Ҡыҙыл Ауыл
Ҡыҙыл Ауыл (шулай уҡ Ҡыҙыл Батыр исеме лә осрай) — Ишембай ҡалаһында тарихи урын[1], Ағиҙел йылғаһының һул ярында урынлашҡан, элекке ауыл.
| Ҡыҙыл Ауыл | |
| Дәүләт |
.svg){kind=small} Совет Рәсәйе |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Ишембай |
| Почта индексы | 453203 |
Тарихы
үҙгәртергәАуыл территориаль, 1934 йылдың 29 мартындағы «Ишембай нефть промыслалары эшселәре поселогын ойошторыу тураһында» ҡарары нигеҙендә Ишембай ҡалаһына инә, был ҡарар шулай уҡ Ишембай, Ирек, Юрматы ауылдарының яҙмышын хәл итә. Билдәле булыуынса, был дүрт ауылда 1932 йылдың сентябрендә нефть өсөн килгән 888 ғаилә урынлаштырыла.
1934 йылдың 24 майындағы «Красная Башкирия», 1932 йылдың 9 июнендәге «Башкирская вышка» гәзиттәре ауылдың ҡиәфәтен сағылдырған материалдар баҫтырып сығара. Ауыл 18 йортан тора. Уларҙың ҡыйығы һалам менән, 1 йорт — тимер, 2 йорт таҡта менән ябыла. Ул 703-сө скважинанан йөҙ метр алыҫлыҡта урынлаша.
«Тикшереү барышында асыҡланғанса, һәр йорттоң тиерлек ситәндән һалам менән ҡапланған йорт төкәтмәләрендә торбаһыҙ мейестәр ҡуйылған (ҡара яғып йылытыла). Осҡондар һалам түбәләре аҫтына күтәрелә һәм һәр минут һайын янғын сығыу ҡурҡынысы була. 703-сө скважина урғыла. Ошонда уҡ нефть ер амбарҙарына аға. Шундай уҡ алыҫлыҡҡа, 703-сө быраулау фонтаны кеүек, 714-се быраулау вышкаһы төҙөлә. Янғын хәүефе бәхәсһеҙ. Ел йүнәлеше — һәр ваҡыт тиерлек вышкалар яғына. 703-сө һәм яңы төҙөлә башлаған 714-се вышканы, Ҡыҙыл Батыр утары халҡын кисекмәҫтән нефть разведкаһы еренән алыҫҡа күсерергә кәрәк».
«Утарҙың элекке урынында ҡалыуы йәки яңы урынға күсерелеүе тураһында аныҡ мәғлүмәттәр юҡ. Ул йылдар өсөн хас булған төҙөлөш материалдары һәм эшсе көстәр менән көсөргәнешле хәлде иҫәпкә алғанда, ул үҙенең урынын үҙгәртеүе ихтималлығы шикле»[2][3].
Аллағыуат, Ҡарлыкүл, Ирек, Ҡыҙыл Ауыл, Күс, Новопетровский һәм Кесе Ишембай һәм Салауат ҡалалары ерҙәре составына ингән Аллағыуат ауылдары, Бөйөк Ватан һуғышында һәләк булған уларҙың халҡы иҫтәлегенә Ишембай яғына боролошта Салауат-Стәрлетамаҡ автотрассаһы киҫелешендә «Юрматы ере» мемориаль комплексы төҙөлгән.
Ете мәрмәр плита ете күсерелгән ауылды кәүҙәләндерә. Үҙәгендә Юрматы еренең символы — ҡурай сәскәһе менән уратып алынған стела, «Бер кем дә, бер нәмә лә онотолмай» стелаһы тора. 8 пилонда һуғышҡа киткән 1428 яҡташтарҙың һуғыштан әйләнеп ҡайтмаған һәр өсөнсө тиерлек 513 фронтовиктың исеме уйып яҙылған. Бында Аллағыуат ауылында тыуған Советтар Союзы Геройы Әхтәмов Хәсән Баһҙый улының бюсы тора.
Һәйкәл Башҡортостан Республикаһы Президенты Указы буйынса асыла. Комплексты тантаналы асыуҙа Башҡортостан Республикаһының Президенты М. Г. Рәхимов ағас ултырта.
2005 йылда Юрматы, Күс, Ҡыҙыл Ауыл, Ирек ауылдарының элекке халҡы һәм уларҙың тоҡомдары, бөтәһе 250 самаһы кеше, уның 80-йыллығын байрам итеү өсөн, кесе тыуған илендә яңынан осраша[4]
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ Ишимбай — это город? (ч. II), 2016
- ↑ Ветераны. Воспоминания. Из истории развития нефтяной и газовой промышленности. — Москва: ЗАО "Издательство «Нефтяное хозяйство». 2006. С. 45
- ↑ http://elibrary.ru/item.asp?id=9453112
- ↑ http://www.agidel.ru/?param1=3906&tab=5 2016 йыл 4 март архивланған. Тепло родного очага//газ. «Республика Башкортостан» № 204
Әҙәбиәт
үҙгәртергә- Никулочкин, Д. В. Ишимбай — это город? : ч. II. «Город лишился территорий?» // Подметки+ : газ. / ред. Г. Р. Ямалова. — Ишимбай : РИК «Аспект», 2016. — № 3 (13 ғинуар). — С. 2. — ISSN 2220-8348.
- Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Өфө: Китап, 2009. — ISBN 978-5-295-04683-4.