Астахова Анна Михайловна

	Анна Михайловна Астахова
	Файл:АстаховаАннаМихайловна.jpg
Тыуған көнө	22 июнь (4 июль) 1886
Тыуған урыны	Кронштадт
Вафат көнө	30 апрель 1971 (84 йәш)
Вафат урыны	Ленинград
Ил	Рәсәй империяһы; СССР
Ғилми даирәһе	фольклористика
Эшләгән урыны	ГИИИ, ; ИАЭ АН СССР, ; ИРЛИ АН СССР
Ғилми исеме	профессор
Уҡыусылары	Б. Ф. Егоров, Б. Н. Путилов
Ниндәй өлкәлә танылған	былина эпостарын йыйыусы, рус халыҡ шиғри ижадын тикшерене=се
Награда һәм премиялары	«Ленинград оборонаһы өсөн» миҙалы «1941–1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында фиҙакәр хеҙмәте өсөн» миҙалы
	Шаблон: просмотр • обсуждение • править

Ҡалып:ФИО

Астахова Анна Михайловна (22 июнь (4 июль) 1886(18860704) йыл — 30 апрель 1971 йыл) — СССР филологы һәм фольклорисы, Урыҫ Төньяғы фольклорын тикшеренеүсе. Филология фәндәре докторы, профессор.

Биографияһы

Анна Михайловна Астахова Кронштадтта хәрби моряк-мина полкы офицеры ғаиләһендә тыуа. Алты йәшендә әсәһен юғалта, ә 1903 йылда атаһы ла вафат була. 17 йәшендә ата-әсәһеҙ ҡалғас, шәхси дәрестәр бирә башлай. Петербург Изге Екатерина ордены училищеһы отличие менән тамамлай, 1903-1908 йылдарҙа Санкт-Петербург ҡатын-ҡыҙҙар педагогия институтында тел-тарих бүлегендә уҡый

Рәсәй империяһының бер нисә ҡалаларының гимназияларында: Лифляндия губернаһының Валка ҡалаһында (1908—1909), Кавказда Тифлис губернаһының Тифлис ҡалаһында (1909—1911), ә һуңынан Петербургтың/Петроградтың Тенишев училищеһында (1912—1920) тарих һәм әҙәбиәт фәндәренән уҡыта.

1921—1931 йылдарҙа — рус әҙәбиәте уҡытыусыһы, Дәүләт сәнғәт тарихы институтында (ДСТИ) Юғары курстарҙы тамамлап, шунда ғилми хеҙмәткәр. 1926 йылда Заонежьела ДСТИ-ының беренсе ҙур комплекслы экспедицияһында ҡатнаша, уның барышында крәҫтиән мәҙәниәтенә сумғандан һуң фольклорсы булырға ныҡлы ҡарар итә. Совет фольклористикаһы тарихында мөһим урынға әйләнгән артабанғы өс экспедиция Пинега (1927), Мезень (1928), Печора (1929) йылғалары бассейндарының ҙур территорияларын солғап ала.

1931 йылда Дәүләт сәнғәт тарихы институты Дәүләт сәнғәт белеме академияһы (ДСБА) тип үҙгәртелә, унан фольклористика СССР Халыҡтарын өйрәнеү институтына күсерелә. 1933 йылда СССР Халыҡтарын өйрәнеү институты СССР ФА Антропология һәм этнография институтын барлыҡҡа килтереп, Антропология һәм этнография музейы (Кунсткамера) менән ҡушыла. Ошо осорҙа М. К. Азадовский (1888—1954) етәкселек иткән фольклор секцияһы 1933—1939 йылдарҙа был Институттың структур берәмеге була. 1939 йылда Фольклор комиссияһы (исеме 1937 йылдан) СССР Фәндәр Академияһының әҙәбиәт Институтына (Пушкин Йорто) күсерелә, унда СССР халыҡтары фольклоры бүлеге була.

1930 йылдар башында Ленинград ҡалаһы йырсыларының йырҙарын яҙҙыра. 1932 йылда «Ленинград урам йырсылары» йыйынтығы баҫмаға әҙерләнә, әммә цензура йәһәтенән ул донъя күрмәй. Пушкин йортоноң фоноархивында йырсыларҙың береһенең тауышы менән ДСИТ-ла яҙҙырылған балауыҙ валиктары һаҡланған, ә институттың ҡулъяҙма бүлегендә — йыр текстары һәм төҙөүсе комментарийҙары менән ҡаралама ҡулъяҙма^[1].

1939—1965 йылдарҙа — СССР Фәндәр академияһы Рус әҙәбиәте институтының ғилми хеҙмәткәре, Халыҡ ижады бүлеге секретары, фольклор ҡулъяҙма һаҡлағысы мөдире. Бөйөк Ватан һуғышы осоронда 1941/1942 йылдарҙа ҡышын үткәреп, блокадалы Ленинградта ҡала; 1942 йылдың июлендә Пушкин Йортондағы башҡа иҫән ҡалған хеҙмәткәрҙәр менән бергә Ҡазанға эвакуациялана. 1944 йылда «Рус былинаһы тарихында төньяҡ осор» темаһына докторлыҡ диссертацияһын яҡлай, уның ҡулъяҙмаһы 1948 йылда «Русский былинный эпос на Севере»^[2] монографияһы рәүешендә эшкәртелә һәм нәшер ителә. 1949 йылдан — профессор.

Рус Төньяғына бер нисә фольклор экспедицияһы ойоштора. Карелияла, Пинегала, Мезеньдә һәм Печорала, Поморьела һәм Себерҙә, шулай уҡ Мәскәү һәм Ленинград өлкәһендә экспедициялар ваҡытында рус халыҡ ауыҙ-тел ижадының 10 меңдән ашыу әҫәрен яҙып ала һәм артабан тикшерә. Фольклористика буйынса 200-ҙән ашыу баҫма хеҙмәт авторы.

Тикшеренеүҙәрендә А.П. Скафтымовтың 1920-се йылдарҙа «Поэтика и генезис былин» эшендә әйтелгән фекерен хуплай^[3], Скафтымов тарихи ҡарашты тәнҡитләй һәм әүәлге замандың художестволы үҙенсәлеген — уларҙың эстетикаһын аңларға саҡыра.

Ошондай ҙур художестволы дөйөмләштереүҙәрҙә былиналарҙа тарихи үткәндәр сағылышы бирелә, һөҙөмтәлә билдәле бер осорҙоң йәки халыҡтың тарихи тормошоноң билдәле бер осороноң дөйөм картинаһы ғына килеп сыға... Шулай уҡ исемдәре билдәле бер тарихи эшмәкәрҙәргә барып тоташҡан батырҙар образдары ла тарихи портреттар бирмәй. Уларҙа герой тураһында, ысынбарлыҡты киң дөйөмләштереү нигеҙендә барлыҡҡа килгән, идеаль төшөнсәләр төҙөлгән һәм героиканың төрлө типик күренештәре күрһәтелгән. Дошмандың былина кәүҙәләнеше тураһында ла шуны уҡ әйтеп була»^[4].

1956 йылдан (беренсе томдың сығыуынан) һәм ғүмеренең аҙағына тиклем күп томлы ғилми баҫма — «Рус фольклоры» (1-13-сө томдар) йыйынтығын мөхәррирләй.

1971 йылдың 30 апрелендә вафат була. Санкт-Петербургтың Төньяҡ зыяратында ерләнә.

Наградалары

Ҡайһы бер эшәре

Былины Севера: Материалы рукописного хранилища Фольклорной комиссии / АН СССР. Фольклорная комиссия при институте этнографии; Ред. М. К. Азадовский. — М., Л.: Изд-во АН СССР, 1938. — Т. 1 : Мезень. Печора. — 656, [22] с. — 5000 экз.
- Былины Севера: Материалы рукописного хранилища Сектора фольклора / АН СССР, Ин-т рус. лит. (Пушкинский Дом); подгот. текста и коммент. А. М. Астаховой; под. ред. В. П. Андриановой-Перетц; сост. А. М. Астахова. — М., Л.: Изд-во АН СССР, 1951. — Т. 2 : Прионежье, Пинега, Поморье. — 848, [38] с.
Астахова А. М., Колпакова Н. П. Старая и новая Карелия в частушке / Карел. науч.-исслед. ин-т культуры. — Петрозаводск: Кирья, 1937. — 160 с.
Народные песни Вологодской области: Сборник фонографических записей / Под ред. Е. В. Гиппиуса и З. В. Эвальд; Записи текстов А. М. Астаховой и Н. П. Колпаковой; Муз. записи В. В. Великанова и Ф. А. Рубцова. — Л.: Музгиз. Ленингр. отд., 1938. — 136 с.
Былины П. И. Рябинина-Андреева / Подготовка текстов, статья и примеч. В. Г. Базанова; Предисл. и ред. А. М. Астаховой. — Петрозаводск: Каргосиздат, 1940. — 144 с.
Былины Пудожского края / Подготовка текстов, статья и примеч. Г. Н. Париловой и А. Д. Соймонова; Предисл. и ред. А. М. Астаховой; Науч.-исслед. ин-т культуры Карело-Фин. ССР. — Петрозаводск: Гос. изд-во Карело-Фин. ССР, 1941. — 512 с.
Астахова А. М. Русский былинный эпос на Севере / Ин-т истории, языка и литературы Карело-Фин. базы АН СССР. — Петрозаводск: Гос. изд-во Карело-Фин. ССР, 1948. — 396 с.
Очерки русского народнопоэтического творчества советской эпохи / Под. общ. ред. А. М. Астаховой ; АН СССР. Ин-т рус. литературы. (Пушкинский дом). — М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1952. — 544, [14] с. [1]
Илья Муромец / Подготовка текстов, статья и коммент. А. М. Астаховой; Отв. ред. чл.-кор. АН СССР Д. С. Лихачев; АН СССР. Отд-ние литературы и языка. — М.; Л.: Изд-во АН СССР. Ленингр. отд-ние, 1958. — 557 с. — (Литературные памятники). — 10 000 экз.
Былины в записях и пересказах XVII—XVIII веков / Изд. подгот.: А. М. Астахова, В. В. Митрофанова, М. О. Скрипиль; АН СССР, Ин-т русской литературы (Пушкинский дом). — М.; Л.: Изд-во АН СССР. Ленингр. отделение, 1960. — 320, [10] с. — (Памятники русского фольклора). — 3000 экз.
Астахова А. М. Народные сказки о богатырях русского эпоса / АН СССР. Институт русской литературы (Пушкинский дом). — М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1962. — 120 с. — 5000 экз. [2]
Народные баллады / Вступ. статья, подготовка текста и примеч. Д. М. Балашова; Под общ. ред. А. М. Астаховой. — М.; Л.: Советский писатель. Ленингр. отд-ние, 1963. — 448 с. — (Библиотека поэта. Большая серия. 2-е изд.).
Астахова А. М. Художественный образ и мировоззренческий элемент в заговорах. — М.: Наука, 1964. — 10 с. — (Доклады/ VII Междунар. конгресс антропол. и этногр. наук. (Москва, авг. 1964 г.); 179).
Астахова А. М. Былины: Итоги и проблемы изучения / АН СССР. Ин-т рус. лит. (Пушкин. Дом). — М.; Л.: Наука. Ленингр. отд-ние, 1966. — 292 с. — 3700 экз.

Библиографияһы

Список работ А. М. Астаховой : (1926—1953) // Русский фольклор : материалы и исследования. Т. 1 / Редкол. : А. М. Астахова, В. Г. Базанов, М. О. Скрипиль (отв. ред.). — М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1956. — С. 305-310.
Основные труды А. М. Астаховой // Советская этнография. — 1971. — № 5. — С. 188-189.

Шулай уҡ ҡара

Азбелев, Сергей Николаевич
Памятники русского фольклора

Иҫкәрмәләр

↑ Н. Комелина, М. Лурье, С. Подрезова. Песни уличного певца Владимира Егорова в фонографической записи А.М. Астаховой 2020 йыл 25 сентябрь архивланған. // Антропологический форум. 2013. № 19
↑ Русский былинный эпос на Севере. Дата обращения: 23 мая 2020. Архивировано 31 марта 2020 года.
↑ Скафтымов А. П. Поэтика и генезис былин : очерки — Саратов ; Москва : Изд-во В. З. Яксанова, 1924. — 224 с.
↑ (Северные исторические песни / Сост. А. Н. Астахова. Петрозаводск, 1947. С. 5–6)

Әҙәбиәт

Ҡалып:Из КЛЭ
Астахова Анна Михайловна // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
А. М. Астахова : (К 70-летию со дня рождения) // Русский фольклор : материалы и исследования. Т. 1 / Редкол. : А. М. Астахова, В. Г. Базанов, М. О. Скрипиль (отв. ред.). — М.; Л.: Изд-во АН СССР, 1956. — С. 303-305.
Путилов Б. Н. А. М. Астахова (к 80-летию со дня рождения) // Советская этнография. 1966. № 5. С. 156-157.
Чистов К. В. Анна Михайловна Астахова (Некролог) // Советская этнография. 1971. № 5. С. 187-189.
Адрианова-Перетц В. П. Памяти А. М. Астаховой (1886—1971) // Русская литература. 1971. № 4. С. 237-239.
Мельц М. Я., Митрофанова В. В. Памяти А. М. Астаховой (1886—1971) // Народная проза. Русский фольклор. Л., 1972. Т. 13. С. 260-265.
Лихачёв Д. С. Слово об Анне Михайловне Астаховой // Прошлое — будущему: Статьи и очерки / Д. С. Лихачев; АН СССР. — Л.: Наука. Ленингр. отд-ние, 1985. — С. 466-469. — 576 с. — (Наука. Мировоззрение. Жизнь).
Шаповалова Г. Г. Анна Михайловна Астахова (К 100-летию со дня рождения) // Этнографические истоки фольклорных явлений. Русский фольклор. Л., 1987. Т. 24. С. 203-206.
Азбелев С. Н. О переиздании былин в записях А. М. Астаховой // Проблемы текстологии фольклора. Русский фольклор. 1991. Т. 26. С. 39-53.
Иванова Т. Г. Фольклористы Пушкинского Дома в годы Великой Отечественной войны // Традиционная культура. — 2005. — Т. 6. № 2 (18). — С. 15-24.[3](недоступная ссылка)
Иванова Т. Г. Роль ленинградских ученых в становлении фольклористики в Карельском научно-исследовательском институте // Труды Карельского научного центра РАН. — 2010. — № 4. — С. 115-122.[4](недоступная ссылка)[5]
Документы по защите докторской диссертации А. М. Астаховой. Публикация и комментарии Т. Г. Ивановой // Из истории русской фольклористики: Вып. 9 / Институт русской литературы РАН; Редколлегия: А. Н. Власов и др.; Отв. ред. М. Н. Власова. — СПб.: Наука, 2014. — С. 150-194. — 860, [1] с. — 500 экз. — ISBN 978-5-02-038225-1.
Козловский С. В. Отражение социальной практики домонгольской Руси в восточнославянском эпосе : дис. … кандидата исторических наук : 07.00.02 / Удмурт. гос. ун-т. — Ижевск, 2006. (Глава I. Историографический и методологический аспекты проблемы междисциплинарного изучения эпических материалов в контексте исторического исследования)[6]
Дубровская Е. Ю. Историческая память жителей Карелии: 1914–1930-е годы // Рябининские чтения – 2007: Материалы научной конференции по изучению народной культуры Русского Севера / Отв. ред Т. Г. Иванова; Музей-заповедник «Кижи». — Петрозаводск, 2007. — 497 с.
Комелина Н. Г. Текстологические замечания к записям былин Зимнего берега Белого моря 1930-х гг. // Русский фольклор : материалы и исследования. Т. 34 / редкол.: А. А. Горелов и др. – СПб., 2011. – С. 92-111.[7]
Письма А. М. Астаховой к М. К. Азадовскому (июнь-декабрь 1942 года) / вступ. статья, подготовка текста и коммент. Н. Г. Комелиной // Русская литература. 2013. № 4. С. 104-133.
Письма А. М. Астаховой к М. К. Азадовскому : (1943—1954) / вступ. ст., подготовка текста и коммент. Н. Г. Комелиной // Русская литература. 2014. № 4. С. 36-88. — (Из истории отечественной науки). — Окончание. Начало: № 4, 2013.

[1] Н. Комелина, М. Лурье, С. Подрезова. Песни уличного певца Владимира Егорова в фонографической записи А.М. Астаховой 2020 йыл 25 сентябрь архивланған. // Антропологический форум. 2013. № 19

[2] Русский былинный эпос на Севере. Дата обращения: 23 мая 2020. Архивировано 31 марта 2020 года.

[3] Скафтымов А. П. Поэтика и генезис былин : очерки — Саратов ; Москва : Изд-во В. З. Яксанова, 1924. — 224 с.

[4] (Северные исторические песни / Сост. А. Н. Астахова. Петрозаводск, 1947. С. 5–6)

[1]

[2]

[3]

[4]