Аксаков (Бәләбәй районы)

Аксаков (рус. Аксаково) — Башҡортостандың Бәләбәй районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 3131 кеше. Почта индексы — 452020, ОКАТО коды — 80209801001.

Ауыл
Аксаков рус. Аксаково
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Бәләбәй районы
Ауыл биләмәһе	Аксаков ауыл Советы (Бәләбәй районы)
Координаталар	54°01′05″ с. ш. 54°09′09″ в. д.
Нигеҙләнгән	1812—1826
Халҡы	↗3131 кеше (2010)
Милли состав	урыҫтар, башҡорттар, татарҙар, сыуаштар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Телефон коды	+7 34786
Почта индексы	452020
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 209 801 001
ОКТМО коды	80 609 401 101
ГКГН номеры	0517937
Аксаков

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль ( 26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	3131	1465	1666	46,8	53,2

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Бәләбәй): 10 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Аксаково): 0 км

Тарихы

Аксаков ауыл Советы үҙәге, тимер юл станцияһы. Район үҙәгенән көньяҡҡа табан 10 саҡрым алыҫлыҡта Сиушка йылғаһы буйында урынлашҡан. Ауылға Бәләбәй өйәҙендә хосуси ҡымыҙ дауаханаһы эргәһендә нигеҙ һалына. Аксаков исемен 1812—1826 йылдарҙа бында йәшәгән бөйөк рус яҙыусыһы Сергей Тимофеевич Аксаков хөрмәтенә ала. Надеждино имениеһында йәшәй. Элек Надеждино ауылы Аксаковтар ғаиләһенең ғаилә имениеһы була. 1860-сы йылдарҙа М.M. Куроедов башҡорттарҙан яҡынса 20 мең дисәтинә ерен һатып ала, бында Сембер губернаһы Аксаково һәм Чуфарово ауылдарының крәҫтиәндәре күсеп килә. 1917 йылда 75 йортта 315 кеше теркәлгән, тимер юл станцияһы һәм ҡасаба булараҡ билдәле. 1931 йылдан ҡала тибындағы ҡасаба, 2005 йылдан ауыл статусын ала. 1970‑се йылдарҙа Колос-Ключи ауылы ҡушылған. Аксаковола 1942 йылдың ғинуарынан майына тиклем 124-се айырым уҡсылар бригадаһы ойошторола. Халҡы: 1939 йылда — 1762 кеше; 1959 йылда — 3742 кеше; 1989 йылда — 2457 кеше; 2002 йылда — 3173 кеше; 2010 йылда — 3131 кеше. Урыҫтар, татарҙар, сыуаштар, башҡорттар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар баҡсаһы, дөйөм практика табибы бүлеге, мәҙәниәт йорто, китапхана бар.

Урамдары

Исемдәре:

1430 км урамы (рус. 1430 км (улица))

3 км Бәләбәй тармағы урамы (рус. 3 км Белебеевской ветки (улица))

Вокзал урамы (рус. Вокзальная (улица))

Высоковольтная (Энергетик мкр) урамы (рус. Высоковольтная (Энергетик мкр) (улица))

Гараж йәмғиәте Энергетик территорияһы (рус. Гаражное общество Энергетик (территория))

Горохов урамы (рус. Горохова (улица))

Шыршы (Энергетик мкр) урамы (рус. Еловая (Энергетик мкр) (улица))

Шыршы (тер. СНТ) (рус. Елочка (тер. СНТ))

Тимер юл урамы (рус. Железнодорожная (улица))

Еләкле (Энергетик мкр) урамы (рус. Земляничная (Энергетик мкр) (улица))

Баҡса еләге (тер. СНТ) ?рус. Клубничка ( тер. СНТ))

Колхоз урамы (рус. Колхозная (улица))

Комсомол урамы (рус. Комсомольская (улица))

Локомотив (тер. СНТ) (рус. Локомотив (тер. СНТ))

Туғай урамы(рус. Луговая ( улица))

Люблинка урамы (рус. Люблинка (улица))

М.Цветаева урамы (рус. М.Цветаевой (улица))

Матросов урамы (рус. Матросова (улица))

Тыныслыҡ урамы (рус. Мира (улица))

Йәштәр урамы (рус. Молодежная (улица))

Тәңкә (Энергетик мкр) урамы (рус. Монетная (Энергетик мкр) ( улица))

Түбәнге (Энергетик мкр) урамы (рус. Нижняя (Энергетик мкр) ( улица))

Беренсе май урамы (рус. Первомайская (улица))

Пионер урамы (рус. Пионерская (улица))

Еңеү урамы (рус. Победы (улица))

Пограничник урамы (рус. Пограничная (улица))

Тау аҫты урамы (рус. Подгорная ( улица))

Урман аҫты урамы (рус. Подлесная (улица))

Подстанция урамы (рус. Подстанционная (улица))

Ялан урамы (рус. Полевая (улица))

Иркенлек урамы (рус. Привольная (улица))

Протвинь урамы (рус. Протвиня (улица))

Пушкин урамы (рус. Пушкина (улица))

Эшсе урамы (рус. Рабочая (улица))

Баҡса урамы (рус. Садовая (улица )

Шифахана (Энергетик мкр) урамы (рус. Санаторная (Энергетик мкр) (улица))

Совет урамы (рус. Советская (улица))

Совет тыҡрығы (рус. Советский (переулок))

Ҡарағайлы урамы (рус. Сосновая ( лица))

Спорт урамы (рус. Спортивная (улица))

Дала урамы (рус. Степная (улица))

Хеҙмәт урамы (рус. Трудовая (улица))

Чапаев урамы (рус. Чапаева (улица))

Энергетик микрорайоны (рус. Энергетик (микрорайон))

Энергетиктар урамы (рус. Энергетиков (улица))

Билдәле шәхестәре

• Протвинь Иван Степанович (10 июнь 1926 йыл — 18 август 1944 йыл) — Бөйөк Ватан һуғышында батырҙарса һәләк булған яугир. Уҡсылар полкының танкыға ҡаршы ҡорал тоҫҡаусыһы, ефрейтор. Советтар Союзы Геройы (1945 йыл, үлгәндән һуң).

Видеояҙмалар

• YouTube сайтында Видео Аксаков ауылы тарихы

Иҫтәлекле урындары

• Йыл һайын бында Халыҡ-ара Аксаков көндәре үтә. Байрам программаһы Аксаковтарҙың йорт-музейына барыуҙы, урындағы мәктәптә асыҡ дәрестәрҙе, шулай уҡ башҡа сараларҙы үҙ эсенә ала.
• Аксаков исемендәге шифахана — үҙенең бүлендек фермаһы, гараж һәм янғын һүндереү бүлеге менән шифахана-курорт комплексы. Шифаханала 11000 китаптан торған китапхана, клуб бар. Ҡыҙыҡлы экскурсиялар үтә.

Һылтанмалар

• Аксаков (Бәләбәй районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 23 апрель 2022)
• Административно-территориальное устройство Республики Башкортостан: Справочник. — Уфа: ГУП РБ Издательство «Белая Река», 2007. — 416 с.— ISBN 978-5-87691-038-7. (рус.)
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий.стр. 192 2022 йыл 29 март архивланған.