Артюр Рембо
Жан Николя Артюр Рембо (франц. Jean Nicolas Arthur Rimbaud [aʁtyʁ ʁɛ̃ˈbo]; 1854 йыл—1891 йыл) — француз шағиры.
| Артюр Рембо | |
 | |
| Тыуған көнө | |
|---|---|
| Вафат булған көнө | |
| Ил | |
| Автограф |
|
 Артюр Рембо Викимилектә | |
Биографияһы
үҙгәртергәАртюр Рембо 1854 йылдың 20 октябрендә Францияның төньяҡ-көнсығышында Шарлевилдә тыуа. Фредерик Рембо (1814—1878) һәм Мари-Катрин-Витали Рембо (1825—1907) ғаиләһендә икенсе бала була[6]. Атаһы һөнәре буйынса хәрби, үҙенең хәрби карьераһының күп өлөшөн сит илдәрҙә үткәрә[7], Алжирҙа хеҙмәт итә (1844—1850), ә 1854 йылда «император указы буйынса»[6] Почётлы легион ордены менән бүләкләнә[7] Капитан Рембо «ҡыҙыу, тыныс һәм йомарт»,[7] оҙон мыйыҡлы һәм һаҡаллы егерь һымаҡ һүрәтләнә[8]. Әсәһе, тыумыштан Куиф, хәлле крәҫтиән ғаиләһенән булған. Малайға дүрт йәш булғанда, атаһы ғаиләһен ҡалдыра; шул ваҡыттан алып Артюрҙы әсәһе тәрбиәләй. Башланғыс белемде Рембо Шарлевиль лицейында ала. 1870 йылда тәүге шиғырын баҫтырып сығарғас, 16 йәшендә Рембо Францияның төньяғы һәм Бельгияның көньяғы буйлап сәйәхәткә сыға.
Ун ете йәшендә Рембо Парижда шағир Поль Верлен менән таныша һәм күпмелер ваҡыт уның яҡын дуҫы, һөйәре булып китә[9]. Верлен Рембоны Парижға саҡыра һәм уға юл хаҡын түләй.
Парижға килгәс, Рембо Верлендың йортонда төпләнә, әммә тиҙҙән Верлендың 17 йәшлек йөклө ҡатыны Матильда Моте тупаҫлығы һәм әшәкелеге өсөн уны ҡыуып сығара. Рембо сиратлап әҙәбиәтсе һәм тәнҡитсе Теодор Банвиль, шағир һәм шансонье Шарль Кро, композитор Жан (Эрнест) Кабане, рәссам Жан-Луи Форенда йәшәй. Верлен менән Рембо «Дрянные мальчишки» һәм «Чертыхатели» әҙәби түңәрәктәре йыйылыштарында ҡатнаша, дуҫлаша, иҫерткес эсемлектәр эсә, бәхәсләшә һәм татыулаша.
Октябрь аҙағында Рембо арҡаһында Верлендың Матильда менән тәүге ыҙғышы килеп тыуа. Рембо Моте ғаиләһенең «мещандарса мөхитен» ҡабул итмәй, ул Верленды ошо мөхиттән сығарырға тырыша.
Декабрь аҙағында «Дрянные мальчишки»ҙың сираттағы төшкө аш мәлендә Рембо ғауға ҡуптарып, фотограф Каржды таяҡ-шпага менән еңелсә яралай; Рембо түңәрәктән ҡыуыла; Верлен уға Париждың XIV округында, Монпарнас районында Кампань-Премьер урамында бер бүлмәне ҡуртымға ала.
Парижда Рембо Париж коммунаһы ихтилалында ҡатнаша.
1872 йылда Поль Верлен ғаиләһен ташлап китә һәм Рембо менән Лондонға китә. Бер аҙ шунда йәшәп, улар Европа буйлап сәйәхәт итә һәм ҡыҙыу бәхәстә абсент тәьҫире аҫтында Рембоның беләгенә атҡандан һуң, улар Брюсселдә айырылыша. Верлен ике йыл төрмәгә хөкөм ителә. Верлен менән айырылшҡандан һуң Рембо өйөнә, Роше фермаһына ҡайта.
Шунан һуң Рембо 1880 йылға тиклем яҙышыуҙан туҡтай һәм донъя буйлап сәйәхәт итә. Һуңынан Африкала (башлыса Мысыр һәм Эфиопияла), шулай уҡ Йеменда ул ҡәһүә, тәмләткестәр һәм тиреләр менәнсауҙа менән шөғөлләнә. Эфиопияла оҙаҡ ваҡыт Харар ҡалаһында йәшәй, Аддис-Абебала Европа ҡоралы партияһын һатыу өсөн император Менелик Икенсегә бара[10].
1891 йылдың февраль айында Аденда (Йемен) Рембо уң тубығында ауыртыу һиҙә башлай. Башта артрит тип уйлай. Дауалау бер ниндәй ҙә һөҙөмтә килтермәй, һәм шул уҡ йылдың мартында ауыртыу шул тиклем көслө була, хатта ул Францияға дауаланыу өсөн юлланырға әҙерләнә. Китер алдынан Рембо Британия табиптарының береһе менән кәңәшләшә, ул Рембоға «туберкулез синовиты» тигән хата диагноз ҡуя, ашығыс аяҡтарын ампутацияларға тәҡдим итә. Рембо, финанс эштәрен яйға һалыр өсөн, Аденда 7 майға тиклем ҡала, шунан һуң L’Amazone пароходында кире Францияға 13 көнлөк сәфәргә сыға. Марселгә килеү менән уны госпиталгә («Hôpital de la Conception») һалалар, унда бер аҙнанан һуң, 27 майҙа, уң аяғын ампутациялайҙар. Операциянан һуңғы анализ уның һөйәк яман шеше, остеосаркома булыуын асыҡлай.
23 июлдән 23 авгусҡа тиклем ғаилә фермаһында ҡыҫҡа ваҡыт булғандан һуң Рембо кире Африкаға юлланырға маташа, ләкин юлда уның сәләмәтлеге шул тиклем насарая, уны шул госпиталгә алып баралар, бында уға һеңлеһе Изабель килә. Ауыртыу түҙеп торғоһоҙ була, һәм 1891 йылдың 10 ноябрендә, ул 37 йәшендә вафат була.
Рембоны, уның тыуған Шарлевиль ҡалаһында ерләйҙәр.
Автор тере сағында баҫылып сыҡҡан әҫәрҙәре
үҙгәртергә
- (1870) Январь. la Revue pour tous йыйынтығында «Подарки сирот к Новому году»
- Август. La Charge йыйынтығында «Три поцелуя» («Первый вечер»)
- (1872) Сентябрь. «Вороны» La Renaissance littérature et artistique йыйынтығында
- (1873) Октябрь. «Одно лето в аду» / Une Saison en Enfer
- (1878) Январь. «Маленькие бедняки» («Заворожённые») The Gentle-man’s Magazine йыйынтығында
- (1882) Июнь. «Искательницы вшей» — Champsaur, Dinah Samuel ике дүртюллыҡ; 1889 йылдың сентябрендә яңынан нәшер ителә
- (1883) Октябрь. «Сидящие», «Пьяный корабль», «Искательницы вшей», «Заворожённые», «Вечерняя молитва», «Гласные», «Вечность» фрагменттары, «Париж заселяется вновь», шулай уҡ «Первые причастия» Верлен тарафынан Lutèce йыйынтығында баҫылып сыға.
- (1884) Апрель. Һанап кителгән шиғырҙар Верлен тарафынан Les Poètes mauditis («Проклятые поэты») йыйынтығында баҫтырып сығарылған.
- (1886) Апрель. La Vogue йыйынтығында «Первые причастия»
- Май-июнь. «Озарения», La Vogue һуңғы шиғырҙанынан ҡайһы берҙәрен индереп. Шулай уҡ айырым баҫылған
- (1888) Июнь. «Шкаф», «Уснувший в ложбине» һәм «Заворожённые» Poètes lyriques français du XIXe siècle (Антология Лемерра)
- Октябрь. «Украденное сердце» фрагментын өҫтәп һәм «Голова фавна» шиғыры менән «Проклятые поэты» йыйынтығын яңынан нәшер итеү
- (1889) Февраль-январь. La Revue indépendante йыйынтығында «За музыкой», «Богема», «Зло», «Предчувствие»
- (1890) Февраль. Le Petit Ardennais йыйынтығында «Шкаф» һәм «Предчувствие»
- Март.Мопассан китабында «Гласные» «Бродячая жизнь» һәм La revue d’aujourd’hui «В зелёном кабаре»
- Май. «Шкаф», «Предчувствие» La Plume йыйынтығында (Le Petit Ardennais яңынан баҫылған)
- Сентябрь. La Vogue йыйынтығында «Парижская оргия, или Париж заселяется вновь»
- (1891) Ноябрь. Mercure de France йыйынтығында «Бал повешенных», «Венера Анадиомена»
Рембо хәҙерге мәҙәниәттә
үҙгәртергәXX быуатта Рембо мираҫы бәхәс предметы була. Рембоның француз шиғриәтендә танылған эйәрсендәре Гий Аполлинер һәм Поль Элюар булып тора. Рембоның донъяға ҡарашы һәм шиғриәте Генри Миллерҙың ижадына йоғонто яһай, ул үҙенең рухи туғанлығын «Время убийц» эссеһында сағылдыра.
Артюр Рембо XX быуаттың икенсе яртыһында киң популярлыҡ яулай. Уның образы кинематографта бер нисә тапҡыр файҙаланыла. Кристофер Хэмптондың пьесаһы буйынса төшөрөлгән Агнешка Холландтың «Полное затмение» (1995) фильмы киң танылыу яулай, унда шағир ролен Леонардо Ди Каприо (фильм Рембо образының тарихи дөрөҫлөгөнә дәғүә итмәй), шулай уҡ Верлен ролен Дэвид Тьюлис башҡара.
Дэвид Моррелл Джон Рэмбоны булдырғанда Рембо образы менән илһамлана. Автор «Первая кровь» китабының инеш һүҙендә Артюр Рембоны телгә ала, ул Морреллға үҙенең фамилияһының ҡатмарлы булыуы һәм уның яңғырашы менән яҙылышының тап килмәүе менән хәтерҙә ҡала. «Франция авторының һәм алманың исеме тап килде, мин бында көс шаңдауын тойҙом», - тип яҙа Моррелл.[11]. Һуңғараҡ ул, Артюр Рембоның иң билдәле әҫәре «Одно лето в аду» (Une Saison en Enfer), тип атала, Исеме Вьетнам әсирлегендә Джон Рэмбо тарафынан кисерелгән ғазаптар өсөн яраҡлы метафора була,- тип өҫтәй[12].
Артюр Рембоға арналған һәм Жан-Робер Ипустеги тарафынан башҡарылған президент Франсуа Миттеран заказы буйынса скульптура композицияһы — «Путник в башмаках, взлетевших кверху»(франц. l’Homme aux semelles devant), 1985 йылда Арсенал китапхана бинаһы алдында, Парижда, Сюлли урамында ҡуйыла. Скульптура исемендә Поль Верлендың Артюр Рембоға биргән ҡушаматы — «Путник в башмаках, подбитых ветром» (франц. l’Homme aux semelles de vent)[13]. 1991 йылда режиссёр Ришар Диндоның Arthur Rimbaud — Une biographie фильмы сыға. Фильмда актёрҙар Бернар Блош, Кристиана Коэнди, Мадлен Мари, Альбер Дельпи, Жан Дотремай, Бернар Фрейд, Ханс-Рудольф Тверенболд, Жак Боннаффе (тауыш) төшә.
Рембоның ижады шағирә һәм йырсы Патти Смитҡа ныҡ йоғонто яһай, һәм үҙ эштәрендә ул уның цитаталарын бер нисә тапҡыр телгә ала.
Юрий Соповтың «Артюр Рембо» (1919) поэмаһы.
Жан-Поль Сартрҙың «Детство хозяина» әҫәрендә төп герой үҙен Рембо менән сағыштыра — «Үҙ-үҙеңде егерме йәшеңдә үлтерергә кәрәк ине», хәҙер Люсьен көҙгөгә йыш ҡарай һәм аҡрынлап үҙенең килбәтһеҙ йәш һомғоллоғона һоҡланырға өйрәнә. «Мин Рембо» — тип уйлай ул, кистәрен йомшаҡ хәрәкәттәр менән кейемдәрен һалып, һәм үҙенең, үтә матур сәскә кеүек, ғүмере ҡыҫҡа һәм фажиғәле булыуына ышана башлай»
Владимир Высоцкий шағирҙың исемен үҙенең «О фатальның датах и цифрах» шиғырында телгә ала.
Рембо шиғырҙары китабын «Теорема» кинофильмының төп персонажы Пьера Паоло Пазолини уҡый.
Павел Кашиндың «Талисман» альбомында Рембоның шулай уҡ исемле шиғыры буйынса башҡарыусының авторлыҡ тәржемәһендә «Пьяный корабль» йыры бар[14].
Артюр Рембоға Олег Митяев «Шарлевиль» йырын бағышлай (1991)[15].
2004 йылда танылған немец рәссамы-концептуалисы Оттмар Хёрль француз шағирының 150 йыллығы уңайынан Рембо ҡалаһының майҙанына уға арналған 800 скульптура ҡуя[16].
2015 йылда «Артюр Рембо, роман с Хараром / Rimbaud, le roman de Harar» (реж. Жан-Мишель Джиан / Jean-Michel Djian) документаль фильм сыға.
Артюр Рембо «Проза бродячих псов» аниме һәм мангала персонаждарҙың береһе өсөн прототип булып тора.
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 Arthur Rimbaud // RKDartists (нидерл.)
- ↑ Arthur Rimbaud // SNAC (ингл.) — 2010.
- ↑ Arthur Rimbaud // Benezit Dictionary of Artists (ингл.) — OUP, 2006. — ISBN 978-0-19-977378-7
- ↑ LIBRIS — Национальная библиотека Швеции, 2018.
- ↑ 6,0 6,1 Lefrère, 2001
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Starkie, 1973
- ↑ Robb, 2000
- ↑ «Пистолет, из которого был ранен Рембо, продан за 430 тысяч евро» 2016 йыл 1 декабрь архивланған., BBC, 1.12.2016
- ↑ Александр Рыбин Рембо в Эфиопии (русский) // журнал "Крещатик". — 2021. Архивировано из первоисточника 7 октябрь 2021.
- ↑ David Morrell, First Blood, Introduction
- ↑ David Morrell FAQ: Where did you come up with the name Rambo?
- ↑ Rimbaud – L’homme aux semelles devant / de vent. // espritdescalier.de. Дата обращения: 23 ғинуар 2012. Архивировано 13 февраль 2012 года. 2012 йыл 20 апрель архивланған. (нем.)
- ↑ Павел Кашин — Талисман (2017). Дата обращения: 6 июнь 2017. Архивировано из оригинала 6 июль 2017 года. 2017 йыл 6 июль архивланған.
- ↑ Шарлевиль Официальный сайт Олега Митяева. mityaev.ru. Дата обращения: 4 ғинуар 2022. Архивировано 4 ғинуар 2022 года.
- ↑ 800 bustes disposés par Ottmar Hörl. Ardennes-culture.net. Дата обращения: 30 ғинуар 2018. Архивировано 31 ғинуар 2018 года.
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- На русском языке
- Миллер Г. Время убийц. / Азбука-классика, 2005.
- Карре Ж. Жизнь и приключения Жана-Артура Рембо. / Пер. с фр. — СПб: Петербург — XXI век; Лань, 1994. (романизированная биография)
- Мурашкинцева Е. Д. Верлен. Рембо. — М.: ОЛМА-Пресс, 2001. — 352 с.
- Птифис П. Артюр Рембо. / Пер. с фр. (Серия «ЖЗЛ»). — М.: Молодая гвардия, 2000. — 408 с.
- Виль Р. Дневники Артюра Рембо. — Берлин: NG Verlag, 2013. — 156 с.
- Жан Батист Баронян Артюр Рембо. / Пер. с фр. (Серия «ЖЗЛ»). — М.: Молодая гвардия, 2013. — 272 с
- Рембо А. Поэтические произведения в стихах и прозе. / Пред. Л. Г. Андреева, комм. М. В. Толмачёва. — М.: Радуга, 1988. (подробный комментарий к стихотворениям)
- Обломиевский Д. Д. Артюр Рембо. // Французский символизм. — М.: Наука, 1973. — С. 183—227.
- Степанов Ю. С. Семантика «цветного сонета» Артюра Рембо. // Известия АН СССР. Сер. лит. и яз. — М.: 1984. — т.43. — № 4. — С. 341—347.
- Горбовская С. Г. Анализ флорообразов в поэме А.Рембо «Что говорят поэту о цветах» // European Social Science Journal. 2014. № 11-1 (50). С. 109—116.
- Васильев И. Е., Комаров К. М. Маяковский и Рембо (к проблеме типологических схождений) // Вестник Курганского государственного университета. Серия: Гуманитарные науки. 2008. № 14. С. 18-21.
- Журбин А. А. Рембо — Губанов: сравнительная характеристика художественного метода // Геология, география и глобальная энергия. 2006. № 6. С. 174—179.
- Найман Е. А. Неожиданная встреча: Кант и Рембо // Вестник Томского государственного университета. 1999. № 267. С. 29-30.
- Ворожихина К. В. «Странствия по душам» Бенджамена Фондана: Артюр Рембо // Философские науки. 2015. № 9. С. 116—122.
- Полещук П. О. Концепция «нового человека» в творчестве Артюра Рембо и русских футуристов //В сборнике: Русский язык, литература и культура в пространстве АТР Материалы международного форума. 2016. С. 302—305.
- Компарелли Р. Б.Поплавский и А. Рембо: проблема поэтического диалога // Вестник Томского государственного университета. 2015. № 394. С. 30-34.
- Токарев Д. В. Озарения Безобразова (Б.Поплавский и А.Рембо) // Русская литература. 2010. № 2. С. 15-31.
- Нефёдова Л. К. Онтология поэтического слова Артюра Рембо. Москва, 2011. −2-е издание, стереотипное. −130 с. ISBN 978-5-9765-1207-8
- Рембо А. Стихи; «Последние стихотворения»; «Озарения»; «Одно лето в аду». / Пер. с фр. М.Кудинова. — М., «Наука», 1982 (серия «Литературные памятники»).
- Рембо А. Стихотворения. Серия «Билингва». М., Текст, 2011.
- На других языках
- Adam, Antoine, ed. (1999), «Rimbaud: Œuvres complètes», Paris: Pléiade (Éditions Gallimard), ISBN 978-2070104765
- «Œuvres de Rimbaud», Paris: Classiques Garnier, 1991, ISBN 2-04-017399-4, DOI Guyaux
- «Reviens, reviens, cher ami. Rimbaud – Verlaine. L'Affaire de Bruxelles», Paris: Éditions Calmann-Lévy, 2006, ISBN 978-2702137215
- Brunel, Pierre, ed. (2004), «Rimbaud: Œuvres complètes», Paris: Le Livre de Poche, ISBN 978-2253131212
- Ernest Delahaye, Ernest (1974), «Delahaye, témoin de Rimbaud», Geneva: La Baconnière, ISBN 978-2825200711
- «Rimbaud, Complete Works, Selected Letters», Chicago: University of Chicago Press, 2005, ISBN 0-226-71977-4, DOI Whidden
- «Arthur Rimbaud», Paris: Fayard, 2001, ISBN 978-2-213-60691-0
- Graham Robb, Graham (2000), «Rimbaud», New York: W.W. Norton & Co, ISBN 978-0330482820
- Enid Starkie, Enid (1973), «Arthur Rimbaud», London: Faber and Faber, ISBN 0-571-10440-1
Һылтанмалар
үҙгәртергә- Артюр Рембо в «Журнальном зале»
- Биография Артюра Рембо на сайте «Кругосвет»
- Музей Рембо в Шарлевиле (фр.)
- Артюр Рембо. Избранные произведения (фр.)
- Биография и поэзия (фр.) (инг.)
- Биография, библиография, критика (фр.)
- "Рембо в Эфиопии", рассказ (рус.)
- "Путешествие в Абиссинию и Харар", Артюр Рембо (рус.)