асыҡ Бөтә Рәсәй турниры ойошторола[10].
- Туған ауылы Арҡауылда йыл һайын Харис Йосопов приздарына милли көрәш буйынса ярыштар уҙғарыла[11].
- Салауат районының почётлы гражданы[12].
ИҫкәрмәләрҮҙгәртергә
- ↑ Челябинский рабочий — Башкиры 2013 йылдың 2 ноябрь көнөндә архивланған.
- ↑ VI чемпионат мира по борьбе на поясах: интересные факты 2018 йылдың 18 май көнөндә архивланған.
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы 2019 йылдың 24 декабрь көнөндә архивланған.
- ↑ «Башҡортостан» гәзите, 2015, 20 ноябрь 2016 йылдың 8 август көнөндә архивланған.
- ↑ Морис Юсупов возглавил Всероссийскую федерацию борьбы на поясах(недоступная ссылка)
- ↑ Морис Юсупов вновь избран председателем исполкома Башкирского Курултая Челябинской области
- ↑ Рәсәйҙә Башҡорттарҙың федераль милли-мәҙәни автономияһы ойошторолдо — «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 2015, 18 декабрь
- ↑ Лилия Гумерова избрана председателем Совета Федеральной национально-культурной автономии башкир — «Башинформ» мәғлүмәт агентлығы, 2015, 18 декабрь (рус.)
- ↑ Юсупов Марсель Харисович 2016 йылдың 5 март көнөндә архивланған.
- ↑ Йосопов Харис Монасип улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- ↑ Аюпов Р. А. Самый благородный вид борьбы // Ватандаш. — 2008. — № 8. — ISSN 1683-3554.
- ↑ Юсупов Харис Мунасипович 2019 йылдың 22 август көнөндә архивланған. (Тикшерелеү көнө: 22 август 2019)
СығанаҡтарҮҙгәртергә
- Земля салаватская, земля батыра./ Автор-составитель: Сабирьянова С. Г. — Уфа: АН РБ, Гилем, 2010. — 400 с. (рус.)
ҺылтанмаларҮҙгәртергә
- Йосопов Харис Монасип улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 22 август 2019)