Даурова Илита Кирилловна
Илита Кирилловна[1] Даурова (26 декабрь 1919 йыл—1 ноябрь 1999 йыл) — совет осоусыһы, разведчик, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. СССР парашют спорты мастеры.
| Даурова Илита Кирилловна | |
| осет. Дауыраты Илитæ | |
| Зат | ҡатын-ҡыҙ |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 СССР |
| Псевдоним | Дика |
| Тыуған көнө | 26 декабрь 1919 |
| Тыуған урыны | Ламардон[d], Владикавказский округ[d], Терек өлкәһе[d], Совет Рәсәйе |
| Вафат булған көнө | 1 ноябрь 1999 (79 йәш) |
| Вафат булған урыны | Мәскәү, Рәсәй |
| Ерләнгән урыны | Аллея славы[d] |
| Туған тел | Осетин теле |
| Һөнәр төрө | лётчик |
| Сәйәси фирҡә ағзаһы | Советтар Союзы Коммунистар партияһы |
| Спорт дисциплинаһы | Парашют спорты |
| Хәрби звание | лейтенант |
| Һуғыш/алыш | Бөйөк Ватан һуғышы, Оборона Севастополя[d] һәм Битва за Кавказ[d] |
| Ғәскәр төрө | Авиация һәм разведка[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
                |
Биографияһы
үҙгәртергәИлита Кирилловна Даурова 1919 йылдың 26 декабрендә таулы Хуссар-Ламардон ауылында тыуған. 1921 йылда ауыл халҡының күп өлөшө, улар менән шулай уҡ Илитаның ғаиләһе яҫылыҡта Фарн ауылында төпләнә.
Башланғыс мәктәпте тамамлағас, Илита Сталин исемендәге колхозда эшләй, бер аҙҙан звено башлығы була[2], колхоз исеменән ВДНХ-ла ҡатнаша.
1934 йылда Илитаны иң яҡшы комсомол булараҡ бөтә союз «Артек» лагерына ебәрәләр. Шунда тәү тапҡыр ул буласаҡ хәрби осоусы Саламов Харитон менән таныша[3]. Ул осоусыға уҡыясаҡ пландары тураһында һөйләй.
1939 йылда Илита Даурованы Мәскәүгә Игенселек академияһына әҙерлек курсына ебәрәләр[3]. Ул унда аэроклубҡа инә һәм үҙенең булмышын авиацияла икәнен аңлай. Аэроклубтың иң яҡшы активисткаларының береһе булараҡ, Илитаны Харьков авиация училищеһына уҡырға ебәрәләр.
Училищела ул Харитон Саламовты осрата, улар дуҫлаша һәм бер-береһенә ғашиҡ була. 1941 йылдың йәйендә Харитон һәм Илита өйләнешергә ҡарар итә, әммә туйҙы һуғыш туҡтата. Туй хушлашыуға әйләнә, уны еңеүҙән һуң тамамлап ҡуйырға һөйләшәләр. Әммә Саламов Харитон һуғыштан ҡайтмай, 1941 йылда ул Севастополдә хәбәрһеҙ юғала[2].
_(6740739869).jpg)
Даурова өсөн һуғыш Туапсе янында осоусылар часында башлана. Унда ул үҙенең хәрби Дика ҡушаматын ала (инициалдары исеме буйынса). Уға У-2 осорға тура килә, Ҡырым һәм Аҙау янында төрлө заданиелар үтәй. 82-се хәрби осошонда Илитаның самолеты диңгеҙ өҫтөндә бәреп төшөрөлә, әммә осоусы һикереп өлгөрә һәм ҡотола. Һыуҙан уға совет-моряктары- подводниктар ҡотҡара[3]. Һалҡын тейҙереү һөҙөмтәһендә үпкәһе шешә. Илита госпиталдә булған сағында, уның часын Әзербайжанға күсерәләр, Дауров һәм Илита Даурова диңгеҙ пехотаһы 7-се бригадаһының 3-сө диңгеҙ полкына разведчиктар ротаһы командиры итеп ебәрелә. Башы яралана, оҙаҡ дауаланғандан һуң демобилизацияланып, 1944 йылда Төньяҡ Осетияға ҡайта.
Һуғыштан һуң Осоавиахимда эшләй, 1947—1948 йылдарҙа әҙерләүҙәр контораһының директоры була, 1948—1949 йылдарҙа — Ҡала яны районының кинофикация бүлеге начальнигы, 1952 йылда КПСС-тың Орджоникидзе район комитеты секретары итеп һайлана. 1957 йылдан Камбилеевское ауылында балалар баҡсаһы мөдире булып эшләй. 1966 йылда Камбилеевское ауыл советы башҡарма комитеты рәйесе итеп һайлана[3].
1979 йылдан Мәскәүҙә Генерал Глаголев урамында йәшәй. Оло цәшкә еткәнсе К.Е. Ворошиловтың халыҡ музейының төп һаҡлаусыһы була[3].1999 йылдың 1 ноябрендә вафат була.
Владикавказда Дан Аллеяһында ерләнә
Хәтер
үҙгәртергәДаурова Илита исеме менән Төньяҡ Осетия—Аланияның Фарн, Камбилеевское һәм Ир ауылдарында урамдар аталған. Фарнда Даурова исемендәге Аллея төҙөкләндерелгән һәм Ибраһим Хаев эшләгән скульптура композицияһы асыуға әҙерләнә[4].
Уға урындағы матбуғатта күп һанлы мәҡәләләр, телевидениела сюжеттар арналған[2].
Илита Даурова Владикавказ аэропортына исемде мәңгеләштереү өсөн исем һайлау менән бәйле 2019 йылдың яҙғы интернет-дискуссияларында телгә алына.
Мәҙәниәттә
үҙгәртергәИлита Даурованың образы яҙыусы Джатиев Тотырбекты «В воздухе осетинка» повесын яҙыуға илһамландыра (осет. «Уæлдæфы ирон чызг»)[5][6]. Рус тәржемәһендә ул 1978 йылда «Дика» (Илитаның һуғыштағы ҡушаматы) исеме аҫтында сыға[7].
Илита Даурова осетин теле дәрестәрендә Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы осетин ҡатынының миҫалы булараҡ телгә алына. Джатиевтың повесы мәктәп курсында тәҡдим ителгән әҙәбиәт исемлеге инә.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Встречается также написание с одной „л“, в том числе на могильной плите на Аллее Славы во Владикавказе.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 ГТРК Алания. 03.02.2017 Фыдыбаста хъахъхъанджыта (сюжет о Харитоне Саламове, его невесте Илите и сестре Софии) (19 апрель 2017). Дата обращения: 17 май 2019.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Осетины - Даурова Илита. ossetians.com. Дата обращения: 17 май 2019.
- ↑ Ибрагим ХАЕВ: «Люблю наш город, нашу республику, каждый ее уголок». Алания Time (28 март 2019). Дата обращения: 17 май 2019. 2019 йыл 17 май архивланған.
- ↑ Биографии писателей Южной Осетии. nslib.tmweb.ru. Дата обращения: 17 май 2019. 2017 йыл 19 февраль архивланған.
- ↑ Дзаттиаты Тотырбег. Уæлдæфы ирон чызг. Фæцæуын атакæйы : уацаутæ. — Орджоникидзе: Ир, 1971. — 295 с.
- ↑ Джатиев Т. И. Дика. — Советская Россия, 1978. — 207 с.