Ҡырым (Әлшәй районы)

Ҡырым (рус. Крымский) — Башҡортостандың Әлшәй районындағы ауыл. 2009 йылдың 1 ғинуарына ҡарата халыҡ һаны 581 кеше. Почта индексы — 452118, ОКАТО коды — 80202834401.

Ауыл
Ҡырым рус. Крымский
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Әлшәй районы
Ауыл биләмәһе	Әбдрәшит ауыл Советы
Координаталар	54°02′52″ с. ш. 55°13′48″ в. д.
Нигеҙләнгән	1892
Беренсе мәртәбә телгә алынған	1892
Элекке исеме	Одинцовский, 2005 йылға тиклем — посёлок центральной усадьбы Раевского совхоза
Ауыл с	2005
Халҡы	↘529 кеше (2010)
Милли состав	татарҙар
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Почта индексы	452118
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 202 804 009
ОКТМО коды	80 602 404 106
ГКГН номеры	0519265
Ҡырым

Халыҡ һаны

Милли составы

1920 йылда 4 йортта белорустар һәм урыҫтар йәшәгән, бөгөнгө көндә халыҡтың күпселеге — татарҙар.

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1906 йыл	122
1920 йыл 26 август	259
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	263
1959 йыл 15 ғинуар	108
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар	582
2002 йыл 9 октябрь	566
2010 йыл 14 октябрь	529	260	269	49,1	50,9

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Раевка): 27 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Раевка): 27 км

Урамдары

Исемдәре:

• Октябрҙең 60 йыллығы урамы (рус. 60 лет Октября (улица))
• Дауахана урамы рус. Больничная (улица)
• Комсомол урамы (рус. Комсомольская (улица))
• Ленин урамы (рус. Ленина (улица))
• Күл урамы (рус. Озерная (улица))
• Сәнәғәт майҙансығы зонаһы (рус. Промышленная площадка 3 (зона))
• Баҡса урамы (рус. Садовая (улица))
• Совет урамы (рус. Советская (улица))
• Мәктәп урамы (рус. Школьная (улица))

Тарихы

Ҡырым Әбдрәшит ауыл Советы биләмәһенә ингән. Район үҙәгенән һәм Раевка тимер юл станцияһынан көнсығышҡа табан 27 саҡрым алыҫлыҡта урынлашҡан. Ауылға 1892 йылда Бәләбәй өйәҙендә Одинцовтан һатып алынған ерҙәрҙә Һамар губернаһынан күсеп килеүсе урыҫтар ҡасаба булараҡ нигеҙ һала. Одинцовский булараҡ та теркәлгән. 1890 йылда шул уҡ исемле икенсе ҡасабала эстондар йәшәй. 1906 йылда урыҫ-эстон мәктәбе булған. 1910—1920 йылдарҙа утар булараҡ теркәлгән.1920 йылда 4 йортта белорустар, урыҫтар йәшәгән. 1990‑сы йылдарҙа Ҡырым менән Раевка совхозының Үҙәк усадьба ҡасабаһы (1920‑се йылдарҙа нигеҙләнгән) бергә ҡушыла. 2005 йылдан хәҙерге статусын ала.

Халҡы: 1906 йылда — 122 кеше; 1920 йылда — 259 кеше; 1939 йылда — 263 кеше; 1959 йылда — 108 кеше; 1989 йылда — 582 кеше; 2002 йылда — 566 кеше; 2010 кеше — 529 кеше. Урыҫтар, татарҙар йәшәй (2002). Урта мәктәп, балалар баҡсаһы, амбулатория, үҙәк район дауаханаһының психиатрия бүлеге, мәҙәниәт йорто, китапхана бар.

Видеофильмдар

• Беҙ йәшәгән Ҡырым ауылы. 5 август. 2021 йылYouTube сайтында Видео

Һылтанмалар

• Ҡырым (Әлшәй районы) // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 20 апрель 2022)
• «Налог Белешмәһе» статистикаһында Ҡырым ауылы
• Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Уфа, Китап, 2009. — 744 с. Страница 428. 2022 йыл 22 апрель архивланған.