Гребеников Евгений Александрович

Евгений Александрович Гребеников (20 ғинуар 1932(19320120), Слобозия Маре ауылы, Измаил өйәҙе, Бессарабия, Румыния (хәҙерге Молдавияның Кагуль районы) — 29 декабрь 2003, Мәскәү) — СССР һәм Рәсәй астрономы һәм математигы. СССР Дәүләт премияһы лауреаты (1971).

Гребеников Евгений Александрович
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	Молдова  СССР  Румыния
Тыуған көнө	20 ғинуар 1932({{padleft:1932|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:20|2|0}})
Тыуған урыны	Слобозия Маре[d], Кагульский район[d], Молдова
Вафат булған көнө	29 декабрь 2013({{padleft:2013|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:29|2|0}}) (81 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү, Рәсәй
Туған тел	урыҫ теле
Һөнәр төрө	математик, астроном
Эшмәкәрлек төрө	астрономия һәм дифференциаль тигеҙләмәләр теорияһы[d]
Эш урыны	М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты
Уҡыу йорто	МДУ-ның механика-математика факультеты[d] М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университеты
Ғилми дәрәжә	физика-математика фәндәре докторы[d]
Ғилми етәксе	Моисеев Николай Дмитриевич (астроном)
Аспиранттар	Wolfgang Kleinig[d] һәм Ekaterina Anatolievna Karatsuba[d]
Кемдә уҡыған	Моисеев Николай Дмитриевич (астроном)
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Ойошма ағзаһы	Молдавия фәндәр академияһы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Вики-проект	Проект:Математика[d]
Гребеников Евгений Александрович Викимилектә

Биографияһы

Дин әһеле һәм һәм башланғыс кластар уҡытыусыһы ғаиләһендә тыуған, атаһы иртә вафат була.

1949 йылда Кагулда 2-се мәктәпте тамамлай. Кишинев университетының физика-математика факультетына имтихандарҙы уңышлы тапшырғандан һуң Мәскәү дәүләт университеты вәкиле тарафынан Мәскәү дәүләт университетында уҡыуын дауам итеү өсөн һайлап алына. Саралар И. В. Сталиндың 70 йыллығына бәйле үткәрелә.

1954 йылда Мәскәү дәүләт университетының механика-математика факультетын тамамлай, Н. Д. Моисеевтың уҡыусыһы. Мәскәү дәүләт университетына аспирантураға ҡалдырыла, КПСС сафына инә, 1957 йылда кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлай.

1967 йылда «Качественное исследование дифференциальных уравнений небесной механики» темаһына докторлыҡ диссертацияһы яҡлай, доцент, Патрис Лумумба исемендәге Рәсәй халыҡтар дуҫлығы университетының математика кафедраһы доценты вазифаһында эшләй.

1969 йылдан 1978 йылға тиклем — Теоретик һәм эксперименталь физика институтының математика бүлеге мөдире һәм Мәскәү электроника институтының кибернетика кафедраһы мөдире.

1978—1988 йылдарҙа Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университетының иҫәпләү үҙәге директоры һәм шул уҡ ваҡытта Мәскәү авиация институтының алгебра һәм анализ кафедраһы мөдире була.

1986 йылдан 1996 йылға тиклем — Рәсәй Фәндәр академияһының Иҫәпләү саралары институтының ғилми директоры.

1996 йылдан Седльце ҡалаһы университетында (Польша) һәм Рәсәй Фәндәр академияһының иҫәпләү үҙәгенең хәүефһеҙлек проблемалары һәм һыҙыҡлы булмаған анализ бүлегендә эшләй.

Төп фәнни ҡаҙаныштары

Мәскәү дәүләт университетын тамамлағандан һуң Е. А. Гребеников дифференциаль тигеҙләмәләр теорияһы буйынса махсуслаша һәм уларҙың асимптотик тәртибен тикшерә. Яһалма юлдаштарҙың Ер тирәләй осоу теорияһын төҙөүҙә һәм коллегалары менән бергә Леонард Эйлерҙан Анри Пуанкареға тиклем математиктар шөғөлләнгән билдәле өс һан мәсьәләһен хәл итеүҙә яңы алым табыуҙа был теорияның мөһим ғәмәли ҡулланылышын табыуға өлгәшә.

Е. А. Гребеников юлдаштың хәрәкәт шарттарын яҙҙырғанда комплекслы үҙгәреүсәндәргә күсергә тәҡдим итә. Килеп сыҡҡан математик аппарат махсус функцияларға таяна һәм юлдаштарҙың күп тиҫтә йылдар тотороҡло әйләнеүен гарантиялаған сығарылыштар бирә. Был алым Ерҙең яһалма юлдаштарының хәрәкәтен иҫәпләү ысулында ысын мәғәнәһендә революцияға килтерә, иҫәпләү ваҡытын бер-ике сәғәткә тиклем ҡыҫҡарта.

Был хеҙмәте өсөн Евгений Александрович Гребеников 1971 йылда СССР Дәүләт премияһына лайыҡ була. Халыҡ-ара астрономия союзы уның хөрмәтенә 1972 йылда асылған (4268) бәләкәй планетаға (астероид) Grebenikov исемен бирә.

Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре

• 1968 — МАС ағзаһы
• 1971 — СССР Дәүләт премияһы лауреаты
• 1973 — СССР фәндәр академияһының монографиялар конкурсы лауреаты.
• 1980 — СССР ВДНХ-ның алтын миҙалы.
• 1983 — СССР министрҙар Советы премияһы лауреаты.
• 1992 — Молдова Республикаһының почетлы академигы.
• 1992 — 4268 бәләкәй планетаға (астероидҡа) Grebenikov исеме бирелә.
• 1994 — Клужда (Румыния) Бабеш-Бояьи исемендәге университеттың почетлы докторы.
• Молдова Техник университетының почетлы докторы.

Хеҙмәттәре

Е. А. Гребеник — 200-ҙән ашыу фән ни мәҡәлә һәм 20 монография авторҙашы.

Монографиялары

1. Гребеников Е. А., Рябов Ю. А. Новые качественные методы в небесной механике. М.: Наука, 1971, 432 с.
2. Гребеников Е. А., Абалакин В. К., Аксёнов Е. П., Дёмин В. Г., Рябов Ю. А. Справочное руководство по небесной механике и астродинамике. М.: Наука, 1971, 600 с.
3. Гребеников Е. А., Абалакин В. К., Аксёнов Е. П., Дёмин В. Г., Рябов Ю. А. Справочное руководство по небесной механике и астродинамике. Изд. II, дополн. и переработ. М.: Наука, 1976, 850 с.
4. Гребеников Е .А. Лекции по проблеме трёх тел // Сб. Нелинейные колебания. Киев: Наукова Думка, 1976, 60 с.
5. Гребеников Е. А., Рябов Ю. А. Резонансы и малые знаменатели в небесной механике. М.: Наука, 1978, 180 с.
6. Гребеников Е. А., Рябов Ю. А. Конструктивные методы анализа нелинейных систем. М.: Наука, 1979, 530 с.
7. Гребеников Е. А. Лекции по теории резонансных систем // Труды IX Всесоюзной школы по дифференциальным уравнениям. Киев: Наукова думка, 1973, 85 с.
8. Grebenikov E., Ryabov J. Metoda usrednienia w mechanice nielinioej. Изд-во АН ПНР, 1982, 600 p.
9. Grebenikov E., Ryabov J. Constructive methods in the analysis of nonlinear systems. М.: Мир, 1983, 442 p.
10. Гребеников Е. А. Математическое моделирование в нелинейной механике, 1984, 126 с.
11. Гребеников Е. А., Качественные исследования дифференциальных уравнений небесной механики, рук. Докт. диссерт., МГУ, 1967, 270 с.
12. Гребеников Е. А., Голубев В. Г. Проблема трёх тел в небесной механике. М.: изд-во МГУ, 1985, 240 с.
13. Гребеников Е. А., Киоса М. Н., Миронов С. В. Численно-аналитические методы исследования регулярно возмущенных многочастотных систем. М.: из-во МГУ, 1986, 191 с.
14. Гребеников Е. А. Метод усреднения в прикладных задачах. М.: Наука, 1986, 260 с.
15. Гребеников Е. А. Введение в теорию резонансных систем. М.: изд-во МГУ, 1987, 180 с.
16. Гребеников Е. А., Рябов Ю. А. Поиски и открытия планет, изд. первое и второе. М.: Наука, 1975, 1984, 190с., 225 с.
17. Гребеников Е. А., Митропольский Ю. А. Метод усреднения в исследованиях резонансных систем дифференциальных уравнений, М.: Наука, 1992, 214 с.
18. Гребеников Е. А., Митропольский Ю. А., Рябов Ю. А. Введение в резонансную аналитическую динамику. Москва: Янус-К, 1999, 301 с.

Ғилми-биографик баҫмалары

Шулай уҡ бер нисә ғилми-биографик китап авторы. Уларҙың береһе уның ғилми етәксеһе — Н. Д. Моисеевҡа арналған:

• Гребеников Е. А. Николай Дмитриевич Моисеев, 1902—1955 / Е. А. Гребенников, И. А. Тюлина; отв. ред. В. В. Белецкий. — Москва : Наука, 2007. — 131, [2] с. : ил., портр.; 21 см. — (Серия «Научно-биографическая литература» Российской академии наук).; ISBN 5-02-034104-5

Икенсеһе — Николай Коперникка арналған:

• Гребеников Е. А. Николай Коперник, изд. первое и второе, книга переведена на 18 языков. М.: Наука, 1973, 1982, 100 с., 146 с.

Әҙәбиәт

• Колчинский И. Г., Корсунь А. А., Родригес М. Г. Астрономы: Биографический справочник. — 2-е изд., перераб. и доп. — Киев: Наукова думка, 1986. — 512 с.

Һылтанмалар

• Валериан Чобану: Астероид Евгения Гребеникова и Солнце
• Персональная страница на сайте ВЦ РАН
• Керимов М. К. Памяти профессора Евгения Александровича Гребеникова // ЖВМиМФ, 54:11 (2014), 1829—1831.
• Памяти профессора Евгения Александровича Гребеникова