Ҡужан (рус. Кужаново) — Башҡортостандың Әбйәлил районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 256 кеше[1]. Почта индексы — 453601, ОКАТО коды — 80201837006.

Ауыл
Ҡужан
Ҡужан
Ил

Рәсәй

Федерация субъекты

Башҡортостан

Муниципаль район

Әбйәлил районы

Координаталар

53°26′58″ с. ш. 58°34′48″ в. д.HGЯO

Сәғәт бүлкәте

UTC+6

Һанлы танытмалар
Автомобиль коды

02, 102

ОКАТО коды

80 201 837 006

ОКТМО коды

80 601 437 121

Ҡужан (Рәсәй)
Ҡужан
Ҡужан
Ҡужан (Башҡортостан Республикаһы)
Ҡужан


Халыҡ һаны үҙгәртергә

Халыҡ иҫәбе
2002[2]2009[2]2010[3]
297287256
Милли составы

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса башҡорттар 99 % тәшкил итә[4].

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө Бөтә халыҡ Ир-егеттәр Ҡатын-ҡыҙҙар Ир-егеттәр өлөшө (%) Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1900 йыл 280
1920 йыл 26 август 261
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар 269
1959 йыл 15 ғинуар 247
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар 298
2002 йыл 9 октябрь 297
2010 йыл 14 октябрь 256 116 140 45,3 54,7

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.
1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Урамдары үҙгәртергә

  • Тау урамы (рус. Горная (улица))
  • Йылға аръяғы урамы (рус. Заречная (улица))
  • Ишмырҙа Һиҙиәтов урамы (рус. Ишмурзы Хидиятова (улица))
  • Йәштәр урамы (рус. Молодежная (улица))
  • Нәғим Солтанов урамы (рус. Нагима Султанова (улица))
  • Шәһит Хоҙайбирҙин урамы (рус. Шагита Худайбердина (улица))

[5]

Тарихы үҙгәртергә

Яңы Хоҙайбирҙе (Башай) бөгөнгө көндә Ҡужан тип атала. 1847 йылда Дәүләт ауылынан 12 ғаилә күсеп килгән. Ауылдың һуңғы исеме Ҡужан Хоҙайбирҙе улы Мәүлиғолов (1802—1845) исеменән. Бер документта уны Ҡужабирҙе тип атайҙар. Өлкән улы Мөхәммәтшәриф (уның улы Фәхретдин). Уның башҡа улдарын да һанап китәйек: Мөхәмәтсәлих, Мөхәмәтҡаҙы, Мөхәмәтйән, Мөхәмәтсафа, Мөхәмәтша, Аҫылбай, Аҙнабай. Балалары менән бында Хоҙайбиргән Муллағолов, Арыҫланғәле Килдеғужин күсеп килгән. Нигеҙ һалынғандан алып XX быуаттың 30-сы йылдарына тиклем ауыл Ҡужандың атаһы Хоҙайбирҙе исемен йөрөтә.

Күсәр ауылынан бында 5 ғаилә күсеп килгән. Улар араһында Тимер Бишаковтың ғаиләһе (уның балалары Сәйетғафар, Сәйетборхан, Абдулнафиҡ, Абдулсаттар, Фәйзулла) бар. Ҡусҡарҙан 5 ғаилә (Ғәйнулла, Фазулла Әбделвәхитовтар, Ишмырҙа, Баймырҙа, Байғол Хужағоловтар, Ташбулат Йәнбәков, Фәттәхетдин Йомағолов) күсеп килгән.

1847 йылда ауыл 22 хужалыҡтан тора, унда 130 кеше йәшәй. X ревизия мәғлүмәттәре буйынса, 35 ихатала 180 кеше йәшәгән. 1920 йылда ауылда 261 кеше һәм 49 йорт хужалығы була.

Яңы Хоҙайбирҙе — Ҡужан да, Башай тип тә аталған. Эш шунда: XVIII быуатта тап шул исем аҫтында ауыл булған. Башай ауылы 1795 йылда 37 ихатанан тора, унда 294 кеше йәшәй. Һуңғараҡ ул ревизия яҙмаларында телгә алынмай, әммә уның ҡарауы Башай башҡа ауылдарҙың икенсе исеме булып китә. Уларға, мәҫәлән, Һәйетҡол (Башай) инә.

1 июндән 15 авгусҡа тиклем халыҡ Абыҙҡасҡан, Маяғашлы, Ҡутырлы йылғалары үҙәндәрендә йәйләп йөрөгән[6].

Күренекле кешеләре үҙгәртергә

Географик урыны үҙгәртергә

  • Район үҙәгенә тиклем (Асҡар): 13 км
  • Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Михайловка): 10 км
  • Яҡындағы тимер юл станцияһы (Магнитогорск): 42 км

Рәсемдәр үҙгәртергә

Матбуғатта үҙгәртергә

Аудио үҙгәртергә

Видеояҙмалар үҙгәртергә

Тәбиғәт ҡомартҡылары үҙгәртергә

  • Ҡужан ҡарағастары[8]
  • Кужановские лиственницы[9]
  • Ҡужан ҡарағастары (фото)[10]

Иҫкәрмәләр үҙгәртергә

  1. Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
  2. 2,0 2,1 Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан ВПН-2002 и 2009
  3. Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. Дата обращения: 20 август 2014. Архивировано 20 август 2014 года.
  4. Единый электронный справочник муниципальных районов Республики Башкортостан — приложение в формате Excel 2016 йыл 4 март архивланған..
  5. Улицы
  6. Асфандияров А. З. История сел и деревень Башкортостана и сопредельных территорий. — Уфа, Китап, 2009. — 744 с., страница 40 2022 йыл 19 март архивланған.
  7. https://kurultai.ru/ba/content/1556-unikalnye-kuzhanovskie-listvenniczy--bogatstvo-bashkortostana/
  8. https://ba.wikipedia.org/wiki/Ҡужан_ҡарағастары
  9. Кужановские лиственницы
  10. [1](недоступная ссылка)