Халиуллин Юрий Михайлович
Халиуллин Юрий Михайлович (10 август 1943 йыл — 1 июль 2022 йыл) — ғалим-инженер-механик. Хәрби хеҙмәткәр, контр-адмирал. В. И. Ленин исемендәге Ленинград юғары хәрби-диңгеҙ инженер училищеһы етәксеһе, 1998—2000 йылдарҙа — Хәрби-диңгеҙ инженер институты етәксеһе. Техник фәндәре докторы (1996), профессор (1998). III дәрәжә «СССР Ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәт иткән өсөн» (1988) һәм «Хәрби хеҙмәттәре өсөн» (1998) ордендары кавалеры.
| Халиуллин Юрий Михайлович | |
| Зат | ир-ат |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 СССР Рәсәй |
| Тыуған көнө | 10 август 1943 |
| Тыуған урыны | Шаран районы, Башҡорт АССР-ы, РСФСР, СССР |
| Вафат булған көнө | 1 июль 2022 (78 йәш) |
| Вафат булған урыны | Өфө, Рәсәй |
| Һөнәр төрө | ғалим |
| Эш урыны | Военно-морской инженерный институт[d] |
| Уҡыу йорто | Высшее военно-морское инженерное училище имени В. И. Ленина[d] |
| Ғилми исеме | профессор[d] |
| Ғилми дәрәжә | техник фәндәр докторы[d] |
| Кемдә уҡыған | Рональд Нелепин[d] |
| Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре |
   |
Биографияһы үҙгәртергә
Юрий Михайлович Халиуллин 1943 йылдың 10 авгусында Башҡорт АССР-ының Шаран районы Анисимова Поляна ауылында тыуа.
1950 йылда Халиуллиндар ғаиләһе Днепропетровск өлкәһенең Верхнеднепровск ҡалаһына күсеп бара.
1960 йылдан урта мәктәпте тамамлағандан һуң, Юрий колхозда тракторсы булып эшләй, артабан район гәзите редакцияһында әҙәби хеҙмәткәр, Вольногорск ҡалаһында «Днепрометаллургстрой» тресында иретеп йәбештереүсе һәм арматурщик булып эшләй.
1962 йылда Балтик флотына хәрби хеҙмәткә саҡырыла. 1963 йыл 2-се статья старшинаһы Ю. М. Халиуллин В И. Ленин исемендәге Ленинград Юғары хәрби-диңгеҙ инженер училищеһына уҡырға инә (Ленинград өлкәһенең Пушкин ҡалаһы).
1968 йылда училищены отличие менән тамамлағандан һуң, лейтенант Ю. М. Халиуллин Петропавловск-Камчатский ҡалаһында урынлашҡан һыу аҫты кәмәләренә ҡаршы караптар бригадаһы «Лунь» БЧ-5 ҡарауыл карабының машина-ҡаҙанлыҡ төркөмө командиры итеп тәғәйенләнә .
1969 йылда караптың электромеханик хәрби часы командиры итеп тәғәйенләнә. Намыҫлы хеҙмәте өсөн өлкән лейтенант Ю. М. Халиуллинға капитан-лейтенант хәрби дәрәжәһе бирелә. Һыу аҫты кәмәләренә ҡаршы караптар бигадаһының сыҙамлылығы буйынса Флагман инженер-механигының ярҙамсыһы итеп тәғәйенләнә.
1975 йылда Н. Г. Кузнецов исемендәге Ленинград хәрби-диңгеҙ академияһының караптар төҙөү факультетын отличие менән тамамлай һәм Камчаткала электромеханика өлөшө буйынса һыу аҫты кәмәләренә ҡаршы бригаданың командиры урынбаҫары итеп тәғәйенләнә. Тиҙҙән Халиуллин етәкләгән бригаданың электромеханика хеҙмәте Тымыҡ океан флотында иң яҡшыһы тип таныла.
1980 йылдың февралендә 2-се ранг капитаны Халиуллин В. И. Ленин исемендәге Юғары хәрби-диңгеҙ инженер училищеһы пар көстәре һәм газ турбиналары факультетының уҡыу эштәре буйынса начальник урынбаҫары итеп тәғәйенләнә.
1982 йылдың мартынан 1987 йылдың мартына тиклем Тымыҡ океан флотында Камчатка хәрби флотилияһының техник бүлеге начальнигы була.
1987 йылда 1-се ранг капитаны Ю. М. Халиуллин Ҡара диңгеҙ флотының техник идаралығы начальнигы вазифаһына күсерелә. 1989 йылдың мартында уны ремонтлау һәм эксплуатациялау буйынса Ҡара диңгеҙ флоты командующийы урынбаҫары итеп тәғәйенләйҙәр. 1990—1992 йылдарҙа Ҡырым АССР-ының халыҡ депутаты булып һайлана[1].
1990 йылда Халиуллинға контр-адмирал исеме бирелә, 1991 йылдың 22 ғинуарында ул кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлай.
1992 йылда контр-адмирал Ю. М. Халиуллин В. И. Ленин исемендәге Ленинград юғары хәрби-диңгеҙ инженер училищеһының начальнигы итеп тәғәйенләнә.
1998 йылдан һуң ике юғары хәрби-диңгеҙ уҡыу йорттарын: В. И. Ленин исемендәге училищены һәм Ф. Э. Дзержинский исемендәге училищены бер хәрби-диңгеҙ инженер институтында берләштергәндән һуң Ю. М. Халиуллин ошо яңы уҡыу йортон етәкләй. 8 факультет һәм 41 кафедранан торған институт 15 һөнәр буйынса диңгеҙ офицерҙарын әҙерләүҙе тормошҡа ашыра башлай.
1997 йылдың 31 ғинуарында Ю. М. Халиуллин суднолар ремонтлау теорияһы буйынса докторлыҡ диссертацияһы яҡлай[2]. 1998 йылда уға профессор исеме бирелә.
2000 йылда Юрий Михайлович запасҡа китә. Институтта профессор булып эшләүен дауам итә, институттың идаралыҡ советын етәкләй. Бер үк ваҡытта Балтик суднолар эшләү компанияһында үҫеш буйынса генераль директорҙың урынбаҫары була. Һуңынан ФГУП «ЦНИИ суднолар төҙөү технологиялары» фәнни эштәре буйынса генераль директор урынбаҫары булып эшләй.
2005 йылдан 2009 йылға тиклем Завод «Кризо» асыҡ акционерҙар йәмғиәте оборона заводының генераль директоры була.
Әлеге ваҡытта Хәрби-Диңгеҙ инженер институтында уҡытыусылыҡ эшмәкәрлеген дауам итә. «Славянка» ААЙ "Санкт-Петербург"филиалында директор булып эшләй.
2015 йылдың 5 мартында Серго Орджоникидзе исемендәге Севастополь диңгеҙ заводының генераль директоры вазифаһын башҡарыусы (31 мартҡа тиклем)[3].
Ветеран 2022 йылдың 1 июлендә вафат булды[4].
Фәнни ҡаҙаныштары үҙгәртергә
Юрий Михайлович Халиуллин караптар ремонтлау тармағының структур анализы теорияһына һәм караптарҙың физик ҡырҙары теорияһына, суднолар төҙөкләндереү ойошмаһын камиллаштырыуға ҙур өлөш индерә. Ул караптарҙың һаҡланғанлығына теоретик нигеҙ һала. Идаралыҡ структураһын камиллаштырыуҙа мөһим ғилми һөҙөмтәләр ала. Уның тарафынан ҡатмарлы бүлеү бурыстарының мәғлүмәти технологияһын хәл итеүҙең методологик нигеҙҙәре эшләнә, шулай уҡ ул судно ремонтлау потенциалын тикшереү төшөнсәләре һәм иҫәп-хисап алгоритмдары системаһын булдыра. Уның етәкселегендә үткәрелгән тикшеренеүҙәр караптың акустик ҡырҙарын өйрәнеүгә яңы алым табырға мөмкинлек бирә, һөҙөмтәле техник диагностика ысулдарын индерергә, шулай уҡ Хәрби-диңгеҙ флотында өҙлөкһөҙ техник хеҙмәтләндереү ысулын алып барырға мөмкинлек бирә.
Ю. М. Халиуллин 120-нән ашыу ғилми хеҙмәт, шул иҫәптән өс дәреслек һәм ике монография, 20-нән ашыу уйлап табыу авторы[5]. Уның етәкселегендә 8 кандидатлыҡ һәм 3 докторлыҡ диссертациялары яҡлана.
Атҡаҙанған фән эшмәкәре Ю. М. Халиуллин Санкт-Петербург инженер академияһы һәм Халыҡ-ара экология фәндәре, кеше һәм тәбиғәт хәүефһеҙлеге академияһының академигы, Санкт-Петербург диңгеҙ йыйылышы старшинаһы булып тора[6].
Баҫмалары үҙгәртергә
- Халиуллин Ю. М., Живов В. Г., Вербовой О. И. Отечественный военно-морской флот 1917—1992 гг,/ Санкт-Петербург Военно-морской инженерный институт. 2000. 164 с.
- Халиуллин Ю. М., Голосов А. И. Методологические основы управления алогической безопасностью производственно-хозяйственных систем / Сб. учных трудов «Управление в транспортных системах» СПб.: СПГУВК, 1995
- Халиуллин Ю. М., Соколова Н. П., Рогов И. М., Фурчков В. А. Разработка технологии противопожарной защиты судовых конструкций. Научно-технический и производственный журнал «Судостроение» № 1,2005.
- Халиуллин Ю. М. и др. Перспективы создания высокоэффективной огнезащиты судовых конструкций с применением терморасширяющихся составов нового поколения / Научно-технический и производственный журнал «Судостроение» № 4,2005.
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре үҙгәртергә
- «Хәрби ҡаҙаныштары өсөн» ордены
- III дәрәжә «СССР ҡораллы Көстәрендә Ватанға хеҙмәте өсөн» ордены
- Миҙалдары
- Почетлы исемле ҡорал — диңгеҙ кортик (1993, 1996).
- Татарстан президенты М. Ш. Шаймиев исеменән бүләк ҡул сәғәте (1995)
- III дәрәжә Изге Кенәз Даниил Московский ордены (Мәскәү һәм Бөтә Русь патриархы Алексий II тарафынан бүләкләнә (1999 йыл).
1998 йылда Ю. М. Халиуллин Петербургтта йыл һайын үткәрелә торған «Ҡаланың билдәле һәм абруйлы кешеләре» ҡатнашыусыһының шәхси сертификатын ала, унда « Санкт-Петербург алдында шәхси ҡаҙаныштарын баһалап, әлеге сертификат менән мөхәрририәт коллегияһы Юрий Михайловичтың 1998 йылда Санкт-Петербургтың иң билдәле һәм абруйлы кешеләрҙең береһе була, тип белдерә»
Ғаиләһе үҙгәртергә
- Атаһы — Михаил Халиуллин, Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында фронтта һәләк була.
- Әсәһе — Елена Ивановна, башланғыс кластар уҡытыусыһы
- Ҡатыны — Татьяна Николаевна
- Ҡыҙҙары Елена һәм Вика
Иҫкәрмәләр үҙгәртергә
- ↑ Верховный Совет Крымской АССР.
- ↑ Кафедра боевой эксплуатации кораблей ВМА имени Н. Г. Кузнецова
- ↑ На Севморзавод назначен новый генеральный директор
- ↑ Ушел из жизни уроженец Башкирии, заслуженный деятель науки РФ Юрий Халиуллин. ИА Башинформ, 2 июля 2022 года (рус.) (Тикшерелеү көнө: 2 июль 2022)
- ↑ Патенты на изобретение Халиуллина Ю. М.
- ↑ Действительные члены (академики Санкт-Петербургской инженерной академии. Дата обращения: 14 ноябрь 2013. Архивировано 10 июнь 2015 года. 2015 йыл 10 июнь архивланған.
Һылтанмалар үҙгәртергә
- Штрихи к портрету контр-адмирала.
- Горжусь своей нацией
- Данилин А. Гавриленко А. Он не сидит только в кабинете. 2016 йыл 4 март архивланған. «Красная звезда». 19.08.2013
- Наш адмирал. Официальный сайт Администрации Муниципального района Шаранского района Республики Башкортостан.
- Кузница военно-морской науки в г. Пушкин(недоступная ссылка) (недоступная ссылка)
- Татарские генералы и адмиралы Российской армии.
- Адмиралы и генералы Башкортостана