Эреджепова Сабрие
Эреджепова Сабрие́ Кәрим ҡыҙы (ҡырымтат. Sabriye Erecepova, Сабрие Эреджепова; 12 июль 1912 йыл—1977 йыл) — совет ҡырым- татар йырсыһы, Ҡырым АССР-ының атҡаҙанған артисы (1940), Үзбәк ССР-ының атҡаҙанған артисы (1966).
| Эреджепова Сабрие | |
| Зат | ҡатын-ҡыҙ |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 СССР |
| Тыуған көнө | 12 июль 1912 |
| Тыуған урыны | Баҡсаһарай, Симферопольский уезд[d], Таврида губернаһы[d], Рәсәй империяһы |
| Вафат булған көнө | 18 сентябрь 1977 (65 йәш) |
| Вафат булған урыны | Үзбәк ССР-ы[d], СССР |
| Ерләнгән урыны | Ташкәнт |
| Һөнәр төрө | йырсы |
| Музыка ҡоралы | вокал[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре | |
Биографияһы үҙгәртергә
Сабире Кәрим ҡыҙы Эреджепов 1912 йылдың 12 июлендә Баҡсаһарайҙа уҡытыусы Кәрим Йәмилев (ул шулай уҡ Кәрим-абыз Нәджи) ғаиләһендә тыуған[1]. Әсәһе — Сәйҙә (?) — 1924), шағирҙың апаһы Йәмилә Керменчикли. Ағалары — Абдраман менән Абдулла[2]. Симферополдәге 13-сө туғыҙ йыллыҡ өлгөлө ҡырым-татар мәктәбен тамамлай.[3] Варвара Ханбәкованан йырларға өйрәнә. Тәүге тапҡыр 16 йәшендә хорҙа актриса Сара Байкинаның юбилейында сығыш яһай[4]. Мәктәпте тамамлағас, Тау-Боҙраҡ ауылындағы ете йыллыҡ мәктәптә уҡыта. Йәш йырсы 1932 йылдан алып Ҡырым радиоһында халыҡ йырҙары репертуары менән сығыш яһай.
1935 йылда «Запорожец за Дунаем» (реж. И. Кавалеридзе) фильмды тауышландырыуға саҡырыла һәм кадр артында «Меджбур олдым» («По принуждению») һәм «Пенджереден къар гелир» («За окном падает снег») йырҙарын йырлай.
1939 йылда Мәскәүҙә I Бөтә Союз эстрада конкурсында «Нуғай таҡмаҡтары» менән ҡатнаша, уны башҡарыу «алҡыштар-бис» менән бара, һәм жюри рәйесе Исаак Дунаевскийға хатта тамашасыларҙы тынысландырырға тура килә. Эреджепова «Талантлы йәш йырсыға» дипломы менән бүләкләнә. Шул уҡ осорҙа ул үҙен телевидениела һынап ҡарай.
1940 йылда Ҡырым АССР-ының атҡаҙанған артисы исеменә лайыҡ була.
Бөйөк Ватан һуғышы ваҡытында (Ҡырым оккупацияланғанға тиклем) фронтта һәм госпиталдәрҙә Ҡырым дәүләт татар драма театры агитбригадаһы составында концерттар менән сығыш яһай, ә оккупация йылдарында, Ҡырым радиокомитеты солисы булараҡ, был театр составына инә һәм уның сәхнәһендә Симферополдә сығыш яһай.[5]. 1943 йылда театр труппаһы Румынияға ҡыуыла. 1944 йылда Урта Азияға депортациялана, унда 1950 йылдың 15 сентябрендә һуғыш ваҡытында дошман иле территорияһында булған өсөн 25 йылға хөкөм ителә[6]. 1956 йылдың 12 мартында енәйәт составы булмау сәбәпле эш туҡтатыла һәм иреккә сығарыла[6]. Реабилитациянан һуң Үзбәкстандың «Хайтарма» ансамблендә солистка булып эшләй, ә 1966 йылда Сабриеға Үзбәк ССР -.ның атҡаҙанған артисы тигән маҡтаулы исем бирелә.
«Меним энишли-екъушлы елларым» («Минең сәнскеле йылдарым») хәтирәләре авторы.
1977 йылдың 18 сентябрендә вафат була, Ташкентта ерләнә.
Танылған композитор Ильяс Бәхшиш уның ижадына юғары ҡарашын белдерә: «ул бик матур тауышҡа эйә булды, йырлай белде. Минеңсә, ул үҙенән һуң ҙур йыр мәктәбен ҡалдырҙы. Мин бит унан йырларға өйрәндем»[7]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре үҙгәртергә
- Ҡырым АССР -.ның атҡаҙанған артисы (1940);
- Үзбәк ССР -ның атҡаҙанған артисы (1966).
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ Абдульвапов Н., Бекиров С. Дворец Труда, в котором в 1930–1936 гг. располагался Крымский областной радиокомитет // Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар / гл. ред. Р. С. Хакимов. — Белгород: КОНСТАНТА, 2018. — Т. III. г. Симферополь. — С. 271. — 392 с. — ISBN 978-5-906952-68-4.
- ↑ Куршутов Т. Н. Художественные особенности воспоминаний Сабрие Эреджеповой // Вопросы крымскотатарской филологии, истории и культуры. — 2021. — № 11. — С. 80—81.
- ↑ Абдульвапов Н., Абибуллаева Д. Симферопольская татарская учительская школа. Женское педучилище (Дарульмуаллимат) им. И. Гаспринского. Татарский фельдшерско-акушерский техникум. Девятилетняя образцово-показательная крымскотатарская школа (№ 13) // Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар / гл. ред. Р. С. Хакимов. — Белгород: КОНСТАНТА, 2018. — Т. III. г. Симферополь. — С. 134. — 392 с. — ISBN 978-5-906952-68-4.
- ↑ Абдульвапов Н., Бекиров С. Дворец Труда, в котором в 1930–1936 гг. располагался Крымский областной радиокомитет // Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар / гл. ред. Р. С. Хакимов. — Белгород: КОНСТАНТА, 2018. — Т. III. г. Симферополь. — С. 271. — 392 с. — ISBN 978-5-906952-68-4.
- ↑ Абдульвапов Н., Аирчинская Р. Крымский государственный татарский драматический театр. Крымский татарский театрально-музыкальный техникум // Свод памятников истории, архитектуры и культуры крымских татар / гл. ред. Р. С. Хакимов. — Белгород: КОНСТАНТА, 2018. — Т. III. г. Симферополь. — С. 253—255. — 392 с. — ISBN 978-5-906952-68-4.
- ↑ 6,0 6,1 Земине Эмирусеинова. Сабрие Эреджепова. http://medeniye.org/. Alem-i Medeniye (2 апрель 2009). Дата обращения: 6 ноябрь 2019. Архивировано 6 ноябрь 2019 года.
- ↑ /Рәмзиә Баккал: "Богатством Сабрие Эреджеповой была любовь ее народа…
Әҙәбиәт үҙгәртергә
- Бекирова, М."Йырларынъ юртунъда танъ киби атаджакъ…"// Янъы дюнья. — 2006. июль 22. 5-се бит. фотоһүрәт.
- Efsaneviy yırcı edi = легендар йырсы тураһында Һүҙ / / Qırımnıñ sadıq qızları = Ҡырымдың Тоғро ҡыҙҙары / L. Halilova; L. Cemileva. — Agmescit : Ocag, 2004. С.147155. фотоһүрәт.
- Нагаев Йыр санатымызны ауылы инкишаф эттирген, онынъ хазинесине къошулгъан бир Джевер / С. Нагаев// Ҡырым. — 2006. июль 22. 4-5-се биттәр. фотоһүрәт.
- Ғосманов, А. Ҡырым-әли Сабрие Эреджепованынъ догъгъанына 80 йыл олды/ А. Ғосманов // Йылдыз. — 1992. — № 3. С.198204. фотоһүрәт.
- Усеинова, г.не властно время над песней / Г. Усеинова // Голос Крыма. — 1997. 18 июль. С. 6.
- Эмирусеинова, З.Сабрие Эреджепова/ З. Эмирусеинова // ҡырым татарҙары тарихы һәм мәҙәниәте Очерктары. Симферополь Ҡырымчпедгиз, 2005. С.156158. фотоһүрәт.
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Авдет (no 29, 26.07.2010): «ул бөтәһе өсөн дә йырламай, ул һәр кем өсөн йырлай»
- Ҡырымдың һәм Үзбәкстандың атҡаҙанған артисы Сабрие Эреджепованың хәтер кисәһе (20 февраль 2013) Архивная копия 2021 йылдың 19 апрелендәге Wayback Machine
- Сабрие Эреджепова discogs.com Архивная копия 2021 йылдың 20 апрелендәге Wayback Machine