Рәмиев Бәшир Искәндәр улы
Рәмиев Бәшир Искәндәр улы (1 май 1918 йыл — 16 май 1994 йыл) — совет уйлап табыусы ғалимы, Советтар Союзында тәүге ЭВМ-дарҙы («Стрела», «Урал-1») эшләүселәрҙең береһе. Техник фәндәр докторы (1962). Сталин премияһы лауреаты (1954). Ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены кавалеры. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.
| Бәшир Искәндәр улы Рәмиев | ||||
| татар. Бәшир Искәндәр улы Рәмиев | ||||
 | ||||
| Тыуған көнө | ||||
|---|---|---|---|---|
| Тыуған урыны |
Ырымбур губернаһы | |||
| Вафат көнө | ||||
| Вафат урыны |
| |||
| Ил | ||||
| Ғилми даирәһе |
электрон-хисаплау машиналары | |||
| Альма-матер |
Мәскәү энергетика институты | |||
| Ғилми дәрәжәһе |
техник фәндәр докторы | |||
| Ғилми етәксеһе |
А. И. Берг, И. С. Брук | |||
| Ниндәй өлкәлә танылған |
тәүге совет «Стрела», «Урал-1» ЭВМ-дарын яһаусы | |||
| Награда һәм премиялары |
| |||
Биографияһы
үҙгәртергәБәшир Искәндәр улы Рәмиев 1918 йылдың 1 майында (паспорт буйынса — 15 май) Ырымбур губернаһының (хәҙер Башҡортостан Республикаһы) Баймаҡ ҡалаһында тау инженеры ғаиләһендә тыуған.
Олатаһы — Рәмиев Мөхәмәтзакир Мөхәмәтсадиҡ улы (1859—1921) бай алтын табыусы, Рәсәй Империяһының Дәүләт Думаһы ағзаһы, шағир (псевдонимы Дәрдмәнд), татар әҙәбиәте классигы.
Атаһы Искәндәр Закир улы Рәмиев[1] Беренсе донъя һуғышы башланғансы Фрайбергта Тау академияһында уҡый, атаһының приискыларында эшләй, 1926 йылдан — «Башкирзолото» тресында.[2][3]
Карьераһы
үҙгәртергә1935 йылда Б. И. Рәмиев Бөтә Союз уйлап табыусылар йәмғиәте ағзаһы була; 1937 йылда Мәскәү энергетика институтына уҡырға инә. 1938 йылда атаһы ҡулға алынғас, Б. И. Рәмиев институттан ҡыуыла (һәм оҙаҡҡа юғары белем тураһында формаль дипломһыҙ ҡала), байтаҡ ваҡыт эш таба алмай. Ниһайәт, 1940 йылда ул Үҙәк элемтә ғилми-тикшеренеү институтына техник булып эшкә инә. Бөйөк Ватан һуғышы башланғас, Б. И. Рәмиев үҙ ирке менән СССР Элемтә министрлығының элемтә батальонына хеҙмәт итергә китә. 1-се Украин фронтында ғәскәрҙәрҙе УКВ-элемтә менән тәьмин итеүсе махсус төркөм составында Б. И. Рәмиев 1943 й. Днепрҙы кисеүҙә һәм Киевты азат итеүҙә ҡатнаша.
1944 йылда ул халыҡ хужалығын тергеҙеүгә йүнәлтелеүсе белгестәр тураһындағы бойороҡҡа ярашлы армиянан ҡайтарыла. Академик А. И. Берг етәкселек иткән 108-се Үҙәк ғилми-тикшеренеү институтына эшкә инә. 1947 йыл башында, «Би-Би-Си» тапшырыуҙарын тыңлап, Рәмиев АҠШ-та «ЭНИАК» ЭВМ-ы эшләнеүе тураһында ишетә һәм ул саҡтағы ошо өр-яңы техника һәм фән өлкәһе менән шөғөлләнеү теләген белдерә. А. И. Берг тәҡдиме менән ул СССР Фәндәр академияһының мөхбир ағзаһы И. С. Брукка мөрәжәғәт итә һәм 1948 йылдың майында СССР Фәндәр академияһы Энергетика институтының Электр системалары лабораторияһына инженер-конструктор итеп алына.
1948 йылдың авгусында уҡ Исаак Брук һәм Бәшир Рәмиев СССР-ҙа тәүге «Автоматик һанлы электрон машина» проектын тәҡдим итә.
Рәмиевтың күп һанлы эшләнмәләре араһында — «Стрела» ЭВМ-ы, «Урал» ЭВМ-ы серияһы.
Бәшир Рәмиевтең ғәмәлдә юғары белемһеҙ ҡалыуы уға Пенза математик машиналар ғилми-тикшеренеү институтының (әле — {"«Рубин» ғилми-етештереү предприятиеһы, Пенза ҡ.) баш инженеры һәм фәнни эш буйынса директор урынбаҫары булырға ҡамасауламай, ул унда 1955—1968 йй. эшләй һәм артабан диссертация яҡламайынса техник фәндәр докторы дәрәжәһен ала.
Бәшир Искәндәр улы Рәмиев 1994 йылдың 16 майында Мәскәүҙә вафат була. Кунцево зыяратында ерләнә.
Наградалары
үҙгәртергә- Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены;
- Сталин премияһы (1954);
- СССР ВДНХ-һының алтын миҙалы.
Хәтер
үҙгәртергәПенза
үҙгәртергә- «Рубин» ғилми-етештереү предприятиеһы бинаһына (Байдуков ур. 1 а) 1955—1968 йылдарҙа унда эшләгән Бәшир Рәмиевҡа иҫтәлекле таҡтаташ эленгән.
- Ҡалала Бәшир Рәмиевкә бағышланған иҫтәлекле таҡтаташ шулай уҡ ул 1955—1968 йылдарҙа йәшәгән Мәскәү урамындағы 104-се йортҡа эленгән.
- 2013 йылдың сентябрендә Рәсәйҙә тәүге электрон-хисаплау машинаһын эшләүсе исемендәге «Рәмиев» Юғары технологиялар технопаркы асыла[4][5].
Мәскәү
үҙгәртергә- Мәскәү Политехник музейында Б. И. Рәмиев фонды булдырылған.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Из рода Рамеевых, участник создания ЭВМ — газета «Баймакский вестник», 2014, 14 января(недоступная ссылка) (рус.)
- ↑ [http://gabdullatukay.ru/tat/index.php? 1938 йылдың апрелендә ҡулға алына һәм 1943 йылда вафат була
- ↑ Лирон Хәмидуллин. «Танылмыйдыр кеше тышыннан …» // Хәмидуллин Л. Ак төннәр хәтере: Әдәби очерк, эссе, хатирәләр. — Казан: Татар. кит. нәшр., 2002. — 224 б.
- ↑ Открытие технопарка высоких технологий «Рамеев»
- ↑ Пензенской области на развитие технопарка «Рамеев» будет выделено 686,5 млн рублей(недоступная ссылка)
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Рәмиевтар // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- Ревич Ю. Они были первыми 2006 йыл 17 июнь архивланған.
- Страница Рамеева в «Компьютерном музее»
- Малиновский Б. Н. Рамеев
- Страница семьи Рамеевых
- Башир Рамеев 2015 йыл 21 июль архивланған.
- Башир Рамеев 2012 йыл 12 май архивланған. // Пензенская энциклопедия
- Башир Искандарович Рамеев(недоступная ссылка) на сайте Музея истории отечественных компьютеров
- Малиновский Б. Н. История вычислительной техники в лицах: Сын эпохи (Башир Искандарович Рамеев). — Киев: фирма «КИТ», ПТОО «А.С.К.», 1995. — 384 с. — ISBN 5-7707-6131-8.
- Башир Рамеев: отец советских компьютеров, внук Дэрдменда и друг Ботвинника. БИЗНЕС-Онлайн. Дата обращения: 5 декабрь 2018.