Баттал
Баттал (рус. Батталово) — Башҡортостандың Учалы районындағы ауыл. Миндәк ауыл Советы составына инә. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 316 кеше[1]. Почта индексы — 453746, ОКАТО коды — 80253848004.
| Ауыл | |
| Баттал Баттал | |
| Ил | |
|---|---|
| Федерация субъекты | |
| Муниципаль район | |
| Ауыл советы | |
| Координаталар | |
| Милли состав | |
| Сәғәт бүлкәте | |
| Һанлы танытмалар | |
| Автомобиль коды |
02, 102 |
| ОКАТО коды | |
| ОКТМО коды | |
.svg)
Географик урыны
үҙгәртергә- Район үҙәгенә тиклем (Учалы): 87 км
- Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Яңы Оҙонгүл): 12 км
- Яҡындағы тимер юл станцияһы (Урал-Тау): 39 км[2]
Тарихы
үҙгәртергәБаттал ауылына Верхнеурал өйәҙе Күбәләк улусы башҡорттары үҙҙәренең аҫаба ерҙәрендә нигеҙ һалған. XVIII быуат аҙағында Баттал (Әнәк) исемле ике утар булған. 1795 йылғы V рәүиз ваҡытында ундағы 5 йортта 47 кеше теркәлгән. XIX быуат уртаһында 197 кеше 34 йортта йәшәгән. 11 ғаилә Ҡобағош ауылына күсеп киткән. Ауыл халҡы артабан бик үк артмаған. Тәүге төпләнеүсе билдәһеҙ, әммә уның улдарының һәм ейәндәренең исемдәре билдәле. Өлкән улы Аҙнағол (1762—1848), уның улдары — Килмөхәмәт (уның — Мәһәҙей, Мәғәфүр), Абдрахман (уның — Бикмөхәмәт, Мөхәмәтзариф, Сафа), Юлмөхәмәт (уның — Шәриф, Ҡолмөхәмәт, Әхмәтйәнн, Хисмәтулла). Икенсе улы Бәхтегәрәй (1764—1843), уның 4 улы — Абдулмәжит (уның — Күмәккилде, Юлбирҙе, Дәүләтбирҙе, Ғәҙелша), Абдулхалиҡ, Ҡунаҡсура (1791—1843), уның балалары Ғәлекәй, Ғәлиәсҡәр, Ғәлиулла һәм Фәтҡулла, 4-сеһе Абдулнасир, 1802 йылғы (уның улдары — Шәрип, Йыһанша). Батталдың өсөнсө улы Йомағол (1770—1849); дүртенсе улы — Аҙнабай, 1781 йылғы[3][4].
30 йорт-хужалыҡтан 218 кеше йәйләүгә сыҡҡан. Ауылдан 2—4 саҡрым алыҫлыҡта 15 июндән 1 сентябргә тиклем Аҡры, Әнтәк, Ҡораменәй, Реҡарғаз, Ҡылы йылғалары буйында күсенеп йөрөгәндәр. 1842 йылда ауыл халҡына 150 ат, 100 һыйыр, 150 һарыҡ тура килгән. 216 бот ужым ашлығы һәм 456 бот яҙғы иген сәскәндәр. Ишмөхәмәт Аҙнағолов һәм Хөббихужа Исламғолов 100—113 бот яҙғы иген сәскән.
1866 йылда 32 йорт-хужалыҡта 215 кеше йәшәгән. Малсылыҡ, игенселек менән шөғөлләнгәндәр[5].
Халыҡ һаны күп артмаған. 1920 йылда барыһы 222 кеше иҫәпләнгән[6].
Хәҙерге осор
үҙгәртергәОзёрный урта мәктәбе филиалы төп мәктәп эшләй, фельдшер‑акушерлыҡ пункты, клуб бар[7].
Халыҡ һаны
үҙгәртергәБөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)
| Иҫәп алыу йылы һәм көнө | Бөтә халыҡ | Ир-егеттәр | Ҡатын-ҡыҙҙар | Ир-егеттәр өлөшө (%) | Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%) |
| 1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар) | 221 | ||||
| 1920 йыл 26 август | 222 | ||||
| 1926 йыл 17 декабрь | |||||
| 1939 йыл 17 ғинуар | 196 | ||||
| 1959 йыл 15 ғинуар | 206 | ||||
| 1970 йыл 15 ғинуар | |||||
| 1979 йыл 17 ғинуар | |||||
| 1989 йыл 12 ғинуар | 242 | ||||
| 2002 йыл 9 октябрь | 344 | ||||
| 2010 йыл 14 октябрь | 316 | 153 | 163 | 48,4 | 51,6 |
- Милли составы
2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәтенә ярашлы, ауылда башҡорттар йәшәгән (100 %)[8].
Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.
- 1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
- 1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны
Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.
- 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.
- Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.
- 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.
- Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.
- 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)
- Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.
- 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.
- Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.
- 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.
- Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.
- 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
- 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7
- 1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.
Билдәле шәхестәр
үҙгәртергә- Әхмәтйәнов Яңыбай Шаһыбал улы (20.02.1936—25.09.2010), ауыл хужалығы хеҙмәткәре, 1957—1988 йылдарҙа Учалы районы «Байрамғол» совхозы механизаторы. Башҡорт АССР-ының һигеҙенсе саҡырылыш (1971—1975) Юғары Советы депутаты. Социалистик Хеҙмәт Геройы (1971). БАССР-ҙың атҡаҙанған механизаторы (1970).
- Бирғәлин Айнур Азамат улы (17.10.1989) — Ислам дине әһеле. 2019 йылдың 16 октябренән Башҡортостан Республикаһы мосолмандары Диниә назараты мөфтөйө (рәйесе).
Урамдар
үҙгәртергәТарихи ҡомартҡылар
үҙгәртергә- Байым әүлиә ҡәбере
Тирә-яҡ мөхит
үҙгәртергә- Башташ тауы
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник. (рус.)
- ↑ Баттал // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- ↑ Баттал // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- ↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 21. — ISBN 978-5-295-04683-4.
- ↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 21. — ISBN 978-5-295-04683-4.
- ↑ Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 21. — ISBN 978-5-295-04683-4.
- ↑ Баттал // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- ↑ Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — Excel форматында ҡушымта(недоступная ссылка) (рус.)
- ↑ Госсправка сайтында урамдар исеме
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Баттал // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — С. 21. — ISBN 978-5-295-04683-4.
- 1834 йылғы ревизия материалдары(недоступная ссылка)
Сығанаҡтар
үҙгәртергә